Ќызылорда облысындаєы
Алтықұдық – темір жол бекеті. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 6 км жерде. Бұл жерде алты құдық болғандығын аңғартатын атау. Алтынбай
жүктеу/скачать 2,27 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Алтыншаған
- Амангелді
- Арал Қарақұмы
| Алтықұдық – темір жол бекеті. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 6 км жерде. Бұл жерде алты құдық болғандығын аңғартатын атау.
Алтынбай – қыстау. Баршақұмның оңтүстігінде. Кісі есімінен қойылған атау. Алтыншаған – құдық. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмның батыс бөлігінде. Алтыншоқысу – жота. Арал теңізінің солтүстігінде, Тұран ойпатында. «Алтынды, жақсы төбеден, шоқыдан ағатын су» мәніндегі атау. Амангелді – қыстау. Арал теңізінің шығысында, Сырдария өзенінің аңғарында. Кісі есімінен қойылған атау. Аманөткел – ауыл, округ орталығы. Арал қаласынан оңтүстікке қарай 96 км жерде, Сырдария өзенінің жағасында орналасқан. Ауыл 1962 жылы балық аулау базасының орталығы болды. Арал – теңіз. Өзбекстан мен Қазақстан (Қызылорда және Ақтөбе облыстарында) жерінде, Тұран ойпатының шөлді белдемінде, Үстірттің шығыс шетінде орналасқан. Алабындағы қарқынды антропогендік әрекеттерге дейін (1960-70 ж) дүние жүзілік деңгейінен 53,0 м биіктікте жатқан. Алабындағы шаруашылық мақсаттарға үздіксіз су алу барысында 1998 жылы теңіз деңгейі 18 метрге төмендеді (1997 ж). Нәтижесінде теңіз 2 су қоймаға – Үлкен Арал және Кіші Арал болып бөлініп қалды. Арал теңізі көне замандардан белгілі. Ежелгі гректер мен Римдіктер теңізді Каспийдің «сақ шығанағы» деп есептесе, А.Македонский кезінде Окс теңізі (Окс – Сырдарияның грекше аты) деп атаған. Кейін Птолемей оның географиялық орнын анықтаған. Арал теңізінің Хорезм теңізі, Жент теңізі, Кердері теңізі сияқты аттары да бар. 1850 жылы теңіздің алғашқы толық картасы жасалды. Арал теңізіне Орталық Азияның 2 аса ірі өзендері (Әмудария мен Сырдария) құяды. 1970 жылдан бастап көлге құятын өзен ағындысы жоққа тән болғандықтан, булануға кеткен шығынды толтыруға шамасы жетпейді, сондықтан теңіз суы жылдан жылға тартылып келеді. Алғаш Әмударияның атыру тұсы Арал теңізі аталып, кейін теңіз түгелімен Арал аталған. Ен жазық далада оғаш, жеке, дара арал іспеттес тұрған теңіз болғандықтан қойылған атау. Арал Қарақұмы – құмды алқап. Арал теңізі мен Торғай үстіртінің аралығын, Ақтөбе, Қарағанды және Қызылорда облыстары аумағының бір бөлігін алып жатыр. Ауданы 35 мың шаршы км шамасында. Алқап беті солтүстіктен оңтүстікке қарай бірте-бірте аласарып, Арал теңізі маңында жағалық құм белдеуіне ұласады. Біртұтас құм алқабы ойысты жеке бөліктерге бөлшектенген. Құм алқабы бор және палеоген жыныстарының үгілуінің нәтижесінде түзілген. Одан жоғары Көлқұдыққұм, Жіңішкеқұм, Алайғырқұм, Үлкенқұм орналасқан. Арал Қарақұмы жер асты суына бай. Тұщы су жер бетінен 2-3 м тереңдікте, ал артезиан суы бор және палеоген жыныстары қабаттарында 100-200 м тереңдікте жатыр. Аралқұм – жер атауы. Арал қаласынан шығысқа қарай 40 км жерде орналасқан. Жерінің климаты өте қатаң. Ауаның температурасы +10С-тан жоғары болатын кезең 175-195 күн. Аралқұм аймағында көне заманнан қалған бұйрат және жады бұйратты құмдарына тән өсімдіктер қара сексеуіл аралас жүзгін, баялыш, жусан мен эфермелер өседі. Аралқұм жерінен темір жол өтеді. Мұнда осы аттас темір жол станциясы бар. Жер аумағы – 5836 га, оның 4923 га-сы қырдың жайылымы. Аралқұм – ауыл, темір жол бекеті, Аралқұм ауылдық округінің орталығы. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 37 км жерде. Арал – «өзен, көл, дария ортасындағы алаң, өсімдікті, орманды жер» және құм – «ұсақ тас, қиыршықтар» сөздерінен жасалған атау. Топонимдік мағынасы: «Кең жазық, ен даладағы құмды жерде кездесетін үйінді төбе құмдар». Арал ойысы – жер атауы. Арал теңізінің ойпатын және оның солтүстігін, шығысы мен оңтүстік-шығысын алып жатқан мезозой-кайнозой шөгінділерінен түзілген тектоникалық құрылым, геоморфиялық тұрғыдан алғанда солтүстік Қызылқұмға жалғасып жатқан ойпат. Тұран плитасының құрамына енеді. Ауданы – 350 мың шаршы км шамасында. Ойыстың Юра мен бор шөгінділерінде мұнай мен газ, палеоген жыныстарында қоңыр көмір, темір кендері кездеседі, сондай-ақ жерасты суының мол қоры бар. жүктеу/скачать 2,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|