Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен

жүктеу/скачать 5,72 Mb.

бет	131/297
Дата	14.11.2022
өлшемі	5,72 Mb.
	#158178
түрі	Оқулық

1 ... 127 128 129 130 131 132 133 134 ... 297

Байланысты:
Uchebnik Gigiena-kaz yaz (копия)

1. Майлы өнімдер
2. Нан ашытқысы

Тамақ өнімдері құ рамындағы В₁, В₂, РР, В₆, В₁₂, және фолацинның мөлшері

Өнімдер	В₁ дәр, мг/100г	В₂дәр., мг/100г	РР, мг/100г	В₆ дәр., мг/100г	В₁₂ дәр, мкг/100г	Фолацин мкг/100г
1. Майлы өнімдер: Қой еті Сиыр еті Шошқа еті І санатқа жататын тауық еті Тауық жұмыртқасы Бауыр Сиыр сүті Майлы сүзбе Карп	0,08-0,09 0,06-0,07 0,40-0,52 0,07 0,07 0,37 0,04 0,05 0,14	0,14-0,16 0,15-0,18 0,10-0,14 0,15 0,44 - 0,15 0,30 0,13	3,8-4,1 4,7-5,0 2,2-2,6 7,7 0,19 15,0 0,10 0,30 1,50	0,30-0,32 0,37-0,39 0,30-0,33 0,52 0,14 0,80 0,05 0,11 0,17	- 2,60-2,80 - 0,55 0,52 60 0,40 1,00 1,5	5,10-5,50 8,40-8,90 3,10-4,10 4,30 7,0 160,0 5,0 35,0 -
2. Нан ашытқысы	5,0	4,0	40,0	5,7		1470
3. Өсімдік өнімдері Қара нан Қара бидай ұннан дайындалған нан Қара құмық жармасы Сұлы жармасы Қызыл бұрыш Картоп Сарымсақ	0,18 0,23 0,43 0,49 0,10 0,12 0,08	0,08 0,09 0,20 0,11 0,08 0,07 0,08	0,67 3,40 4,19 1,10 1,00 1,30 1,20	0,17 0,29 0,40 0,27 0,50 0,30 0,60	- - - - - - -	30,0 26,0 32,0 29,0 10,0 8,0 -

В₂дәруменінің әсерінен орталық және шеткі жүйке жүйелердің, бауырдың, асқазан-ішек жолдарының қызмет атқару жағдайы жақсарады.

В₂ дәруменінің ағзаға жеткіліксіз түсуі кезінде арибофлавиноз дамиды. Оған тән симптомдар: дене массасы артуы, бойының өсуінің төмендеуі, әлсіздік, тез қажу, еріндерінде тігінен тұрған жарылулар, ісінулер, гиперемия, жараға айналуы (хейлоз), езуінде эрозия, жарылулар (ангулярлық стоматит) пайда болуы. Терісі құрғақ, қабыршақтанған, мұрнының қанаттарында және құлақтарының артында себореялық экзема түріндегі терінің өзгерістері, тілі қара қошқыл-қызыл түсті, ісінген, тілінің беті майда түйіршікті «географиялық тіл» болып көрінеді. Әрі қарай, көзінде өзгерістер дамиды: жарыққа қарай алмау, жас ағу, көз тамырларының кеңейіп қызаруы, қасаң қабығының бұлыңғырлануы (конъюнктивит, блефарит), жарыққа және түрлі-түстерге сезімталдығының төмендеуі пайда болады. Гипохромды анемия дамуы, инфекцияға қарсылық күшінің төмендеуі мүмкін.
В₂дәруменінің ағзаға қажеттілігі, емшек еметін жастағы балаларға тәулігіне 0,4-0,6 мг-нан, 11-17 жастағыларға -1,5-1,8 мг/тәулік, үлкен адамдарға – 1,5-2,4 мг/тәулік. В₂ дәрумені едәуір мөлшерде жануар текті азықтардың құрамында – етте, бауырда, жұмыртақада, сүтте және сүт өнімдерінде, ашытқыларда, сондай-ақ дәнді дақылдарда, бұршақ тұқымдастарда, гүлді орамжапырақта, көк пиязда, бұрышта едәуір мөлшерде болады (8.11.- кесте).
Ниацин (В₃-, РР- дәрумені, никотин қышқылы). Тотығу – тоықсыздану реакцияларында маңызды роль атқарады. Жасушалық зат алмасуы үшін өмірлік маңызы бар, себебі, тіндік тыныс алуда үлкен маңызы бар НАД және НАДФ ферменттерінің құрамына кіреді.
Ағзада ниацин триптофаннан синтезделеді, триптофанның никотин қышқылымен бірге жеткіліксіздігі пеллагра дамуына әкеп соғады. Пеллагра теріде, шырышты қабықшаларда, орталық нерв жүйесінде, асқазан-ішек жолдарыында пайда болатын симптомдармен сипатталады. Айқын аздәрумендіктің толық синдромы стоматитті және глосситті, іш өтуді, дерматиттерді және психикалық бұзылыстарды (үш «Д» - дерматит, деменция, диарея) қамтиды.
Ниациннің емшек еметін жастағы балаға қажеттілігі – тәулігіне 6-7 мг, 1-6 жастағыларға – 10-13 мг/тәулік, 7-17 жастағыларға – 16-20 мг/тәулік, үлкен адамдарға – 16-28 мг (8.2.,8.3.- кестелер).
Әдетте, тағам рационы дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдастар, ет, балық, сорпалық өнімдер, жұмыртқа, көкөністер есебінен РР- дәруменімен жеткілікті қамтамасыз етілген (8.11.- кесте).
Пеллагра біржақты жүгерімен тамақтану кезінде пайда болуы мүмкін, оның құрамындағы ниацин, асқазан-ішек жолдарында нашар сіңетін түрінде болады. Амин қышқылдарының дисбалансы да белгілі бір роль атқаруы мүмкін. Мысалы, Индияда құрамында лейцині көп тарымен тамақтанатын адамдардың арасында көп таралған.
В₆- дәрумені (пиридоксин). Қосылыстардың жақын тектес тобын – пиридоксин, пиридоксаль және пиридоксаминді біріктіреді. Олардың бәрі ағзада пиридоксальфосфат түзіп, фосфорланады. Пиридоксальфосфат трансаминазалардың және басқа да амин қышқылы алмасуын іске асыратын, атап айтқанда, амин қышқылдарын декарбоксильдеуді және қайта аминдеуді, оксиаминқышқылының және цистейінің дезаминделуін, триптофанның ниацинге айналуын және глютамин қышқылының алмасуын іске асыратын ферменттердің коферменті қызметін атқарады.
В₆дәрумені линоль қышқылынан биологиялық тұрғыдан белсенділігі жоғары арахидон қышқылының түзілуіне қатысады, липотропты әсер етеді және склерозға қарсы белсенділік қасиеті бар.
Қан түзілу үрдісінде пиридоксин үлкен роль атқарады. Оның жетіспеушілігі кезінде, лейкопоэздің төмендеуі мен анемия дамуы мүмкін.
В₆ дәруменіне тәуліктік қажеттілігі ақуызға байланысты. Емізулі балаларда - 0,4 мг, 14-17 жаста - 2 мг дейін, үлкен адамдар үшін - 2 мг құрайды (8.11.- кесте).
Пиридоксин әр түрлі тағамдарда кең таралғандықтан, бұл дәруменнің толық жеткіліксіздігі өте сирек кездеседі. Гиподәрумендік белгілері балаларды жасанды тамақпен тамақтандырғанда, қызба мен инфекциясы бар науқастарда, асқазан-ішек жолдарының созылмалы ауруларында, пиридоксин-антогонистерімен (фтивазид, тубазид, т.б.) емдегенде байқалады.
Пиридоксиннің жетіспеушілігі, орталық жүйке жүйесінің бұзылуын (ашушаңдық, ұйқышылдық, полиневрит), тері мен шырышты қабықтардың зақымдануын (себореялық дерматит, ангулярлы стоматит, глоссит, хейлоз, конъюнктивит) тудырады, балаларда сіңір тартылуы, эпилептикалық конвульсия, гипохромды анемия болуы мүмкін.
Пиридоксиннің көздері -өсімдік және жануар өнімдері болып табылады, оларда бұл дәруменнің мөлшері көп болмаса да, ағзаға қажеттілігін қамтамасыз етуге жеткілікті (8.11.- кесте).

жүктеу/скачать 5,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 127 128 129 130 131 132 133 134 ... 297