Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен
Қазақстан Республикасында гигиенаның 1991 жылдан кейін дамуы
жүктеу/скачать 5,72 Mb.
|
Uchebnik Gigiena-kaz yaz (копия)
| 5.5. Қазақстан Республикасында гигиенаның 1991 жылдан кейін дамуы. 1991 жылдың аяғында егемендік алысымен Қазақстан тәуелсіз мемлекеттер достастығы ішіндегі біріншілердің бірі болып «Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саулығы туралы» Заң (1994 ж.) қабылдады. Бұл заң, осы кезеңде санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің іс әрекетін дамыту мен жетілдірудің басты бағыттарын анықтады және бақылау ісіндегі бір жұмыс түрін бірнеше органдарда қайталап орындауды және паралелльдікті жойды.
Республика экономикасының нарықтық қатынасқа өтуіне байланасты 2002 жылы «Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саулығы туралы» деп аталатын жаңа Заң қабылданды. Қазақстандағы гигиена ғылымы дамуының негізгі бағыттары да реформаға түсті. 2005 жылға қарай ғылыми іздеулермен Республикада 4 ғылыми-зерттеу институттары, сонымен бірге, медициналық жоғарғы оқу орындарының және дәрігерлердің білімін жетілдіру институтының гигиена саласындағы кафедралары айналысты. 1998 жылы Өлкелік патология ҒЗИ мен КЭМИ-ді біріктіру жолымен құрылған, Х. Жұматов атындағы Гигиена және эпидемиология ғылыми орталығының зерттеулерінде Шығыс-Қазақстан облысында, Арал өңірінде, Тенгиз мұнай газ кешені аймағында экологиялық қауіп-қатер, дағдарыс, апат зоналарын болу мәселелері маңызды орын алды. Сонымен қатар, құрамында фосфоры бар қосылыстардың, Қазақстанның кен орындарынан алынған көмір күлдерінің зақымдайтын әсері бағаланды және қоршаған ортаның әр түрлі нысандары үшін олардың нормативтері дайындалды. Әскер қатарына шақырылғандардың дәрігерлік комиссиялардан өтуі кезінде жасөспірімдердің денсаулығын бағалайтын критерийлер дайындалды. Тағам тану институтында бірінші рет Қазақстанға және Орталық Азия республикаларына (1996 ж.) арналған тамақтанудың ұлттық саясаты жөніндегі концепция дайындалды. Жалпы ұлттық деңгейде халықтың жеке топтарының тамақтану статусы зерттелді, ұлттық өнімдер мен әдетте қолданылмайтын жаңа шикізат көздері негізінде емдік диеталар мен тағам рациондары дайындалды, жаңа биологиялық белсенді қоспалар әзірленді, емшек емізіп қоректендіруді қолдау жөніндегі бағдарламалар орындалды. Осы өзекті мәселелердің дамуына зор үлес қосқан Т.Ш. Шарманов, А.А. Алдашев, И.Г. Цой, Ю.А. Синявский, Ш.С. Тәжібаев, Л.И. Каламкарова және т.б. болды. Институт темір тапшылықты анемиямен және йод тапшылық жағдайлармен күресу жобасы бойынша, ЮНИСЕФ-тің жауапты орындаушысы. Оның базасында тағам өнімдері мен өндірістік шикізаттарды сертификаттау және стандарттау жүрізіледі. 1994 жылы денсаулық сақтаудың медициналық және экономикалық мәселелері Ғылыми орталығы ұйымдастырылды. Оның құрылуына және дамуына денсаулық сақтаудың көрнекті ұйымдастырушылары О.Т.Жүзжанов П.П.Петров, Ж.Т.Тұрлыбеков, Т.К.Қалжеков, Д.С. Исаев және т.б. елеулі үлес қосты. Ғылыми орталық республикада денсаулық сақтау ісінің 2030 жылға дейінгі дамуының медициналық-демографиялық стратегиясын негіздеумен айналысты, денсаулық сақтаудың мемлекеттік емес секторының даму концепциясын, Қазақстан жағдайында бірінші медициналық-санитарлық көмек көрсетудің даму бағдарламасын дайындады. Орталықтың қатысуымен нарықтық экономика жағдайында денсаулық сақтауды ұйымдастыруға және реформалауға қатысты республиканың заңдары дайындалды. Қазақ ұлттық медицина университетінің (бұрынгы - АММИ) гигиена кафедралары жүргізген ғылыми зерттеулердің сферасы едәуір кеңейді. Жалпы гигиена кафедрасы «Медициналық экология» ғылыми мәселелік зертханамен біріктірілгеннен кейін, 1995 жылы республиканың экологиялық-гигиеналық мәселелері жөніндегі ірі ғылыми және оқу орталығы болды, оны профессор Ү.И. Кенесариев басқарды. «Халық денсаулығы» деген ұлттық бағдарламаға сәйкес, кафедрада мұнай газ аймақтары мен республиканың ракеталық-ядролық сынақ полигондары аймағындағы қоршаған орта жағдайы мен халық денсаулығы бойынша зерттеулер жүргізіледі, өзекті халықаралық бағдарламаларды іске асыруға да белсенді қатысады. Республикада бірінші рет қазақ және орыс тілдерінде «Экология және халық денсаулығы», «Радиациялық гигиена» оқулықтары дайындалды және баспадан шығарылды. Бұл оқулықтарда республикадағы экологиялық-гигиеналық жағдайлардың сұрақтары да қамтылып көрсетілді. 1991 жылы АММИ-де санитарлық-гигиеналық факультет қайтадан ашылғаннан кейін, республиканың көрнекті ғалымы, профессор Б.А. Неменко басқарған коммуналдық гигиена және балалар мен жасөспірімдер гигиенасы кафедрасында қоршаған орта факторлары мен генетикалық факторлардың балалар мен жасөспірімдерде аурулар дамуы мен денсаулығы қалыптасуындағы ролін зерттеу, Қазақстан қалалары мен ауылдарының жоспарланауы мен санитарлық абаттандырылуын қолайлы ету мәселелерін зерттеу әрі қарай дами бастады. Қазақ тілінде «Коммуналдық гигиена» (Б.А.Неменко, Ү.И.Кенесариев) және «Балалар және жасөспірімдер гигиенасы» оқулықтары басылып шығарылды, коммуналдық гигиена және балалар мен жасөспірімдер гигиенасы жөніндегі тәуелсіз мемлекеттің санитарлық заңнамасының негізгі құжаттары жаңадан дайындалды. Сонымен, ғылым және практикалық іс- әрекет саласы ретіндегі гигиена Қазақстанда ұзақ даму жолынан өтті. Басты бағыты сақтық бақылау болып табылатын пәрменді мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық бақылау қызметі құрылды. Кадрлардың әлеуеті шексіз өсті. Гигиена ғылымының көптеген салалары бойынша, проблемаларды шешу жолдарын дайындайтын ғылыми -зерттеу мекемелерінің қуатты жүйесі құрылды. Қазіргі кездегі, XXI ғасырдағы, алдын алу жөніндегі медицинаның даму кезеңіне экологиялық контекст және гигиена ғылыми мен клиникалық медицинадағы жеке мамандық салаларының бағыттарын интеграциялау идеясын іске асырылуы тән. Оған, мысал ретінде, осы саладағы көп түрлі мәселелердің бәрін қамтуға мүмкіндік беретін, еңбек медицинасы және қоршаған ортаның медицинасы деп аталатын пәндерді айтуға болады. жүктеу/скачать 5,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|