ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Бейіндік мектепте пәнаралық байланысты жүзеге асыру» «5В011000 – Физика» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары

«Бейіндік мектепте пәнаралық байланысты жүзеге асыру»

Семей

Демонстрация – бұл мұғалімнің физикалық құбылыстарды және олардың арасындағы байланыстарды көрсетуі.

Фронтальды тәжірибе – мұғалімнің текелей басшылығынсыз, жазбаша нұсқаулықсыз оқушылардың қандай-да бір практикалық іс-әрекеті (бақылау, өлшеу).

Сыныптан тыс тәжірибелер мен бақылаулар - күнделікті ортада, табиғатта, ауылшаруашылық өндірістерінде оқушылардың үйде орындайтын қарапайым тәжірибелері.

Физика кабинеті – бұл оқу қондырғыларымен, көрнекі құралдармен, оқытудың техникалық құралдарымен жабдықталған өзара байланысты орындар бөлінген мектептің оқу бөлімшесі.

Физикалық есеп – логикалық ойқорыту, физикалық эксперимент және математикалық амалдар процесі қолданлатын физика әдістері негізінде шешілетін кішігірім мәселе.

Есептерді шығару технологиясы – есептің шартында берілген және ізделініп отырған шамалар арасындағы байланысты тағайындайтын, есептің жауабына әкелетін амалар мен тәсілдер жиынтығы.

Физикалық есептерді шығаруға үйреті технологиясы – оқушыларға есеп шығару дағдысын қалыптастыруға әкелетін тәсілдер жүйесі.

Сынақ –сабақ уақытында ұйымдастырылатын оқушылардың білімдері мен іскерліктерін тексерудің жалпы формасы.

Оқытудың техникалық құралдары – техникалық қондырғылардың және олардың арнайы дидактикалық материалдарының жиынтығы.

Дыбыстық құралдар (аудиоқұралдар) – ақпарат тек дыбыстық каналдар арқылы берілетін оқытудың техникалық құралдары (ОТҚ).

Аудиовизуальды (экранды-дыбыстық) құралдар – бұл ақпаратты бірмезетте көру және дыбыстық каналдар арқылы беретін ОТҚ.

Диафильмдер - өзара байланысты текс пен бейнелердің қатаң жалғасымды кадрлары.

Дербес (индивидуальная работа) жұмыс – жекелеген оқушылармен физика және техника бойынша жетекшілік жасау мақсатында, осы мақсатта реферат, баяндама және мазмұндама дйындау.

Топтық жұмыс – жаңа білімдер мен рактикалық іскерліктерді меңгеру мақсатында оқушылардың тұрақты шағын тобымен және балалардың қызығушылықтарын қанағаттандыруға бағытталып жүргізілетін жүйелі жұмыс.

Оқытудың жаңа технологиялары – ЭЕМ көмегімен ақпараттарды көрсету, тарату.

Оқытудың компьютерлік технологиясы – бұл техникалық құрал компьютер болып табылатын оқыту жүйесі.

Компьютерлік сауаттылық – бұл оқыту құралы ретінде мұғалім мен оқушыға ЭЕМ қолдануға мүмкіндік беретін білім мен іскерлік.

Жоспары

1. 
   Оқушылардың өздік жұмыстыран ұйымдастыру
   
2. 
   Оқушыларды өз беттерінше жұмыс жасай білуге үйрету
   

Мектеп бітірушінің бойында қалыптасатын сапаларға өмірдің жаңа жағдайларына икемделе білуі, игерілген білім мазмұнын, оқу-танымдық әрекеттегі тәжірибесін пайдалана білуі және өз бетімен танымдық-практиалық шешім қабылдау, құндылық бағдарлы және коммуникативтік міндеттерді шеше білуі кіреді. Осыған байланысты оқушының өзіндік әрекетін ұйымдастыру оқу процесінде қазіргі педагогикадағы өзекті мәселелердің бірі. Оқушының өзіндік әрекетін жобалау және жүзеге асыру формалары мен тәсілдері тұрақтала бастаған кезде жалпы білім беретін әр кезеңіндегі оқыту жаңа педагогикалық шешімдер мен түзетулерді, жан-жақты ойлануды талап етеді. Бұл алдымен, оқушылардың өзінің іс-әрекетін ұйымдастыру мен өзіндік білім алу дағдыларын қалыптастыратын ақпараттық және телекоммуникациялық таным процесіне тарту жағдайында өзіндік әрекетінің аясын кеңейтеді.

Оқушының оқу әрекетіндегі өзін-өзі басқару мен басқаруды ұйымдастыру, оқыту процесін моделдеудің психологиялық-педагогикалық және дидактикалық мәселелері бойынша бірқатар ғалымдардың еңбектерінде (Ю.К.Бабанский, А.А.Вербицкий, Ю.Н.Кулюткин, М.И.Махмутов, В.В.Сериков, Г.С.Сухобская, Т.И.Шамова, И.С.Якиманскай т.б. ) жан-жақты талқыланып келеді.

Оқушының білім алу процесіндегі өзіндік пікірі мен ой-жүйесінің негізі бастауыш сатыда қаланатыны белгілі. Сондықтан бастауыш сыныптарда оқитын балалардың жас ерекшеліктерінің және оның мектепке дейінгі жүйемен сабақтастығының ескерілуіне баса назар аударылады.

Жаңа 12 жылдық білім беру жүйесіндегі білім нәтижесі ретіндегі негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыру мәселесі осы оқушының өзіндік іс-әрекетін ұйымдастырудың ұтымды жолдарын іздестіруді меңзейді. Ол оқушылардың жас және жеке ерекшеліктеріне қарай педагогикалық-психологиялық негіздеуді қажет етеді.

Сондықтан оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастырудың тиімді жолдарын іздестіру мәселесі білім беру жүйесінің барлық кезеңдерін қамтиды.

Еліміздің беру жүйесіндегі білім мазмұнын жаңғырту процесі оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруға түбірлі өзгерістер әкелуде. Солардың ішінде оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыруына жағдай жасау мектептің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады.

Жалпы оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыру мәселесі күн тәртібінен түскен емес. Дегенмен, оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыруға үйрету тәсілдері бүгінгі күнге дейін өзектілігімен ерекшеленеді.

Баланың өсу кезеңдеріне сай дамуындағы өзгерістер оның өзіндік іс-әрекетіне тікелей байланысты. Бала қоршаған ортаның ықпалымен өзінің іс-қимылын өзгертіп отырады. Айналасындағы үлкендердің, құрбыларының іс-әрекетіне қарап, қызығушылығын да танытып жатады. Сондай-ақ өзінің қарым-қатынасына назар аударуды олардан талап етеді.

Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың идеяларға негізделген жаңа мазмұнмен қамтамасыз ету міндеті тұр. Жалпы орта білім берудің жалпыұлттық деңгейдегі басты мақсаты – Қазақстан Республикасының әлеуметтік, экономикалық, қоғамдық-саяси өміріне белсенді араласуға дайын, құрзыретті тұлғаны қалыптастырауға ықпал ету. Білім берудің әлемдік озық тәжірибелерге сүйеніп әзірленген оқытуда мектеп түлегінен күтілетін нәтиже негізгі құрыреттіліктердің қалыптасуымен айқындалады.

Құзыреттілік – оқушының әрекет тәсілдерін жан-жақты игеруінен көрінетін білім нәтижесі.

Бұл оқушының оқу-танымдық әрекетіндегі өзіндік қызметін анықтауына, өзінің бағдары мен өз іс-әрекетіне баға беруіне, іс-әрекет нәтижесін өзгемен салыстыруға мүмкіндік туғызады.

Әрине, оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыру, оған басшылық жасау – мұғалім үшін жауапты да, күрделі жұмыс. Оқушының өзіндік әрекетке белсенділігін арттыруға баулу әрбір мұғалімнің алғашқы міндеттерінің біріне айналуы тиіс.

Оқушылардың өзіндік әрекет дағдыларын қалыптастыруда бір-бірімен тығыз байланысты екі міндетті шешу қажет. Бірі – оқушылардың танымдық көзқарасын қалыптастыра отырып, дамыту, екіншісі - өзінің практикалық іс-әрекетін бағалауға, өзіндік қорытынды шығаруға, шешім қабылдауға баулу.

Өзіндік жұмыс терең де берік білім алу құралы бола отырып, оқушының азамат ретінде өмірден өз орнын табуға кепіл бола алады.

Әрине, оқу-тәрбие процесінде оқушы өзінің іс-әрекетін өз бетімен ұйымдастырып алып кете алмайтыны түсінікті. Оған әр оқушы жеке тұлға ретінде дамыту арқылы, жеке ерекшеліктерін ескере отырып, қабілеті мен мүкіндіктерін ашу арқылы қол жеткізуге болады.

2. Оқушының өзіндік білімін кеңейтуге деген алғашқы қадамы өз іс-әрекетіне басшылық жасай білуінен байқалады. Ол мектепке дейінгі жастағы баланың ойын әрекетінен айқын байқалады. Сондықтан, баланың өзі атқарып отырған әрекеті жөнінде ақпарат алу, яғни әңгімеге тарту оның ақыл-ойының одан әрі дамуына кепіл бола алады. Оған мектеп табалдырығын аттаған сәттен бастап, оқушы ретінде өзіндік іс-әрекетін ұйымдастыруға жағдай жасау арқылы қол жеткізуге болады. Ол мектепке дейінгі қаланған дағдылар негізінде, сондай-ақ бастауыш білім беру сатысымен тікелей сабақтастықта жүзеге асырылады.

Ал мектепке дейіні даярлық жүйесімен сабақтастық – баланың оқу әрекетіне еркін енуінің бірден бір кепілі. Баланы мектепке даярлау мектепке дейінгі ересектер тобында белгілі бір деңгейде қалыптасып келеді де, мектептегі жүйелі оқу әрекетіне араласқанда өзінің дамуын жалғастырады. Бұл жағдай баланың мектеп оқушысы болып қалыптасуына, ойын әрекетінің оқу әрекетіне ұласуына негіз болады.

Мектепке келгеннен кейін оқушының ойын түріндегі өзіндік іс-әрекетін дамыта отырып, оқу әрекетіне ұштастыру оқытушы тарапынан жоғары біліктілікті талап етеді. Мұғалім оқушының өз бетімен жұмыс істей білу қабілетін ашудың педагогикалық-психологиялық, ғылыми-әдістемелік негіздерінен хабардар болуы тиіс. Мұнда мектептің басқару жүйесі мен ұйымдастыру тәжірибесі, сондай-ақ материладық-техникалық әлеуеті де зор рөл атқарады.

Өз бетімен ойнап отырған бала өз бетінше ойлай да алады. Ендеше, оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыруды бастауыш сатыда-ақ қолға алуға болады.

Оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастырудың педагогикалық-психологиялық, әдістемелік негіздері білім беру жүйесінің барлық кезеңдерінде қарастырылады.

Мақсатқа қоюға үйретудің өзі қарапайым әрекеттер жиынтығынан бастау алады. Мақсатқа жету процесінің өзі терең ойлануды, әрекеттерді сабақтастыра, салдыстыра білуді талап етеді. Мұның бәрі оқушының жеке қабілеттерінің дамуымен тығыз байланыста жүзеге асырылады.

Сондай-ақ мұғалімнің жүйелі ұйымдастыруымен, нәтижеге бағыттауымен, тиімді жоспарлауымен, бірізділікпен орындалатын іс.

Қорыта айтқанда, бүгінгі күнге дейінгі тәжірибеде қолданып келе жатқан оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыру және жүзеге асыру процесі бүгінгі күннің талабын толық қанағаттандыра алмай отыр. Оның басты себебі оқу-тәрбие процесінде оқушының өзіндік әрекетін ұйымдастыра білуге баулу ісін жаңа, тың иедяларға негізделген озат технологияларды қажет етуінде.

1. 
   Құзіреттілік деген не?
   
2. 
   Өздік жұмыс деген не?
   
3. 
   Өзбетінше жұмысты ұйымдастырудағы мұғалімнің ролі қандай?
   

Жоспары:

2. Физика пәнін оқытудың масаты мен міндеттері

1-сурет – Жаратылыстану – математикалық бағыттағы бейіндік пәндер

2-сурет – Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бейіндік пәндер

Бейімдік оқыту жаратылыстану-математикалық, қоғамдық-гуманитарлық бағытта жүзеге асырылуда бірге келесі жағдайларды ескеру қажет. Біріншіден, бейіндік оқытуды анықтауда, 11-12 сынып оқушыларының жекелеген қабілеті мен қызығушылығын ескеру үшін білім беру мазмұнының құрамы мен құрылымы педагогикалық жағдайлар жасауға бағытталуы керек.

Бейіндік оқыту жүйесінің үйлесімділігі аралас оқу пәндерінің есебінен қамтамасыз етіледі және оқу мазмұнының элементтерінің келесідей типтерін: базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндер (инвариантты компонент), жалпы білім беретін бейіндік пәндер және таңдау бойынша міндетті пәндер (вариативті компонент), таңдау бойынша курстар (мектеп, оқушы компоненті) енгізеді.

12 сыныптың түлектерінің жетістігі мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптары деңгейімен біріңғай ұлттық тестілеу нәтижесі бойынша анықталады.

Таңдау бойынша пәндерге оқушылар үшін қатысу міндетті. Берілген компонент білім беру мазмұнының вариативті элементімен қарастырылып, мектеп өздігінен ұйымдастырады. Міндетті пәндер «толықтыру» қызметін орындап, «өзге» бағыттағы мазмұн есебінен білім беруді толықтырады. Оқушылар басқа бағыттағы жалпы білім беретін бейіндік пәндердің тізімінен екі оқу пәнін таңдау мүмкіндігін алады.

Қызығушылығы бойынша курстар оқу жоспарының оқушы компонентінің есебінен іске асырылады және екі міндетті орындайды. Біріншісі - жалпы білім беретін бейіндік пәндердің қолданбалы сипатын қамтамасыз ету. Екінші міндет - оқушылардың жеке қызығушылығын қанағаттандыру бойынша таңдаған бейіні шеңберінде білім беру мазмұнын іске асыруды қамтамасыз ету.

Базалық мазмұндағы жалпы білім беретін пәндердің, бейіндік жалпы білім беретін пәндердің, таңдау бойынша міндетті пәндердің, таңдау бойынша курстардың шамамен көлемдік ара-қатынасы 56:30:16 пропорциясымен анықталады.

Бейіндік оқытуды іске асыру жалпы білім беретін мектептерде, гимназияларда, лицейлерде, дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептерде, мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған арнайы мектептерде жүзеге асырылады.

Материалдық-техникалық жағдайын, кадрлық әлеуеті мен оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді ескере отырып, үшінші сатыдағы бейіндік оқыту төмендегі ұйымдастыру нысандары бойынша қарастырылады:

1. 
   Бір бейінді мектеп – бір бейінді оқытуды іске асыру; Бір бейінді оқыту кезінде (грек сөзі - monos - біреу, жалғыз) оқу орны бейіндік оқытудың бір бағытын іске асырады. (лицейде жартылыстану-математикалық немесе гимназияда қоғамдық-гуманитарлық).
   
2. 
   Көп бейінді мектеп – бірнеше бейінді оқытуды (жалпы білім беретін мектептер) іске асыру. Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі polys – көптеген, есепсіз, көлемді) оқу орны бейіндік оқытудың 2-3 бағытын іске асырады (жаратылыстану-математикалық немесе қоғамдық-гуманитарлық).
   

Бұл деңгейде ауылдық жердегі мектептердің әлеуметтік маңызы ескеріле отырып, жалпы білім беретін мектептер сақталып және одан әрі дамыту қарастырылады.

Жалпы білім беретін мектептер 1-4, 5-10 сыныптардың бағдарламаларына және 11-12 сынып оқушыларының бейіндік оқыту бағдарламаларын толық іске асырады.

Қалалық жерлерде тек қана 11-12 сыныптардың бағдарламалары жүзеге асатын Қазақстан үшін жаңа типті оқу орны институционалды - бейіндік мектептер құрылуда және бейіндік мектепті «мектеп–колледж», «мектеп–ЖОО» кешені жүйесінде құру мүмкіндігі шешілуде. Техникалық және кәсіптік білім беретін мектептердің 1-2 курстарында білім алушы 11-12 сыныптың оқу бағдарламасын орындайды. Сол себептен оқытылатын базалық пәндер жалпы бейіндік мектеп жоспарымен сәйкес болу керек. Ал кәсіби бағытта арнаулы білім беру ұйымдарының желісі (хореграфиялық, спорттық, көркем өнер, кадеттер мектебі және т.б.) сақталуып, бейіндік мектеппен сабақтастық орнату мәселесі қарастырылуда.

«Назарбаев зияткерлік мектептері» дарынды балаларға арналған арнаулы мектептер жүйесі дамып, онда 12 жылдық мектеп жүйесі жүзеге асумен қоса іс-тәжірибесі таратылу қолға алына бастады.

Қазіргі кезеңде аталған білім беру мекемелерінің көп қырлы жағдайында бірыңғай білім беру кеңістігі, білім беру стандарттарымен қамтамасыз етіліп, онда білім берудің базалық мазмұнының құрамы мен құрылымының жалпы талаптары, жалпы орта білім берудің күтілетін нәтижелері анықталу қарастырылуда.

Бейіндік оқытуды ұйымдастыру мен дамыту негізі - білім беру процесінің барлық субьектілерінің ақпараттық мәдениеті мен технологиялық мәдениетін дамыту мен қалыптастыру болып табылады.

12 жылдық білім беру жүйесіне көшу жағдайында оның құрылымы оқытудың мақсаты мен міндеттерінің арасындағы байланысты құру, әрбір жас сатыларында оқушыларды тәрбиелеу мен дамытуды олардың психологиялық, физиологиялық және жас ерекшеліктерне қарай қамтамасыз етуге тиіс.

Қазақстан қоғамының қазіргі геосаяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайы, әлемдік білім кеңістігіне кірігуі Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру жүйесін жаңғыртуды, атап айтқанда, орта білім мазмұны мен құрылымын, мақсаттарын қайта қарауды және оқыту мерзімін кеңейтуді талап етеді.

Қазақстанда бейіндік оқытуды ұйымдастыруды оқушылардың оқуын саралап жіктеу және даралау әдісі ретінде екі кезеңге бөліп қарастырамыз. Республикадағы білім берудің бірінші кезеңі, ХХ ғасырдың 90-жылдарынан бастап, барлық кеңестік кезеңнен кейінгі елдер кеңістігінің тәжірибесіндегі бір, бірыңғай жалпы білім беретін кеңестік мектептерді өзгерту қажеттігі туындады. ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы оқу орындары (лицей, гимназия, арнаулы мектептер, дарынды балалар мектебі, халықаралық мектептер) моделінің дамуы және қалыптасуымен, мемлекеттік емес сектордағы оқу орындарының құрылуымен, авторлық оқу курстарының бағдарламасын әзірлеумен ерекшеленді.

Бейіндік оқытуды деңгейлеп, саралап жіктеу мен даралауды жүзеге асыру үшін педагогикалық қызметкерлердің дайындық деңгейін мазмұнды жақсарту мен оқу процесін ұйымдастыру қажет. Бейіндік оқытуды ұйымдастыруда кәсіби пәндерді оқытуды ғылым магистрлері арқылы шешу қарастырылуда.

Қазақстандағы бейіндік оқыту идеясын жүзеге асыруда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті жалпы орта білім беру стандарты «Негізгі ережелер» ҚР МЖБС 2.003. – 2008 енгізумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғары сатысына сипаттама беріліп, Қазақстандағы бейіндік оқытудың ұйымдастыру мен 11-12 сыныптардағы оқытудың нормативтік мерзімі 2 жыл болып анықталған.

Бейіндік оқытудың міндеттеріне оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін дамыту, саралап, жіктеп оқыту негізінде өзіндік оқу қызмет дағдысын қалыптастыру жатқызылды.

2. «Физика» пәні

І «Физика» пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

Пәнін оқытудың мақсаты – оқушылардың ғылыми дүниетаным негіздерін қалыптастыру, танымдық қызығушылықтарын, физикадан игерген білімдері негізінде олардың практикалық біліктері мен дағдыларын дамыту.

Пәнді оқыту міндеттері:

• 
  оқушылардың қазіргі заманғы әлемнің физикалық бейнесінің негізінде жатқан іргелі заңдар мен принциптер туралы; табиғаттың ғылыми таным әдістері туралы білімді игеруіне;
  
• 
  оқу пәні және ғылыми таным әдістері арқылы оқушылардың танымдық және шығармашылық қабiлеттерiн, игерген білімдерін оқу және өмірлік жағдаяттарда шығармашылықпен пайдалана алу дағдыларын дамытуға ықпал ету жатады.
  

Қисық сызықты қозғалыс кезіндегі орын ауыстыру мен жылдамдық. Материялық нүктенiң шеңбер бойымен қозғалысы.

Инерция. Денелердің әрекеттесуі. Масса. Заттың тығыздығы. Күш. Күштерді қосу. Ауырлық күші. Серпімділік күші. Гук заңы. Үйкеліс күші. Ньютон заңдары. Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысы. Бүкiләлемдiк тартылыс заңы. Дененің салмағы. Салмақсыздық.

Қысым. Паскаль заңы. Гидравликалық пресс. Қатынас ыдыстар. Манометрлер. Атмосфералық қысым. Сорғылар. Барометрлер. Архимед күші. Денелердің жүзу шарттары. Ауада ұшу.

Механикалық жұмыс. Қуат. Механикалық энергия (потенциялық және кинетикалық). Механикалық энергияның сақталу заңы.

Тепе-теңдiк шарттары. Жай механизмдер. Механизмдердің пайдалы әрекет коэффициенті.

Дене импульсі. Импульстiң сақталу заңы. Реактивтi қозғалыс.

Идеал сұйықтың қозғалысы. Бернулли теңдеуі. Тұтқыр сұйықтың қозғалысы. Сұйықтағы дененің қозғалысы. Ұшақ қанатының көтеруші күші.

Көлденең және қума толқындар. Толқынның сипаттамалары. Дыбыс толқындары. Дыбыс жылдамдығы. Дыбыстың қаттылығы, үннің биіктігі. Дыбыстың қаттылығы, тон биіктігі. Жаңғырық.

Iшкi энергия және оны өзгерту тәсiлдерi. Жұмыс және жылу берілу. Жылу берілу түрлері – жылуөткізгіштік, конвекция, сәуле шығару. Жылу мөлшері. Заттың меншікті жылу сыйымдылығы. Отынның меншікті жану жылуы.

Заттың агрегаттық күйлері. Балқу және қатаю. Булану және конденсация. Қайнау. Жылулық процестердегі энергияның сақталу және айналу заңы.

Термодинамиканың бiрiншi заңы. Газдың және будың жұмысы.

Қатты денелер мен материалдардың механикалық қасиеттері. Жылу қозғалтқыштары. Жылу машиналары және табиғатты қорғау.

Электродинамика. Денелердің электрленуі. Электр заряды. Зарядтардың өзара әрекеттесуi. Электр зарядының сақталу заңы. Кулон заңы. Электр өрiсi. Электр өрісінің элекрт зарядына әсері. Электр өрiсiндегі өткізгіштер және диэлектриктер.

Тұрақты электр тогы. Ток көздері. Ток күшi. Кернеу. Электр кедергiсi.. Тiзбек бөлiгi үшiн Ом заңы. Өткiзгiштердi тiзбектей және параллель қосу. Джоуль-Ленц заңы. Шала өткізгіштер. Конденсаторлар. Конденсаторларды қосу.

Магниттік өзара әрекеттесу. Магнит өрісі. Жердің магнит өрісі. Эрстед тәжірибесі. Токтың магнит өрісі. Электромагнит. Магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әрекеті. Электроқозғалтқыш. Электромагниттiк индукция. Фарадей тәжірибелері. Трансформатор. Электр энергиясының алыс қашықтыққа жеткізілуі.

Электромагниттiк тербелістер. Электромагниттiк өріс. Электромагниттiк толқындар. Радиотелефон және теледидар байланыс принципі.

Жарық – электромагниттік толқын. Жарықтың шағылу және сыну заңы. Жазық айна. Линзалар. Оптикалық аспаптар. Жарықтың дисперсиясы. Электромагниттi сәулелердің түрі және оның тірі ағзаға әсері.

Радиактивтік. Радиактивті ыдырау заңы. Ядролық реакциялар. Радиактивтi изотоптар. Ауыр ядролардың бөлінуі. Тізбекті реакция. Ядролық реактор. Ядролық энергетиканың экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары. Термоядролық реакциялар. Радиактивті сәулеленуден қорғану. Адамзаттың энергетикалық проблемалары. Қазақстанның энергетикалық әлеуеті және оның болашағы.

Атом ядросының құрамы. Ядролық өзара әрекеттесу. Ядролық күштер. Ядроның байланыс энергиясы. Радиактивтiк. Радиактивтi ыдырау заңы. Ядролық реакциялар. Радиоактивтi изотоптар. Ауыр ядролардың бөлiнуi. Тiзбектi ядролық реакциялар. Атаом энергиясы. Ядролық реактор. Радиоактивтi сәулелерден қорғану.

• 
  фактілер мен құбылыстар, ұғымдар, түсініктер, заңдар, теориялық қорытындылар - ғылыми білім санатын білуі қажет;
  
• 
  бақылау, эксперимент, модельдер және болжамдарды құру, нәтижелерден қорытындысы және оларды тексеру - ғылыми таным әдістерін білуі қажет;
  
• 
  физикалық құбылыстар, физикалық заң, заттар, материялық нүкте, траектория, жол, орын ауыстыру, лездік жылдамдық, үдеу, инерциялық санақ жүйесі, инерциялық емес санақ жүйесі, инерция, масса, күш, дененің салмағы, салмақсыздық, тұйық жүйе, дене импульсі және импульс күші, реактивті қозғалыс; заттың дискреттік құрылысы; жылулық қозғалыс; молекулалар қозғалысының жылдамдығы; температура; ішкі энергия; жұмыс ішкі энергияны өзгертудің тәсілі ретінде; жылу өткізгіштік; конвекция; сәуле шығару; жылу мөлшері, заттың меншікті жылу сыйымдылығы; калориметр; отынның меншікті жану жылуы; заттың агрегаттық күйлері; қатты денелер; кристалл және аморф денелер; деформация; жылулық ұлғаю; балқу және қатаю; меншікті балқу жылуы; сұйық; булану; конденсация; қайнау; қайнау температурасы; меншікті булану жылуы және конденсацияның меншікті жылуы; газ; газдың көлемі және қысымы; газ және бу ұлғайғандағы жасалынатын жұмыс; іштен жану двигателі; жылу двигателінің пайдалы әсер коэффициенті; денелердің электрленуі, электр заряды, электр зарядтарының екі тегі, электр өрісі, электр өрісінің күш сызықтары, кернеулік, потенциал, электр өрісінің жұмысы, электроскоп, конденсатор, электрсыйымдылығы; электр тогы: токтың бағыты, тоқ күші, электр тізбегі, электр кернеуі, электр кедергісі, меншікті кедергі, өткізгіш, диэлектрик, жартылай өткізгіш, тұрақты ток, амперметр, вольтметр, омметр, реостат, ток көздері, тоқтың жұмысы мен қуаты; газ разряды, электролиз, плазма, анод, катод; гармониялық тербеліс, көлденең және қума толқын, фотон, фотоэффект, фотоэффектінің қызыл шекарасы, ядролық реакция; байланыс энергиясы, жартылай ыдырау периоды, бөлінудің тізбекті ядролық реакциясы, радиоактивтілік, радиоактивтік ыдырау, ядролардың бөлінуі – ұғымдарын білуі қажет;
  
• 
  жол, жылдамдық, масса, тығыздық, үдеу, күш, қысым, импульс, жұмыс, қуат, кинетикалық энергия, потенциалдық энергия, пайдалы әрекет коэффициенті, ішкі энергия, температура, жылу мөлшері, отынның меншiктi жану жылуы, меншікті жылу сыйымдылық, меншікті балқу жылуы, меншікті булану жылуы, ауаның ылғалдылығы, электр заряды, электр тогының күші, электр кернеуі, электр кедергісі, электр тогының жұмысы және қуаты, линзаның фокустық ара қашықтығы, тербелістің амплитудасы, периоды, жиілігі, толқын ұзындығы – шамаларды білуі қажет;
  
• 
  Паскаль, Архимед, Ньютон, Кеплер, бүкіләлемдік тартылыс, Гук, механикалық энергияның және импульстің сақталу, молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидалары, жылулық және механикалық процестердегі энергияның сақталу және айналу, Кулон, Ом, Джоуль-Ленц, электролиз, радиоактивті ыдырауды - заңдарын білуі қажет;
  

• 
  табиғат құбылыстарын ғылыми зерттеу әдістері, бақылау жүргізу, эксперименттерді жоспарлап және орындау, өлшеу нәтижелерін өңдеу, алған нәтижені түсіндіру, қорытынды жасау, өлшеу нәтижесіндегі қателіктерді бағалауда пайдалана алуы;
  
• 
  физика бойынша теориялық білімдерін әр түрлі қызмет саласында, өмірде қолданыстарын білуі;
  
• 
  бірқалыпты түзусызықты қозғалыс, сұйықтар мен газдардағы қысымның берілуі, денелердің жүзуі. физикалық құбылыс, диффузия, заттың агрегаттық күйлері, жылу берілудiң түрлерi, жылуөткізгіштік, конвекция, сәулелену, булану, конденсациялану, қайнау, балқу, кристалдану, денелердің электрленуі, электр зарядының әрекеттесуі, магниттердің әсерлесуі, тогы бар өткізгішке магнит өрісінің әсері, токтың жылулық әсері, электромагниттік индукция, шағылу, жарықтың сынуы және шағылуы, дисперсиясы - физикалық құбылыстарды сипаттау және түсіндіру;
  

• 
  кинематика заңдары негізінде тұрақты үдеумен қозғалуы, шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалуы, еркін түсу үдеуі;
  
• 
  Ньютонның динамика заңдары, импульс пен энергияның сақталу заңдарын қолдану негізінде әр түрлі механикалық қозғалыстар, денелердің өзара әрекеттесуі;
  
• 
  атомдардың энергия шығаруы және жұтуы; жылулық сәулелену және Планктың кванттық гипотезасы, фотоэффект, кванттың энергиясы, рентген сәулелері;
  
• 
  ядролық реактордың әрекет ету принципі, тіршілік иелеріне иондаушы сәулелердің әсері; ядролық энергетиканы пайдалануға байланысты туындайтын экологиялық проблемалар; ядролық физика саласындағы отандық және шетел ғалымдарының жетістіктері;
  
• 
  элементар бөлшектер, нанотехнологиялар, олардың адамзаттың дамуындағы рөлі туралы мәліметтерді;
  

• 
  ара қашықтық, уақыт аралығы, масса, күш, қысым; температура, ауаның ылғалдылығы, ток күші, кернеу, электр кедіргісі, электр тогының жұмысы мен қуаты, электр тогы; ара қашықтық, уақыт аралығы, масса, күш - физикалық шамаларды өлшеу үшін физикалық құралдар мен өлшеу аспаптарын қолдану;
  

Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1.Бейінді мектеп

2.Физиканы оқытудың мақсаты мен міндеттері.

3.Мазмұндық деңгей деген не?

4.Технологиялық деңгей деген не?

Жоспары:

Реконструктивті – вариативтік өзіндік жұмыстар оқушылардың алған білімін қолдануға ынталандырады, сонымен қатар білімін тереңдетеді. Тапсырмалар тек шешімнің жалпы қағидаларын ғана көрсетеді. 

Шығармашылық өздік жұмыстар оқушының пәнге деген ынтасын қалыптастырады, оқуға деген көзқарасын өзгертеді, физикалық ой-өрісін кеңейтеді: 1) Бір есепті бірнеше тәсілмен шығару; 2) Заңдарды эксперимент жүзінде дәлелдеу; 3) Өз бетінше есеп, мысалдар құру;  4) Баяндамалар, басқа жұмыс түрлері. Физикадан оқушы білімін тексерудің, бағалаудың бір түрі – сынақ, деңгейлік тапсырмалар және т.б. Сынақ жүйенің беретін нәтижесі: 1. Оқушылардың тақырыпты қалай меңгергендігін анықтауға; 2. Оқушының оқуға жауапкершіліктерін арттырып, олардың өздігінен жұмыс істеуге талпындыруға; 3. Оқушы іскерлігін арттырып, дүниені тануға ұқыптылығын дамытуға; 4. Оқушы білімін тексеруде мұғалім еңбегін  жеңілдетуге мүмкіндік береді. Деңгейлік тапсырмаларды  орындағанда  әркім қабілетіне қарай алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге үйренеді.
Оқу процесінде оқушылардың  өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру өзара тығыз байланысты екі міндетті есте тұтуды қажет етеді. Бұл, біріншіден оқушылардың  танымдық қызметіндегі өзіндік, яғни оларды өз бетінше білім алуға үйрету болса, екіншіден алған теориялық білімдерін, дағдыларын практикада өз бетінше қолдана білуге үйрету. Оқушылардың өзіндік жұмысы – бұл мұғалімнің тікелей қатысуынсыз, бірақ оның басшылығымен және бақылауымен орындайтын жұмысы. Өзіндік жұмысты орындау кезінде оқушы теориялық  білімін кеңейтеді, тереңдетеді, белсенді іс – әрекет  барысында ойлау қабілеттері дамиды, ал ең бастысы өзіне деген сенімі нығайып, жауапкершілікті сезіну қалыптасады. Өзіндік  жұмысты ұйымдастыруда жұмыстың  міндетін түсіндіру, орындар алдында бағыт – бағдар, түсінік – нұсқау беру, оқушылардың мақсатты түрде жұмыс істеп, оның нәтижелі жемісті болуына ықпал етеді. Дұрыс ұйымдастырылған өзіндік жұмыстардың  оқу тәрбие процесіндегі мәні ерекше. Атап айтқанда:
өзіндік жұмыс тапсырмалары арқылы оқушылардың математика пәніне деген қызығушылықтарын арттыру; оқушылардың алған білімдерінің,  дағдыларының алдағы өмірлеріне қажеттілігі мен оны қолдана алуларына қол жеткізу; оқушылар істейтін жұмысының мақсатын айқындап, жұмысты өз еркімен ерік – жігерімен, қалауымен орындауы; оқушылар  істейтін жұмысының қорытындысын шығарып, нәтижесін алу.

Қазіргі уақытта  оқушыларға физикадан білім беру жүйесінің алдына келесі міндеттер қойылған: оқытудың немқұрайлы жақтарын жою; оқытудың қолданбалы бағытын кеңейту; оқушыларда практикалық біліктілікті және  дағдыларды  қалыптастыру және т.б. Оқушылардың білімдері біліктілік  пен дағдыларға  айналу үшін, міндетті түрде  оқушылардың  өздері талаптану керек. Өзіндік жұмыс – бұл әрбір адамның әрекетті саналы түрде таңдап алып, оны табандылықпен орындау арқылы сипатталатын қасиет. Оқушылардың  өзіндік жұмысы деп, олардың жоғары  түрде белсенділік, шығармашылық, өз пікірін айтып, инициатива көрсету арқылы орындайтын  іс әрекетін айтамыз. Бұл жерде өз бетімен орындалатын жұмысқа өте кең түсінік берілген. Оқушылардың әрбір ойлау белсенділігіне  қойылатын талап – бүкіл оқыту үрдісіне таралатын дидактикалық принцип болып табылады. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеулерінің маңызды белгілері: 1) Мұғалім беретін тапсырманың болуы және оны орыдауға кететін уақыттың бар болуы; 2) Оқушыларға берілген тапсырманы дұрыс және ең жақсы нәтиже беретіндей орындауы үшін барлық ой ынтасын салу қажеттілігі. Сонымен, қолдануға мүмкін әдістер: 1. Жаңа тақырыпты түсіндіру; 2. Жаңа тақырыпты меңгерді ме, жоқ па? Сұрақтар қою арқылы қысқаша  шолу жасау; 3. Тақырыпты терең меңгерту, есептер шығарып бекіту; 4. Үнемі өткен тақырыптарды қайталап, бақылау жасап отыру; 5.  Оқушыға үнемі өзара өзіне – өзі  бақылау жасату, біліміне анализ жасай білуге үйрету, дағдыландыру; 6. Оқушы білімін бағалауға қаталдыққа, немқұрайлыққа жол бермеу; 7. Сабақ барысында  есеп шығару кезінде өздіктерінен көбірек жұмыс істеуге бейімдеу; 8. Оқушы білімін бағалауға жариялықтың, нақтылықтың болуы. 1) Өзін – өзі  тексерумен ұштастырылған өзіндік жұмыс(оқушылар  жұмыстарын орындап болған соң өткен тақырып, формулаларды, шығарылған есептерді салыстырып қателері болса түзетеді).

1. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі. Оқушының  үй тапсырмасын ерінбей орындауы – өз бетімен жұмыс істеуінің белгісі. Үй тапсырмасын орындау  сыныпта  басталған жұмыстың жалғасы болады. Оқушының үйге берілген тапсырманы орындай алуы, оның класта  алған білім  мен дағдысы  оны орындауға жеткілікті ме, әлде жеткіліксіз бе, соған байланысты. Оқушының өзі орындайтын үй тапсырмасы, оқу – тәрбие процесінің ең маңызды және негізгі бөлігі. Оны орындау кезінде  алған білім пысықталады, дағдылары қалыптасады. Үй тапсырмасы қоңырау соғылып жатқанда берілмей оның мазмұнына қарай, сабақтың ортасында, немесе сабақтың аяқ кезінде беріліп отырылуы тиіс. Үй тапсырмасына байланысты берілетін нұсқаулар мен түсініктемелерді дер кезінде берген дұрыс.Үйге берген тапсырманы  қандай түрде болмасын мұғалімдер дер кезінде тексеріп отыруы керек. Ол үшін әр түрлі әдістер қолданған жөн. Ауызша сабақ басында, немесе, оқушылар жаңадан өтілген материалға жаттығулар  мен есептер  шығарып жатқанда, мұғалім аралап жүріп сынып жұмысының қалай орындалып жатқанын байқаумен қатар,олардың үй тапсырмасын қалай орындағанын тексереді. Кейде, әсіресе үй, тапсырмасын орындауға салғырт қарайтын  оқушылардың дәптерлерін жинап алып, тексеріп  талдау жасауға болады. Кей жағдайларда сабақтың бос кезінде 2 – 3 оқушыны сынып тақтасына шақырып,оларға өздерінің шығарған есептерінің шығару жолдарын жаз деп, содан кейін барлық оқушылармен ол шығару жолдарын талқылауға болады. Оқушылардың үй жұмысын өздері орындағанын тексеру үшін анда – санда  сабақтың бас кезінде  үй тапсырмасына ұқсас жаттығулар мен есептер беру арқылы өзіндік жұмыстар  жүргізген жөн.Тексерулердің қорытындылары байқау журналына жазылуы тиіс.  Үй тапсырмасын тексеру кезінде  мұғалім  оқушылармен  жақсы танысып, олардың жеке бастарының ерекшеліктерін білетін  болады, білімдері әділ бағаланады.

2. Білімді тексеру кезеңі. Оқушы білімін тексерген кезде  оқушының барлық  ойын материалды білуге жұмсайды. Бұл оның еске сақтау және ойлау қабілеттерін арттырады. Ойындағысын ауызша және жазбаша жеткізуге шеберленеді. Жасалатын жұмыс түрлері: қайталау сұрақтарын беру, тест тапсырмаларын беру, оқушы назарын аударатын, ойына түрткі болатын математика туралы қызғылықты материалдар, әр түрлі қызықты тартымды есептер, тарихи деректер, логикалық есептер, т.б.

3. Жаңа сабақты түсінгенін тексеру кезеңі. Жасалатын жұмыс түрлері: сұрақтар, математикалық диктант, сызбалар, кестелер, формулалар, ребус, кроссворд, викториналар, диаграмма.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1. Оқу үрдісінде өзіндік жұмыстың неше түрі қарастырылады?

2. Реконструктивті – вариативтік өздік жұмыс деген не?

3. Жаңалық ашатын өздік жұмыс деген не?

4. Шығармашылық өздік жұмысты қалай ұйымдастырады?