Зат есім Зат есімнің лексика-грамматикалық сипаты

Көмекші есімдер

• тұсы

• маңы

• қасы

• асты

• жаны

• арты

• алды

• іші

• сырты

• арасы

• басы

• түбі

• беті

• шеті

• ортасы

• соңы

• Зат есімнің құрылымы

• Біріккен,
• кіріккен
• зат есім

• Күрделі

• Туынды
• зат есім

• Түбір
• зат есім

• Тіркескен
• зат есім

• Жалаң

• Қосарланған
• зат есім

• Бөлшектенбейтін
• бір ғана сөзден
• тұратын

• Түбір сөзден
• жұрнақ арқылы
• жасалатын

• Қысқарған
• зат есім

Күрделі зат есім

• Аналитикалық (синтаксистік) тәсіл

• Біріккен
• тұлғалар

• Тіркескен
• тұлғалар

• Кіріккен
• тұлғалар

• Қосарланған
• тұлғалар

• Қысқарған
• тұлғалар

• Өнеркәсіп
• (зат+зат)
• Шикізат
• (сын+зат)
• Табиғаттану
• (зат+ет)
• Сегізаяқ
• (сан+зат)

• Биыл
• (бұл жыл)
• Қайната
• (қайын ата)
• Қайнене
• (қайын ене)
• Қайнаға
• (қайын аға)
• Қайны
• (қайын іні)

• Аға оқытушы
• Аға ғылыми
• қызметкер
• Тоғыз жолдың
• Торабы
• Қара бидай
• Ақ бидай
• Қызыл бидай

• Жөн- жосық
• (сын+зат)
• Келім- кетім
• (ет+ет)
• Жүн -жұрқа
• (зат+зат)
• Мекен -тұрақ
• (зат+зат)

• БҰҰ
• (ет., зат, зат)
• ТМД
• (сын, зат, зат)
• ИРС
• (сын, зат, зат)
• СНО
• (зат, сын, зат)

• Туынды зат есім

• Синтетикалық (морфологиялық) тәсіл

• Түбір зат
• есім+
• жұрнақ

• Туынды
• зат есім
• +жұрнақ

• Сын есім
• +жұрнақ

• Сан есім
• +жұрнақ

• Етістік
• +жұрнақ

• Есім негізді
• туынды
• етістік
• +жұрнақ

• Еліктеуіш
• +жұрнақ

• Ас+тық
• Диқан+шы
• Тың+гер

• Диқаншы
• +лық
• Наубай-
• ханашы+
• лық
• Тыңгер+
• лік

• Кең+дік
• Тар+шылық
• Екпінді+лік

• Бес+тік
• Жеті+ген

• Же+м
• Тұса+у
• Шығар+ма

• Жолда+ма
• Тыңайт+қыш
• Ізден+іс

• Гүр+іл
• Бұлт+ақ

Зат есімнің түрлену жүйесі

• Грамматикалық
• категориялары

• Сандылық (көптік)
• категориясы

• Тәуелдік
• категориясы

• Септік
• категориясы

Зат есімнің сандылық категориясы

• Сандылық категориясы - жекешелік пен
• көптік мағыналардың қарама-қарсылығынан құрылған грамматикалық категория

• Жекешелік мағына

• Көптік мағына

• Көрсеткіші-нөлдік
• жалғау

• Көрсеткіші-көптік
• жалғау

Көптік категориясы

• Көптік мағына заттың санымен байланысты,бірақ заттың
• санын дәл атамайды, тек қана заттың саны көп екенін
• білуге болады. Мысалы:дәптерлер, кітаптар, балалар т.б.

• Көптік ұғымның берілу жолдары:

• Морфологиялық
• тәсіл

• Лексикалық
• тәсіл

• Синтаксистік
• тәсіл

• Лексикалық тәсіл-сөздің тікелей өз лексикалық
• мағынасы арқылы көптік мағынаның берілуі.
• Мысалы:
• -жеке –даралап санауға келмейтін заттардың аты:су,сүт, ұн т.б.
• -ру, халық, ұлт, ел аттары: қазақ, өзбек, қырғыз т.б.
• -әр қилы жәндіктер, аң, хайуанаттар атаулары: көбелек, қоңыз т.б.
• - өсімдік аттары: арпа, сұлы, жусан т.б.

• Синтаксистік тәсіл-сөз тіркесі арқылы көптік мағынаның берілу жолы:
• Жиырма үй, сексен трактор, тау+тау астық, біралай жыл.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

• Көптік ұғымның берілу жолдары

жүктеу/скачать 138,5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: