Тапсырманы орындауға нұсқау

Жеңіл дененің салмағы динамометр өлшеу шегінен арқытқ болуы тиіс.
21– суретте Жоғарыдан қарағанда эксперимент қондырғыларының жинастырыған түрі көрсетілген.
Динамометрге әсер ететін күшті ұлғайта отырып, массасы белгілі жүкті бір қалыпты қозғалта бастаңыздар.
Бұл мынандай шартта орындалады:

21– сурет.

(1)
Мұндағы - динамометр көрсетуі, - массасы жүк тарпынан сызғышқа әсер етін күш.
(2)
(1) және (2) формуладан шығады

27. “Қара жәшік” қақпағынан шығып жатқан сымға ілгек арқылы динамометрді іліп оны көтере бастасаңыздар динамометрдің көрсетіуін ілгектін көтерілу биіктігіне тәуелділігін бақылаңыздар. Миллиметрлік қағазға тәуелділік графигін тұрғызыңыздар.

22–сурет

.
Графиктің түріне қарасақ бөлігі дененің судың түбінен бетіне дейін көтерілуіне, бөлігі судан “шығу”, - ауада көтерілуі сәйкес келеді, және бөліктерінде күштер тұрақты болғанды қарап жүк пен жәшік арасында серіппе немесе резіңке жоқ деген тұжырымға келуге болады - бөлігі түзу сызық. Бұл тек дененің көлденең қимасы тұрақты болған жағдайда орындалуы мүмкін (мысалы, цилиндр тәріздес немес параллелепипед).
Дененің массасы


(1)

Архимед заңын пайдалансақ, , мұндағы - судың тығыздығы, - дененің көлемі, ол мынаған тең

(2)

Дененің тығыздығы

(3)
“Қара жәшіктің” қақпағының диаметрін (d) өлшеп, оның ауданын табыңыздар:
“қара жәшіктегі” дененің биіктігін келесі өрнектен аламыз
,
(4)
Дененің ауданы
(5)

28. Стаканды астауға қойыңыздар оны суға толтырыңыздар. Екі цилиндрді жіппен байлап, оны стакандағы суға түсіріңіздер. Ығыстырылған судың көлемі цилиндрлердің көлеміне тең. Калориметрді стаканға салып, стаканды иіріміне дейін суға толтырыңыздар. Калориметрге цилиндрлерді түсіріңіздер. Стаканнан ығысқан судың массасы цилиндр массасына тең болады. Цилиндр жасалынған металлдың тығыздығын анықтаыңыздар.

Калориметр түбінде жатқан цилиндрлердің бетін толық жабу жетерліктей етіп ыстық және суық суды араластырып, бөлме температурасындағы -ге тең су алңыздар.
Цилиндрлерді ыстық суға салып және оның температурасы ыстық судың теңескенше күтңіздер.
Жіптің көмегімен цилиндрді қайтадан калориметрге салып және мензурка арқылы қосымша суық су құяып, калориметрдесудың температурасы бөлме температурасы теңесу керек.
Жылу балансының өрнегін жазамыз.
(1)
Мұндағы
-цилиндр массасы,
-оның меншіктіі жылу сыйымдылығы,
- суық судың массасы.
(1) теңдеуден цилиндрдің жылу сыйымдылықты табңыздар.

29. 2.26. суреттегі схема бойынша қондырғыны жинаймыз стерженнің оң жақ ұшына динамометрді бекітіп, ал екінші ұшына пластилин арқылы түйреуішті орнатамыз. (ол бағытта көрсетіп тұрады). Вертикаль қойылған сызғыш арқылы стерженнің оң жақ ұшына әртүрлі мәнді күштер әсер еткендегі -ты анықтамыз сымның ұзаруын пропорциядан табамыз.

2.26. сурет.

(1)
Бұл ұзару сымның керілу күшіне сәйкес керілу күшін күш моменттерінің теңдеуінен табамыз.
(2)
Гук заңына сәйкес аламыз:
(3)
Есептің берілуіндегі қатаңдық коэффицентін қолданамыз сонда (1)-(3) теңдеулерді алгебралық түрлендіру арқылы табамыз:
.

30. Ас тұзының вольт-амперметрлік сипаттамасын алу үшін (2.27. сурет) электір тізбегін жинайыз. Сығылған судың фиксиленген мөлшерін банкаға құямыз. Оған бір түйір ас тұзын саламыз. Алынған ерітіндінің вольт-аммперлік сипаттамасын аламыз.

2.27. сурет.
Ерітіндіге басқа түйірді қосып және де вольт-амперлік сипаттамасын аламыз. Бұл процедураны тұз түйірлері таусылғаннша қайталаймыз. 2.28. суретте концентрациясы ас тұзының вольт-амперлік сипаттамалары келтірілген.

2. 28. сурет.

Барлық вольт-амперлік сипаттамаларды бір және сол электрод және электрометтердің геометриялық контактыны алу керек.

(2.28 сурет) графиктен түзуіне барлық сипаттамалар қиылысатын ток күшінің мәнін аламыз. Біздің жағдайымызда мәні ретінде 0,5А ток күшін алу қолайлы.

Ерітінді концентрациясының элекродтағы кернеумен сәйкестігін 2.29. суреттегі графиктен аламыз ( ток күшінде). Алынған нәтиже 2. суретте көрсетілген.
Енді банкаға концентрциясы белгілі ерітінді сияқты, тура сол көлемдегі концентрациясы белгісіз ерітінді құямыз.

2.29. сурет.

Ток күші -ге тең электродтағы кернеуді өлшейміз. Электрод кернеуі мен тұз концентрациясы арасындағы тәуелділік графигінен (28 сурет) белгісіз ерітіндінің концентрациясын анықтаймыз.

31. Латун және цинк пластиналарын тұздалған қиярға тығып ток күшін дайындаймыз.
Пластиналар аралығын және пластинаның бату тереңдігін өлшеп, шығудағы ток көзінің кернеуінің оптимальды мәнін анықтаймыз.
Милливольтметрдің кедергісін анықтау үшін, 2.30. суретте көрсетілген схеманы жинаймыз. Милливолтметр оның ұштарындағы кернеуді көрсететіндіктен,


.

Миллиамперметрдің кедергісін анықтау үшін 2.31. суретте көрсетілген схеманы жинаймыз.

2.30. сурет. 2.31. сурет.

Бұл жағдай миллиамперметр оның ұштарындағы кернеуді көрсетеді. Кедергі

32. Стерженнің массалық центрін (С нүктесінде) тіреудегі тепе-теңдік қалпында табамыз және стерженнің бір ұшынан С нүктеге дейінгі қашықтықты өлшейміз.
Стержен соңына денені жіппен ілу арқылы рычагтың тіреудегі тепе-теңдік қалпын аламыз. (2.32а. сурет).
О полюсіне салыстырмалы түрде күш моменттерінің теңдігін аламыз


(1)
мұндағы -стержен массасы, -дене массасы, - дене ілінген днүктеден тіреуге дейінгі қашықтық, - стерженнің массалық центрінен тіреуге дейінгі қашықтық, дененің массасын табамыз


(2)
Денені суы бар ыдысқа батырып, тағы да тіреудегі тепе-теңдік қалпын аламыз (2.32 б. сурет).




2.32. сурет.

О полюсіне салыстырмалы түрде күш моментінің теңдігін жазмыз.

(3)
мұндағы итеруші Архимед күші,
екендігін ескере отырып,
(3) және (1) шешіп, дененің тығыздығын табамыз
(4)

33. Резисторларды кедергілерінің артуы бойынша жинақтаймыз. Батерейдің кернеуін өлшейміз.

2.33. сурет.

Кезекпен резисторларды вольтметрге тізбектей жалғай отырып вольтметр кедергісіне сәйкес кедергіні анықтаймыз. №5,6,7 кедергілердің вольтметр кедергісінен қанша есеге ауытқитынын анықтаймыз:



Қалған әрбір резисторларды тізбектей амперметр және батерейге қосып, тәзбек жинаймыз. Резисторлардың номерін олардың кедергілерінің артуы бойынша белгілейміз.
2.34. сурет.
(2.34. суреттегі схемаға сәйкес) және резисторлардың кедергісін анықтаймыз:


, .

(2.35 суреттегі) тізбекті жинастырып №2 резистордың кедергісін анықтаймыз:

шунт ретінде пайдаланып, амперметрдің (2.36. сурет) кедергісін анықтаймыз. Бұл үші.н тұйық кілттенгенде өлшейміз және -ті тұйық жағдайда. Есептейміз:
2.35. сурет.



резисторды ауыстырып, және ток күшін өлшеп, алдыңғы тәжірибені қайталаймыз

2.36. сурет
және резисторларды ток көзіне тізбектеп жалғап, вольтметрмен резистордағы кернеуді және ток көзінің кернеуін өлшейміз.
Бұдан
табамыз.
Ток көзіне және резисторларын тізбектей жалғап, вольтметрдің кернеуін анықтап, оның кедергісін табамыз:

Резисторлардың кедергілерін есептейміз ,


34. Серіппенің қатаңдығын “тура жолмен” (жүкті серіппеге іліп, әне оның ұзаруын өлшеп анықтау қате сондықтан “басқа жолмен” барамыз. Экспериментті еңкейтілген жазықтықта жүргіземіз. Ол үшін сызғыштың бір ұшын столға қойып, екінші ұшының астына білеу қоюға болады.
Стол жазықтығына салыстырмалы түрде сызғышты еңкею бұрышын анықтап, жүктің сызғыштағы үйкеліс коэффициентін табамыз
, (1)
Мұндағы -жүк сырғанай бастайтын бұрыш.

2.37. сурет. 2.38. сурет.
Серіппенің бір ұшын жүкке бекітеміз, ал екінші ұшын сызғыштың жоғарғы жағына (2.37 сурет) бұрышты біртіндеп өсіре отырып, серіппенің ұзаруын өлшейміз. Өлшеу нәтижелерімен график тұрғызамыз (2.38 сурет) статикалық тұрғысынан жүкке әсер ететін күштердің қосындысы нлге тең
(2)
мұндағы - серіппенің ұзаруы, -жүктің массасы.
(1) және (2) табамыз

жүктеу/скачать 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: