1 – Тақырып. Жүзу пәнінің анықтамасы

1. 
   Жүзу білудің маңызы.
   
2. 
   Судың физикалық касиеттері.
   
3. 
   Жүзу түрлерінің жіктеу.
   
4. 
   Статикалық және динамикалық жүзудің негізгі ұғымдары мен зандары.
   
5. 
   Жүзу техникасына қойылатын жалпы талаптар.
   

Судың ішінде адам салмақсыз болатындықтан, денеге көп күш түспейді да, омыртқа жотасы созылады, бұлшық ет талшықтары ұзарады. Соның әсерінен адам тұлғасы сымбаттанып, қимыл-қозғалысы еркін де әсем көрінеді.

Жүзу кезінде адам кеуде мен қарынға түсетін судың қысымын ішке терең дем тарту арқылы жеңеді, мұның өзі тыныс алу жүйелерін жетілдіріп, жұмысын жақсартады, оттекпен қамтамасыз етіп, өкпенін көлемін ұлғайтады.

Ерте заманнан бері халық арасында таралған су бетінде қозғалу тәсідері мынадай: су ішінде тіке тұрып қимылдау, бақаша, итше қырындап жүзу және теңізшілердей жүзу, тағы басқа.

Алға қойылған мақсатқа қарай, жүзуді негізінен мынадай үш түрге бөледі: жалпы жұртшылықтың жүзу біліу, спорттық жүзу және қолданбалы жүзу.

Суда жүзудің мынадай спорттық әдіс – тәсілдері бар. Кроль – еркін жүзу (етпеттеп және шалқалап), бросс және баттерфляй (баттерфляйді кейде дельфин депте аталады).

Спорттық жүзу әдістерінің өзіндік ерекше айырмашылықтары бар: аяқ-қолдың қимылдары, тыныс алу, дем шығару, жүзуді бастау сәттері, бұрылу т.б. Мысалы: кроль әдісімен етпеттеп және шалқалап жүзінде аяқ пен қолдың қимылы кезектесіп орындалады, ал брасс және баттерфляй әдістерін қолданғанда қол мен аяқ қатар, бір уақытта, бірдей қимылдайды.

Қолданбалы жүзудің маңызы. Мұндай жүзу еңбек өнімділігін арттыру және еңбекшілердің денсаулығын сақтау мақсатын көздейді. Жүзу мен сүңгу қолданбалы тәсілдерге жатады. Бұлардың қолдану мүмкіндігі өте кең.

Жүзудің қолданбалы тәсілін өзен-көлшіктерді, тоғандарды, каналдарды жүзіп өткенде, судың астынан бірзат іздегенде, суға батып баражатқан адамды құтқару кезінде кенінен пайдалануға болады. Ол үшін жүзудің спорттық әдістерін білу шарт.

Жүзудің спорттық әдістерін меңгергеннен кейін әрбір адам жақсы сүңги білуге, жолдағы кедергілерді жүзіп өтуге, суға батып бара жатқан адамды құтқару тәсілдерін білуге тиіс. Қолданбалы жүзудің маңызды түрі – суға кеткен, апатқа ұшраған адамды құтқару.

Жүзудің денсаулыққа әсері. Жүзу – дене шынықтыру үшін нәтижелі әдістердің бірі. Судың температурасы адамның дене қызуынан қай уақытта да төмен болады, сондықтан су ішіндегі адамның денесінен ауа кеңістігіне 50-80% артық жылу тарайды. Шомылу және жүзу дене мүшелерінің сыртқы температура өзгерістерінен, салқыннан пайда болатын ауруларға шалдықпай, төзімді болуын тәрбиелейді. Ал жүзу өзен-көлдерде өткізілетін болса, күннің шуағы мен таза ауа адам денесіне күшті әсер етеді.

Жүзу – жүрек, қан тамырлары мен тыныс алу жүйелерін жетілдіруге жақсы әсерін тигізеді. Жүзу тыныс жүйелерін нығайтып, оның жұмысын дағдыландырып, өкпенің тұрақты сыйымдылығын ұлғайтады.

Жүзу әсіресе балалардың дене құрлысын, денсаулығын жүйелі турде нығайтуға пайдалы әсерін тигізеді.
2. Судың физикалық қасиеттері.

Адамның денесі, жүйке жүйесі су ішінде қандай күйге түсетінін түсіну үшін судың физикалық қасиеттерін білу қажет.

Судың физикалық қасиетінің өзіне тән ерекшелігі бар. Оны салыстырып қарасақ, ауа кеңістігінен өте көп айырмашылығы байқалады.

Судың жабысқақтығы. Су өте майда бөлшектерден тұрады, бір-бірімен жанаса, бірде жақындасып, бірде ажыраса, ығыстырыла отырып, қою ағынды затқа (масса) айналады. Су бөлшектері қимылдай бастағанда, шапшаң қозғалуға ішкі кедергі арқылы әсер етеді. Кедергінің пайда болуы судың ұсақ бөлшектерінің жабысқақтығына байланысты.

Адам жүзе бастағанда, оның денесіне судың бөлшектері, тамшылары жабысып, бірге ілеседі. Бөлшектер бір-біріне жабысып, адамның тез қимылдауына кедергі жасайды. Ал судың жабысқақтығың азайту үшін оның температурасын көтеру керек, тиімді болып саналатын температура 25-26˚.

Судың үлесті салмағы өзгеріп турады, ол түрлі жағдайларға байланысты. Мысалы, судың температурасы және судағы түрлі тұз құрамдарының араласуы. Судың температурасы көтерілген сайын оның көлемі өсе береді, ал үлесті салмағы кемиді.

Судың жақсы еріткіш қасиеті тұздардың қасиетімен қосылады, соның себебінен судың үлесті салмағы кейбір суларда 1,03 г/см³ артады, оларда жүзе білмейтін адамның өзі суға батпайды, су бетінде қалқып тұра береді. Әдетте жұрт шомылатын өзен-судың жылылығы 21-23˚, оның үлесті салмағы – 0,997, ал теңіз суының үлесті салмағы – 1,03 г/см³ болады.

Суға түскен кез-келген зат – (дене) не батып кетеді, не болмаса бетінде қалқып тұрады. Бұл жағдай дене мен судың үлесті салмақтарына байланысты, дененің үлесті салмағы судың үлесті салмағынан ауыр болса – батып кетеді, жеңіл болса – батпайды.

Бұл құбылыс Архимед заңына байланысты. Мысалы, адам судың бетінде жатқанда оның денесі орнын алған судың салмағындай күш оны көтеріп турады. Егер дене ығыстырып шығарған судыњ салмағы дененің салмағынан ауыр болса, дене батпай қалқып турады, егер кем болса – дене батып кетеді. Архимед заңы бойынша, салмағы 80 кг адамның су ішінде 1,5 кг ғана салмағы болады.

Суда қимылдау арқылы қосалқы күш алуға болады, ол судың бетіне шығуға және қалқып тұруға көмек береді. Дененің үлесті салмағы тыныс алу, дем шығару кезінде өзгеріске ұшрайды. Мысалы, терең тыныс алғанда, кеуде қуысы кеңиді де көп су ығысады, соған байланысты судың денені көтеру күші артады. Демді іштен сыртқа шығарғанда адамның салмағы ауырлайды, сондықтан дене суға бата бастайды.

Адам денесінің орташа салмағы жай тыныс алғанда – 1,04-1,069 г/см³ болады. Суда жатқан адамның ауырлық орталығы (центр тяжести) аяғына таман орналасады да, ал судың көтеру күші дененің кеуде тұсынан әрекет етеді. Осы күштердің қарама-қарсы бағытта әрекет етуі судағы адам денесін шыр айналдырады. Мұның өзі жүзу әдісін үйретуге көп кедергі жасайды. Дененің су бетінде көлбеу жату қалпын сақтау үшін екі күш: ауырлық орталығы мен көтеру күші орталығы біріне-бірі дөп келуі керек.

Суда жылжу үшін екі қол мен екі аяқты қимылдатып есу керек. Жылжу жылдамдығы мен оған жұмсалған күш судағы адам денесінің қалпына тікелей байланысты. Суда етпеттеп жатқан (көлбеу) қалыпта маңдай тұстан кедергі азырақ болады, тірек алдынан көбейіп, алдынан артқа қарай есу, жылжу жылдамдығы артады.

Судың басқа да екі қасиеті бар – ол жылу сыйымдылығы мен жылу өткізгіштігі. Судың меншікті жылу сыйымдылығы 1 кал/см³ көлемде, ал ауаныкі 0,0003 кал/см³ тән. Мұндай көлемдегі су жылулықты 3700 есе көп сіңіреді (ауамен салыстырғанда).

Судың жылу өткізгіштігі ауа өткізгіштігіне қарағанда адамның денесіне 25 есе тезірек өтеді.

3. Жүзу түрлерін жіктеу.

Қабылданған жіктеу бойынша жүзудің түрлері мыналар: спорттық жүзу, қолданбалы жүзу, судағы ойындар және суда көңіл көтеру, көркем жүзу, су добы, су астында жүзу, суға секіру.

Сайыстар аумағы 25-50 метрлік бассейінде 25-1500 метр қашықтықта және жайдақ суларда әр түрлі қашықтарда (500 м – 25 шақырымқа дейін) өтеді. Жарыстарда жүзудің спорттық әдістері қолданылады. Олар: етпеттен және шалқалап жүзу, брасс, баттерфляй (дельфин) әдістері.

Жүзуден бағдарламаға сәйкес еркін әдіспен мынадай қашықтарда жарыстар өткізіледі: 25,50,100,200,400,800,1500 метрге (жаттығушының қалаған әдісімен, әдетте ең жеңіл, шапшаң әдіс болып саналатын етпеттеп кеудемен жүзу), 100 және 200 м – брасспен 100,200 м. – баттерфляймен, 100,200 м – шалқалап кроль әдісімен жүзу.

Құрама жүзуде спортшылар төрт әдісті қолданылады: 1. баттерфляй (дельфин), 2. кроль әдісімен шалқалап, 3. брасс, 4. кроль әдісімен етпеттер жүзеді. Алмасып жүзуде әйелдер – 4х100 м; ерлер 4х200 м еркін жүзумен және 4х100 м (әйелдер де, ерлер де) құрастырылған әдістермен жүзеді. Мұнда алмасу әдістерін қолданып төрт спортшы жүзуге тиіс. әркім 100 метрден жүзеді: бірінші кезеңде – шалқалап арқасымен, екіншіде – брасс, үшіншіде – баттерфляй, төртіншіде – етпеттеп жүзеді.

Көркем жүзудің негізіне дара жаттығу, түрлі күрделі қимылдар енеді.

Жарыстың ережесі бойынша, ойыншылар аусып турады. Ойын 4 кезеңге бөлінеді. әрбір кезең 7 минут. Ойын мақсаты – қарсыластардың қақпасына допты көбірек енгізу.

Судың астында өтетін спорт мынадай үш түрге бөлінеді: 1. Шапшаң жүзіп өту. 2. Су астындағы бағдарлау. 3. Су астындағы аңшылық.

Судың ішінде адамның өзін еркін үстап бірден жүзіп кетуі оңай іс емес. Жүзуді үйрету ісі екі кезеңнен турады. Алғашқы кезең – судан сескенбейтін болу, судың қасиеттерін білу, кейбір оңай жүзу тәсілдерін үйрену. Осы кезеңде әр түрлі жаттығулар орындалады: су түбінде жылжу, суға сүңгіп үйрену, судан қалқып шығу және су бетімен жылжу. Осы жаттығулар жүзудің одан арғы әдістеріне көшуге мүмкіндік береді.

Екінші кезең – жүзудің спорттық әдістерін үйрену. Крольмен етпеттеп және шалқалап жүзу, дельфин және брасс әдістері, онан басқа суда әр түрлі ойын ұйымдастырып, тамашалау.
4. Статикалық және динамикалық жүзудің негізгі ұғымдары мен заңдары.

Статикалқы жүзудің заңдары – ең алдымен гидростатикалық қысымның күшімен тығыз байланысты. Бұл күш судағы дененің барлық тұсынан қысым әсерін жасайды. Мысалы, жүзуші тереңге сүңгігенде немесе терең судың астымен жүзгенде, құлақ шыңылдап ауыра бастайды. Ол құлақтың ішіндегі дабыл жарғағына судың қысым күші әсер етуімен байланысты.

Судың қысым күші әр уақытта адамның денесіне тік бағытта (перпендикуляр) кедергі жасайды. Су тереңдеген сайын қысым көбейе түседі. Мысалы, адам суға әрбір метр тереңдеген сайын қысым 0,1 кг/см² көбейеді, ал 10 метр тереңдікте қысым көлемі 1 кг/см² жетеді, яғни бір тетіктік (техникалық) атмосфера болады (судың меншікті салмағын тереңдікке көбейткенде оның қысымына тең).

Адамның толық немесе жарым-жартылай суға батқан денесінің астынғы және үстіңгі бөліктеріне түсетін статикалық қысымның әр түрлі болып келуі судың итеру күшінің пайда болуын туғызады. Ол күш адамның суға енген денесінің көлемімен ығыстырылып щығарылған судың салмағына тең. Архимед заңы бойынша, бұл күшпен бағытталады және өзін ығыстырған дененің ауырлық орталығына жұмсалады. Ығыстырылған су көлемінің ауырлық орталығы әдетті қысым орталығы деп аталады. Судың итеру күші осы нүктеге жұмсалады.

Суда қозғалыссыз жатқан жүзушінің денесіне судың итеру күшінен басқа дененің өз салмағы да әсер етеді. Бұл күш аумағы бойынша әрдайым тұрақты және дененің жалпы ауырлық орталығына жұмсалады. Жүзуші судағы қалпын өзгерткен сайын онын денесінін жалпы ауырлық орталығы ауысып тұрады. Әдетте жүзуші денесінің жалпы ауырлық орталығы қысым орталығына қарағанда аяққа таяу орналасады. Осыған байланысты дененің салмақ күші мен судың итеру күші түрлі нүктеге жұмсалатындықтан, бұл күштердің шыр айналдыру әрекеті пайда болады. Бұл жағдайда жүзуші денесінің гидростатикалық тең салмақтылығы бұзылады да, оның екі аяғы төмен тартыла бастайды. Гидростатикалық тең салмақтылық жағдайына дененің судағы қалпы, дене көлемін өзгертетін дем шығару, дем алу әрекеттері әсерін тигізеді. Жүзуді үйрету барысында осы заңдылықты есте сақтаған жөн.

Егер судың итеру күші дене салмағынан артық болса дене су бетіне қалқып шығады, батпайды. Ал егерде салмақ күші судың итеру күшінен көп болса, дене су түбіне кете бастайды. Егерде дененің салмақ күші ығыстырылып шығарылған судың салмағымен тең болса, дене судың ішінде қалқып қана тұрады.

Жүзушінің денесі мен судың бір-біріне динамикалық әсері дененің суға қарағанда шапшаң жылжуына байланысты. Бұл өзара әрекет ішкі үйкеліс күші мен қысым күшінің пайда болуына байланысты. Үйкеліс күші дененің үстімен жанай бағытталады, ал қысым күші оған тік бағытталған. Олар судың әрекет етуші жалпы күшінің ауқымы мен бағытын анықтайды. Судың динамикалық қысымының үлесі, үйкеліс күшінің үлесінен әлденеше есе басым түседі.

Тыным жатқан судағы қысымның таралуы осы суда адам жүзген кездегі таралуынан өзгеше келеді. Су қозғалысқа түскенде, көтеріңкі және төмен қысым талаптары пайда болады. Дененің ағынмен кездесетін алдыңғы бөлігінде судың қысымы жоғары болса, дененің артқы бөлігіне судың қысымы төмендейді, бұл тұста су үйіріледі. Судың қарсы әрекет ету күші адамның ілгері қозғалуына кедергі жасайды. Бұл жағдайда ол күшті гидродинамикалық кедергі күші деп, ал қол және аяқпен ескенде пайда болатын, адамды ілгері жылжытатын күшті сүйенуден туған күш деп атайды.

Гидродинамикалық кедергі күшінің векторлық параллелограмм ережесі бойынша ыдыратсақ, бұл күшті құрайтындардың бірі жүзушінің ілгері қозғалуына қарама-қарсы бағытталған. Оны маңдай тұстағы кедергі деп атайды, ал екінші құрамы жоғарыға бағытталған, оны көтергіш күш дейді.

Маңдай тұстан болатын кедергі – жүзуші денесінің ілгері жылжуына қарсы тұратын ең басты күш. Маңдай тұстан болатын кедергінің көп-азы адамның дене бітіміне, оның суда сүйірленып жатуына, сондай-ақ оның су ағынына қай жақтан бағытталатынына тағы, да себептерге байланысты. Басқа тең жағдайларда дененің кесе-көлденең еніне және дене жылжыуының сумен салыстарғандағы шапшаңдық шаршысына пропорционал болады:R_x= S·V². Мұндағы R_x - маңдай тұстағы кедергі, S - дененің кесе-көлденең алаңы, V - сумен салыстырғандағы дененің қозғалу шапшандығы.

Дененің қарсы беттен қарағандағы проекциясы дегеніміз, бейнелеп айтқанда, су ішіндегі жүзушінің нұсқасы болмаса пішіні. Жүзуші ұзынан созылып сырғағанда, оның денесінің қарсы беттен қарағандағы көрінісі тым шағын. Ал жүзуші жүзудің әр түрлі әдісін қолданған шақта оның әлгі көрінісі көлемді бола түседі. Жүзушінің дене бітімі балықдікіндей сүйір болып жаралмағандықтан, оның жүзуі шабан, сол себептен оған гидродинамикалық кедергі де көп кездеседі. Ал жүзушінің денесі суда сүйірленген пішінде болуы үшін дене жазық қалпында ұзынынан жатып, саусақтар біріктіріліп, қол-аяқ созылып, бас тік ұсталып екі қолдың арасында болғаны жөн, екі алақан біріне-бірі жабысады. Бұл қалыпқа жүзуші суға секіріп енгеннен соң және бұрылып барып қайта жылжығанда түседі.

Есу қимылдары басталғанда дененін сүйерлігі бұзылады. Мысалы, дене бүгілгенде және жамбас төмен түскенде жүзушінің арқа жағында құйын пайда болады. Кроль, баттерфляй түрінде жүзгенде екі аяқтың жамбас буындарына аққұла бүгілуі, брасс әдісінде екі аяқты жиғанда жамбастың «салбырап» қалуы, шалқалап жүзгенде жамбастың тым төмен түсуі, міне осылар жамбас сыртында құйын туғызады.

Жүзуші денесінің су ағысында дұрыс бағытталуын шабуыл бұрышы деп сипатайды, яғни ол дененің ұзына бойы мен жылжу бағыты арасындағы бұрыш. Шабуыл бұрышы үлкейген сайын маңдай тұстағы кедергі өсе береді. Адам денесінің шабуыл бұрышы 10-15˚ артып кетсе, ұтымсыз болады. Бұл жағдайда дененің алдыңғы жақтан алатын орны өсіп, жүзушінің жамбасы мен арқасында құйын пайда болып маңдай тұстағы кедергі едәуір көбейеді.

Жарыстағыдай шапшаңдықпен жүзгенде, судың көтергіш күші дененің су бетіне шығуына мүмкіндік туғызады, содан тыныс алу және екі қолдың даярлық қимылдары женілдейді. Бірақ судың көтергіш күшіне көп мән бермеу керек, сол үшін дененің шабуыл бұрышын көбейітпеген жөн.

Гидродинамикалық кедергінің жалпы көлемінде толқынды кедергінің де үлесі бар. Ол судыњ қысым күшінің жүзуші денесіне бөлініп кетуіне байланысты. Яғни спортшы кеудесімен суды ысырған кезде су толқынданып оның денесінің қалған бөлігіне тарайды. Жүзушінің арқа жағында көлденең толқын пайда болады. Жүзушінің денесі су бетінде созылыңқы келсе, толқынның кедергі күші азаяды.

Гидродинамикалық кедергінің жалпы көлемінде үйкеліс кедергісінің де үлесі бар. Ол судың тұтқырлығынан пайда болады, яғни адам жүзе бастағанда оның денесіне судың бөлшектері, тамшылары жабысып, бірге ілеседі. Олар адамның тез қимылдауна кедергі жасайды.

Жүзу техникасын жетілдіру процесінде гидродинамикалық кедергі көлемін азайтуды көздеу керек. Осыған қол жеткізілсе, спортшының басқа даярлығы өзгермеген күннің өзінде, жүзудың шапшаңдығын арттыруға болады.

Жүзу техникасының биомеханикалық талдау, бапкерлер мен аса шебер спортшылардың осы техника жөніндегі жұмыстарының тәжірибесін қорыту жүзу техникасына қойылатын талаптарды тұжырымдауға мүмкіндік береді. Бұл талаптарды орындау ұтымды техниканы қамтамасыз етеді. Бұл талаптар ең алдымен дененің судағы қалыбына, көзғалтқыш күштердің қуат алар негізі болып табылатын екі қолдың есу қимылдарына, барша қимылдарды өзара үйлестіруге қатысты.

Маманданған спортшы техникасында дененің шабуыл бұрышы мейлінше аз болады (3-5˚). Жаңа үйреніп жүрген жүзушілер техникасында дененің шабуыл бұрышы әдетте одан көп (8-10˚), сол себепті оның су бетімен жылжуына, әзірлік қимылдарды қиналмай орындауына, дұрыс тыныс алуына мүмкіндігі болады.

Жүзуші денесінің судағы жалпы қалпына, оның басы мен жамбасының қалай орналасуының едәуір әсері бар. Бір бағытта жүзіп өту кезінде бас үнемі дерлік дененің ұзына бойымен бір деңгейде ұсталады, мойын буындары босап, жүзуші етпеттеп жүзгенде алға қарайды да, ал шалқалап жүзгенде жоғары және кейінгі жаққа қарайды.

Қолдың қимылы мен тыныс алу ырғағы бастың қимылдарымен сәйкес келуге тиіс. Жүзушінің жамбасы жүзу айналымының өнбойында көбіне судың бетіне жақын жатады. әсіресе кроль әдісімен етпеттеп жүзіп, аяқпен суды сабалаған кезде, жамбас аяқ қимылдарына көмектеседі. Брасс әдісімен жүзгенде, аяқпен суды серпіген кезде, жамбас су бетіне қалқып шығып, денеге үшкірлік сипат көмегін тигізеді.

Кроль әдісімен етпеттеп және дельфин әдісімен жүзгенде жамбас суға терең батса, аяқпен суды есу қимылдары қиынға соғады, аяқтың тізеден төменгі бөлігі ғана судағы қимылдарын орындай алады. Сондықтан бұл әдістермен жүзгенде жамбастың судың бетінде қалқығаны ұтымды.

Егер жүзуді жаңа үйреніп жүрген жастарға денені бір қалыпта ұстау өте қажет деп есептесек, ал жоғары дәрежелі спортшылардың денесі түгел есу қимылдарына көмекші болуға тиіс. Кроль әдісімен етпеттеп және шалқалап жүзгенде, дене оңға және солға ырғақпен бұрылады (орта есеппен 30-35˚). Екі жаққа осылайша жантаю қолдың есу қимылдарын үдетіп, судан шығарып, ең қолайлы траектория сызып, қайта суға енгізуге көмегін тигізеді. Кроль әдісімен етпеттеп жүзгенде денені бұру мен дем алу мойын бұлшық еттеріне аз күш жұмсалады және бұл кезде бас денемен бірге тік ұсталады. Дененің екі жаққа кезекпе-кезек жантаю дәрежесі спортшының өзіндік тәсіл ерекшеліктеріне және жүзу қарқынына байланысты. Қолмен есу қарқыны үдеген сайын дененін жантаюы азаяды.

Брасс және дельфин әдістерімен жүзгенде, спортшы денесінің жоғарғы бөлігі толқын тәріздес траекториямен (жоғары-төмен) өрші қимылдайды. Мұндай көмекші қимылдар қол-аяқтың қимылын және тыныс алуды оңайлатуға көмегін тигізеді.

Жүзу кезіндегі қол қимылдары. Спорттық әдісімен жүзгенде қол қимылдары алға жылжытатын ең басты күш. Тіпті брасс әдісімен жүзгенде, қол мен аяқтың жылжыту күштері орта есеппен тең бола тұра, қол қимылдары шапшаңдыққа, жүзу ырғағына, тыныс алуға, дене мүшелерінің қозғалу үйлесіміне көп әсерін тигізеді. Сондықтан қолмен қимылдау – жүзудің осы әдісінде өте маңызды.

Бұдан бұрын айтылғандай, алақан алға жылжыту күштерінің ең маңызды бөлшегі және орындаушысы болып есептеледі. Қолдың ең басты атқаратын жұмысы – есу арқылы денені суға батырмайтын таяныш қызметі. Есу барысында қол үздіксіз өте шапшаң, ыңғайлы қисық траектория сызып, жүзушінің бағыты дұрыс болуын қамтамасыз етеді.

Қол есу арқылы үнемі алға қарай құлаштап отырады. Суға түсісімен және жүзудің бастапқы кезінде саусақтардың ұшымен суды қақ жарып отыруға бейім тұру керек. Крольмен етпеттеп, шалқалап, дельфинмен қолмен ескен мезетте алақан жағы төмен, жамбас тұсқа бағытталуы қажет. Осы әдістермен жүзгенде қолдың судан шығуы шынашақтан басталады.

Қол есуді шындақ буындарын бүкпей тіке ұстап бастайды. Есудің негізгі бөлігінде шынтақ буындары мейлінше бүгіліп және жазылып қимылдайды. Спорттық баптары төмен спортшылардың шынтақ буындары азырақ, ал жоғарғы класты жүзгіштерде көбірек бүгіледі. Жүзудің барлыќ түрлерінде де жүзе бастаған уақытта шынтақ жоғары болуға тиіс.

Есу тәсілінде шындақты жоғары ұстау таяныш күшін кеуде мен иыққа түсірмей, суға қолдың алақанымен және шынтақты нәтижелі бұрыш жасап бүгіп, қарынмен суға таянуға мүмкіндік береді.

Жүзу қымылдарын үйлестіру. Жүзуші қимылдарының техникасын нәтижелі талдап, оны біртұтас мақсатқа сәйкес бағдарлағанда, мынаны байќауға болады: аяқпен және қолмен қозғалудың кезеңдерін (1,2-кестелер), айналып (цикл) кезеңдерін талдап қорыту. Ол үшін жүзгенде қимыл құрылысын белгілі тәртіппен және тәсілмен талдаған жөн.

№ 1-кесте.

Қол қимылдарының кезеңдері.

Жүзу әдісі

Жұмыс қимылдарының уақыты

Қимылдардың аяқтау және даярлық уақыты

Қимылдардың кезеңдері

№ 2-кесте.