10-дәріс Қазіргі мектептегі білім беру мазмұнының ғылыми негіздері

Білім беру мазмұны

• Халыққа білім беру ісін жетілдіру - мемелекет саясатының өзекті мәселелерінің бірі.
• Білімнің мазмұны - оқыту процесі компоненттерінің бірі. Бұл ғылыми білімнің, іскерліктің және дағдының жүйесі. Осы жүйенің негізінде білім алушылардың ақыл-ойы, қаблеті дамиды, ғылыми-дүниетанымдық көзқарасы, мінезі қалыптасады.
• Жоғары мектеп халық шаруашылығының әртүрлі саласына белсенді, қызметке қабілетті, саналы, жоғары білімді адамдарды кәсіби даярлау үшін қоғамның әлеуметтік тапсырмасын орындайды. Сондықтан білімнің мазмұны тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуына бағытталуы тиіс.

• Іс-әрекеттің мазмұнды моделінен туындайтын өзара байланысты элементтер жүйесі.

• Білім беру мазмұны

• Болашақ маманның үздіксіз кәсіби-тұлғалық дамуын қамтамасыз етеді және үздіксіз білім беру мазмұнының элементі болып табылады.

• оқытудың кез келген сатысына оқу материалының көпөлшемді біртұтас дидактикалық тізбегі сәйкес келеді. Былайша айтқанда, педагогика тұрғысынан қарағанда біртұтас оқу пәндері құрылымының бірнеше түрінің жасалуы мүмкін болмақ. Олардың мазмұнының таралып дамуы мен дидактикалық тізбектері жүйелі түрде бір-бірімен байланыста болуы тиіс.

• И.И. Логвинов өз зерттеулерінде

• Білім мазмұнының түрлері:
• • күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми білімдер;
• • көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан алынған фактілер;
• • болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы байланыстарды көрсететін ғылымның негізгі заңдары;
• • белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми білімдер;
• • ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу тарихы туралы білімдер;
• • әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер.
• Сонымен ғылыми білім - болмысты іс жүзінде тану нәтижесі, болмысты дұрыс түсіну құралы. Білім, дүние дамуымен бірге өзгеріп және жетілдіріліп, дүниетанымдық және тәрбиелік идеялар бір ұрпақтан екіншіге негізінен ұйымдастырылған, нақты мақсаты бар оқыту арқылы беріледі.

• 2.Білім мазмұнының негізгі компоненттері.
• Білім - әлеуметтік тәжірибенің бірінші элементі болса, оның екінші элементі - әлеуметтік тәжірибедегі іс-әрекет тәсілдерін оқушыға үйрету, білімді қолдануға дағдыландыру, дәлірек айтсақ адамзат жасаған іскерлік пен дағдыларды меңгерту. Сыртқы (практикалық) және ішкі (ақыл-ой) дағдылары мен іскерліктеріне барлық пәндер үйретіп, оқушы жоспар құруға, мәтінді бөлуге, салыстыруға, қорытынды жасауға машықтанады. Кейбір оқу пәндерінің өздерінің қалыптастыратын іскерліктері мен дағдылары бар. Мысалы, физикадан немесе математикадан есептер шығару, химиядан тәжірибе өткізу, т.б.Ақыл-ой іскерліктері мен оқу іскерліктеріне конспектілеу, аннотация жазу, оқулықпен, сөздікпен жұмыстар жатады.
• Сонымен білім мазмұнының тәжірибелік бөлігінде нақты іс-әрекет жасауға мүмкіндік беретін, жастардың мәдениетті сақтау қабілетін жетілдіретін көркем өнер, еңбек, қарым-қатынас, іс-әрекеті түрлері бар.
• Білімнің үшінші элементі шығармашылық жұмыс тәжірибесі "дайын" білімдерді хабарлау, жаттығулар орындау, үлгіге қарап жұмыс істеумен шектелмейді. Шығармашылық жұмысқа оқушыны іздендіретін, оқулықтағы мәселелік әдіспен баяндалған шығармашылық есептер, тапсырмалар үйретеді.
• Білім беру мазмұнының төртінші элементі - тәжірибе, адам, іс-әрекет, құрал, өзара қатынас.
• Өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы сүйенетін, заңдылықтары қолданылатын математика, дүниетану, физика, химия, биология, сызу, тарих, еңбек сабақтары политехникалық білімді көбірек береді. Сондықтан кәсіпорындарға саяхат жасалып, оның қызметкерлерімен кездесулер ұйымдастырылады.

• Мынадай талаптардың негізінде мынадай принциптерді қолдану білім мазмұнының деңгейін көтеруге өте қажет:
• 1. Оқушыларды біліммен қаруландырудың табиғатты қорғауға, еңбекке және өмірге жауапкершілік қатынасты тәрбиелеудің қажеттілігі;
• 2. Білім мазмұны негізінде ұлттық мәдени тарихи байлықты жалпы азаматтың мәдени мұрасымен ұштастыру;
• 3. Білім мазмұнында әлеуметтік-экономикалық жолдарын ескерудің маңыздылығы;
• 4. Пән аралық және пән ішілік байланыстарды ғылыми-әдістемелік негізде жүзеге асыру;
• 5. Қазіргі үдемелі ғылыми-техникалық жағдайда ақпаратты технологияны пайдалану, білім мазмұнын үнемі жаңарту;
• 6. Ұлттық тілді, халықаралық қатынас тілдерін оқып үйренудің тұрмыс, мәдениет және ғылым салаларындағы маңыздылығы;
• 7. Жалпы білім мазмұнының политехникалық және кәсіптік білім мазмұнымен ұласуы - теориялық, практикалық білімнің негізі.

• Қазіргі білім беру мазмұны төмендегі компоненттерден құралған жүйе

• базалық жоғары білім беру

• жалпы (толық емес) жоғары білім беру деңгейі

• толық жоғары білім беру

• ҚР жоғары білім беру жүйесі

• Қазақстанның жоғары білім жүйесінің кезеңдері:
• 1 – жоғары білім жүйесінің заңдық және нормативтік құқықтық базасының қалыптасуы (1991-1994 жылдар);
• 2 – жоғары білім жүйесін модернизациялау, оның мазмұнын жаңарту (1995- 1998 жж);
• 3 – білім беру жүйесін қаржыландаруды орталықсыздандыру,
• білім беру мекемелерінің академиялық еркіндігін кеңейту
• (1999-2000 жылдар);
• 4 – жоғары кәсіптік білім беру жүйесін стратегиялық дамыту
• (2001 жылдан бастау алған қазіргі кезең).

•  
• Мазмұн жүйесінің құрылымы:

• мазмұн педагогикалық әрекеттің әлеуметтік тәжірибе түріндегі жалпылама көрінісі;

• жобаланған мазмұнды әрбір студент меңгереді, яғни студент тұлғасы құрылымының бір бөлімі.

• жобаланған мазмұн оқытушы мен студенттің бірлескен әрекеті, яғни оқыту процесіндегі педагогикалық шындық;

• мазмұн кең көлемде жеке дидактикалық қызмет атқаратын оқу пәні;

• мазмұн жақын пәндер бойынша оқыту курсына енетін білім және әрекет тәсілдері жүйесінің пәндер модулі;

• мазмұн өз тарапынан кәсіби білім берудің арнайы қызметін атқаратын ғылыми білім мен іскерлік жиынтығы;

• ҚР жоғары білім беру жүйесі

• Қазақстанның жоғары білім жүйесінің кезеңдері:
• 1 – жоғары білім жүйесінің заңдық және нормативтік құқықтық базасының қалыптасуы (1991-1994 жылдар);
• 2 – жоғары білім жүйесін модернизациялау, оның мазмұнын жаңарту (1995- 1998 жж);
• 3 – білім беру жүйесін қаржыландаруды орталықсыздандыру,
• білім беру мекемелерінің академиялық еркіндігін кеңейту
• (1999-2000 жылдар);
• 4 – жоғары кәсіптік білім беру жүйесін стратегиялық дамыту
• (2001 жылдан бастау алған қазіргі кезең).