5-тақырып: Дизартрия, классификациясы. Түзету жұмысының бағыты. Сұрақнама

1. Дизартрия - бұл бұлшықеттерді немесе олардың әлсіздігін бақылаудың қиындықтары дизартриямен ауыратын адамдардың фонемаларды дұрыс айта алмайтындығын білдіреді, сондықтан олардың айтылуында қиындықтар туындайды немесе әдеттегіден баяу сөйлейді. Моторлы афазиядан айырмашылығы, бұл тілдің емес, айтылуының өзгеруі. «Дизартрия» термині грек тілінен шыққан және оны сөзбе-сөз «артикуляциялық ақаулық» деп аударуға болады. Бұл тілдің бұзылуы емес, сөйлеудің бұзылуы; бұл мәселе когнитивтік деңгейде емес, дыбыс шығарудың кейінгі кезеңдерінде пайда болады дегенді білдіреді. Егер адам дыбыстарды толық айта алмаса, біз анартрия туралы айтамыз. Ең жиі кездесетін белгілері:

• 
  Бет, ерін және тіл бұлшық еттерін қозғау қиын.
  
• 
  Нашар айтылу.
  
• 
  Монотонды просодия.
  
• 
  Тембр өзгертілді.
  
• 
  Тым баяу немесе жылдам сөйлеңіз.
  
• 
  Мұрын немесе қырылдаған дауыс.
  
• 
  Шамадан тыс жоғары немесе төмен дыбыс деңгейі.
  
• 
  Реттелмеген ырғақ (мысалы, сынған сөйлеу).
  
• 
  Ассоциацияланған тыныс алу қиындықтары.
  

Дизартрияның себептері: баланың құрсақта жатқанда,туылған кезде,туғаннан кейінгі уақыттағы әр түрлі жағымсыз факторлардың салдарынан орталық және шеткі нерв жүйесінің органикалық зақымдалуы болып табылады.Атап айтсақ, асфиксия,туу кездегі жарақаттар,мидың қан айналысының бұзылуы,бас мидағы ісіктер,инфекциялық аурулар,нерв жүйесінің тұқым қуалаушылық аурулары. Дизартрия резус фактордың қосылмаушылығынан пайда болуы мүмкін. Өмірінің алғашқы кездеріндегі нерв жүйесінің инфексиялық ауруға шалдығуының әсерінен дизартрия біршама сирегірек пайда болады . Дизартрия сал ауруына шалдыққан балаларды жиі пайда болады. Е.М Мастюкованың айтуынша сал ауруына шалдыққан балалардың 65-85-індейі дизартрия болады екен.

3. Клиникалық, психиалық логопедиялық тексерудің нәтижесі дизартриясы бар балалар сөйлеу тілінің, психикасының қимылдарының бұзылулары жағынан әр алуан екенін көрсетті. Дизартрия сөйлеудің мүшелік бөлігінің бұзылуы байқалады, дыбыс пен демалудың бұзылуы, яғни сөйлеудің толығымен фонетикалқ сәтсіздігі көрінеді.Қазіргі уақытта ұрықтың дұрыс дамымауына әсерін тигізетін 400 деректер саналады. Ұрықтын миына әр түрлі теріс факторладың әсер ету механизмі көбінесе оттегі жетіспеуінен болады. Созылмалы гипоксияда бәрінен бұрын нерв жүйесінің дамуы азап шегеді. Ана құрсағының ішінде жарақат алған ұрық қорғаныс және бейімделу механизімдері туу кезінде жарақат алуына көп мүмкіндік болдырады. Ана құрсағындағы потология қазіргі уақытта дизартрияның туындауының ең негізгі себептерінің бірі.

Дизартрияда сөйлеудің бұзылуы. Дизартрия бар болғанда сөйлеудің бұзылуының ерекшеліктері олардың патогенетикалық ортақтықпен артикуляциялық моторика болып табылады. Сонымен қатар дизартрияда әрқашан тыныс алу бұзылады. Оларда ауыр потогенез болады, олардың координациясының бұзылуымен, олардың тонусының өзгеруімен, тыныс алу бұлшық еттерінің сал болуымен байланысты, сонымен қатар тыныс алу жүйесі қызметінің өсуінің тежелуімен де байланысты.

Дизартриясы бар балалар үшін жеткіліксіз терең тыныс алу алмау және үлкен жиелілік тән. Сонымен қатар, тыныс алу ритмінің бұзылуы да тән: сөйлеу кезеңінде тыныс алу қиындайды, дыбыстарды шығарғаннан кейін бала үстіртін тез – тез дем алады. Көбінесе тыныс алу мен артикуляция арасындағы үйлесімділік бұзылады. Барлық жағдайларға белсенді тыныс шығару бұзылады, ол ауыздың әр дайым ашық тұратынына қарамастан, мұрын арқылы шығарылатын жол қысқарған. Тыныс алудың бұзылуының ауырлығы көбінесе жалпы қозғалыстың бұзылу ауырлығына сәйкес келеді.

Тапсырмалар: