Қазақ әдебиетіне арналған тірек сызбалар мен кестелер
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Халық ауыз әдебиеті түрлері
- «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жыры
- Мұхтар Әуезов Жыр мазмұны бойынша кейіпкерлерге мінездеме беріңдер.
- Тапсырманы дәптерге жазбаша орындаңдар.
- Мәтіннен Әйтеке бидің тапқырлығын, ақылдылығын, ділмарлығын байқататын сөздерді тауып жаз.
- Қазыбек би
|
Қазақ әдебиетіне арналған тірек – сызбалар мен кестелер Алғы сөз
Әдебиет – ең алдымен , адамды зерделейтін пән. Олай дейтін себебіміз, әдеби шығармаларды оқу арқылы жақсылықты үйреніп, жамандықтан жиреніп, адамның мінез –құлқының қалыптасуына, айналаны танып – білуіне, адамгершілік қасиеттерінің орнығуына септеседі. Міне, осы бағытқа бейімдейтін көмекші құралдың бір түрі – тірек – сызбалар мен кестелер. Ұсынылып отырған тірек сызбалар мен кестелер 7- сыныпқа арналған «Қазақ әдебиеті» оқулығының бағдарламасы бойынша құрастырылды. Осы құралдың құрастырудың мақсаты – мемлекеттік стандартты орындау. Оқушылар шығармалар мазмұнымен танысып қоймай, көркем мәтінді талдаудың қыр – сырына қанық болады. Әртүрлі кестелерді толтыру арқылы тақырыпты меңгеруді, салыстыруды, саралауды, сипаттауды, топтастыруды, жүйелеуді үйренеді.
«Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жыры
Жыр мазмұны бойынша кейіпкерлерге мінездеме беріңдер.
Жырдағы қолданысына қарай берілген тілдік бірліктердің мағынасын жазыңдар. Қыдыр қону.................................................................................................... Буаз марал ..................................................................................................... Сөзің шалыс - ................................................................................................. Дінін сату - ...................................................................................................... Кір жуып, кіндік кескен жер - ....................................................................... Сауын айту - ................................................................................................... Ұйлықты - ........................................................................................................ Естірту– қазаға ұшыраған адамның қайғылы хабарын оның жақын туыстарына хабарлау рәсімі. Ауыр қаза, қайғылы оқиғаны жанашырларына, ел-жұртына өлеңмен Естірту дәстүрі қазақ халқында ертеден бар. Ардақты азаматы не батыр-бағланы өлген үйдің жанкүйер жақын, туыстарын азалы хабарға дайындап, әзірлеп алу үшін естірту, көбінесе, “Аққу ұшып көлге кетті, сұңқар ұшып шөлге кетті, ол адасып кеткен жоқ, әркім барар жерге кетті” деген сияқты салыстырулар түрінде болған. Ауыз әдебиетінде естіртудің мол ұшырасуы қазақ халқының жан дүниесінің тазалығын, қайғы көріп, қаралы болғанға қабырғасы қайысып, ауыртпалықты бірге көтерісетінін танытады. Қоштасу, қоштасу өлеңі– қазақтың дәстүрлі салт жыры.Ел -жұртымен, туған туысымен, сүйген жарымен, ата-анасымен, жүйрік атымен, қыран құсымен, т.б. Қоштасу бар. Қоштасу өлеңі эпос, дастандарда көп кездеседі. “Қозы Көрпеш – Баян сұлу ” жырындағы Таңсық қыздың “Балталы, Бағаналы ел аман бол” деп басталатын Қоштасуы ел арасында кең тараған. М.Әуезовтың жіктемесі бойынша Қоштасу жырлары: а) жермен, елмен Қоштасу (Ай, Таңсық өлеңдері); ә) Сарыарқамен Қоштасу (Күдері Қожаның Қарқаралыдан кетерде айтқаны); б) өмірдің өткен шағымен Қоштасу (Сабырбай ақынның қызы Қуандыққа айтқан сөздері, Кемпірбайдың Әсетпен қоштасуы; в) Өтіп бара жатқан заманмен Қоштасу (Қаратоқа Есет бидің еңкейген шағындағы өлеңі, Тезек төренің “Сексен” деген әні) сияқты түрлерге бөлінеді. Шешендік сөздер 
Құрлысына қарай Мазмұнына қарай 
Пернелі сөздер Шешендік толғау Шешендік дау Қазақ шешендері  
Жиренше шешен Қазыбек би Әйтеке би Төле би Мемлекет жұмысына қатысқан,елшілік қызметтеріменде белгілі болған адамдар. Жиренше шешен: Не тәтті? Бірінші бала: -бал тәтті -мамық жұмсақ -тас қатты Екінші бала: -ананың сүті тәтті -ананың қолы жұмсақ -атаның жүрегі қатты -
Қай баланың жауабы ұнады, неге? Төле би XVII-XVIII ғасырларда өмір сүрген. Ақылды,білімді,парасатты азамат болған. Тәуке ханның «Жеті жарғысын» жазуға көмектескен бас биінің бірі Тапсырманы дәптерге жазбаша орындаңдар.
Сызбаны толтырыңдар Шешенге тән қасиеттер Мәтіннен Әйтеке бидің тапқырлығын, ақылдылығын, ділмарлығын байқататын сөздерді тауып жаз.
Кім?
Несімен Қазыбек би әйгілі? Қандай? Не істеді?
Аягөз ауданында дүниеге келген Заманындағы ең білімді адамдардың бірі Ақын өлеңдерін ауызша да, жазбаша да шығарған 
жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||