Қазақ тілін оқытудағы заманауи талаптар

Аленова Алмагүл Абдрашқызы, Рахимова Дәметкен Шоқанқызы

Білім деңгейі, ой-өрісі дамыған, өз ойын қазақ тілінде еркін жеткізе алатын, туындаған мәселелерді шеше білетін шынайы өмірге бейім жаңашыл ұрпақ тәрбиелеу-ХХІ ғасыр мұғалімдерінің басты міндеті. Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқытуда отандық және халықаралық озық үлгілерді тиімді пайдалану, оқушылар бойында тілдік дағдыларды қалыптастыру - бүгінгі күннің басты талабы. Қазақ тілі сабақтарында еркін қарым- қатынас жасауға, сыни тұрғыдан өз көзқарасын білдіруге, өз ойын жеткізіп, шешім қабылдауға дағдыландырса, оқушы қазақ тілінде берілген кез- келген ақпараттарды тиімді қолдана отырып, өзіне қажетті мәліметті ала алады. Осы мақсатта Назарбаев Зияткерлік мектептерінде тілді кіріктірілген бағдарлама негізінде оқыту жобасы жүзеге асырылуда. Бағдарламаның негізгі мақсаты – сөйлеу әрекетінің түрлерін (айтылым, жазылым, тыңдалым, оқылым) дағдыларын қалыптастыру. Мектеп бітірген оқушылар ана тілін С 2+ деңгейінде, екінші тілді С2 деңгейінде меңгерулері қажет. Осы деңгейлерге жету үшін қазақ тілі сабақтарында келесі тілдік дағдыларды қалыптастыру қажет.[1, 7-б].

• 
  негізгі ойды түсіну;
  
• 
  ақпаратты анықтау;
  
• 
  түсінгенін практикада қолдана білу;
  
• 
  ақпаратқа өз көзқарасын білдіру;
  
• 
  ой қорыта білу дағдылары.
  

• 
  белгілі бір тақырыпқа қатысты ойын білдіру;
  
• 
  өз көзқарасын дәлелдеу;
  
• 
  шешім шығару, қорытынды пікір жасау;
  
• 
  зерттеушілік (анализ, синтез);
  
• 
  ақпаратты өңдеу дағдылары.
  

• 
  мәтіндегі негізгі және қосымша ақпаратты ажырата білу;
  
• 
  астарлы ойды анықтау;
  
• 
  шығарма кейіпкерлерін салыстыра білу;
  
• 
  зерттеп оқу;
  
• 
  сыни тұрғыдан бағалай білу дағдылары.
  

• 
  тақырыпты аша білуі;
  
• 
  өз ойын сыни тұрғыда дәлелдеуі;
  
• 
  қорытынды шешім шығаруы;
  
• 
  өз көзқарасын дәлелдеуі;
  
• 
  цитатамен жұмыс істеу дағдылары бағаланады.
  

• 
  оқытудағы басты принцип – оқушының жеке, өзіндік мүмкіндіктерін ескеру;
  
• 
  барлық оқушының сабаққа белсенді қатысуын қамтамасыз ету үшін деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту;
  
• 
  өзін ойын жеткізу, өзіндік таңдау жасауына мүмкіндік тудыра отырып, оқушының танымдық және шығармашылық қабілетін дамыту;
  
• 
  проблемалық оқыту арқылы оқу материалын өмірмен байланыстыра отырып, оқушыларды білімді өз бетімен меңгеруге талпындыру;
  
• 
  сыни тұрғысынан ойлау технологиясын қолдану;
  
• 
  мақсат қою, мәселені зерттеу, жауап іздеу, мәселені талқылау, ой қорытындылау;
  
• 
  өз ойларын ашық айта білетін азамат тәрбиелеу;
  
• 
  ұжымдық оқыту технологиясысының мақсаты - оқушының қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу, ұйымшылдық қабілеттерін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу, өзін-өзі басқару.
  
• 
  жаңа идеялар ұсынуда және жаңа мүмкіндіктерді көруде, мәселелерді шешуде ұжымдық оқыту технологиясының маңызы зор;
  
• 
  Оқушы өзінің көзқарасын қалыптастырып, басқалардың да пікірін ескереді;
  

• 
  сабақтың мақсаты мен күтілетін нәтиже анық болу керек;
  
• 
  тілдік төрт дағдыны (оқылым, тыңдалым,жазылым, айтылым) дамыту;
  
• 
  белсенді оқыту түрлерін қолдану арқылы оқушы уәжін арттыру;
  
• 
  мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс;
  
• 
  оқу жетістігін критериалды жүйе арқылы бағалау.
  

• 
  Ынтымақтастыққа үйренеді;
  
• 
  Жеке, жұппен, топпен жұмыс істеуге үйренеді;
  
• 
  Өз ойларын еркін жеткізуге үйренеді;
  
• 
  Өзіне өзі баға беруге, сыныптастарын бағалауға үйренеді;
  
• 
  Бір-бірін тыңдауға, талдауға, салыстыруға, сабақты қорытындылауға, қорғауға үйренеді.
  

Қазіргі кездегі барлық білім берудің жаңа әдіс-тәсілдерінің алдына қоятын басты мақсаты – білім алушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылығын қалыптастыру болып табылады. Ал оқу мақсаттары белсенді оқыту топтық, жеке, жұптық жұмыс түрлерін қолдану арқылы іске асырылады. Мұғалімнің іс –әрекеті оқушыны бақылауға, бақылау нәтижесін өңдеуге, бағыт-бағдар беруге, күтілетін нәтижені анықтауға арналады. Оқушының іс-әрекеті өз көзқарасын салыстыруға, топтық, жұптық жұмыста бірлесе шешім шығаруға, өз жетістіктерін бағалауға арналады.

Топтық жұмыста айтылым дағдысын қалыптастыруда «Пирамидалық талқылау» белсенді оқытуы өте тиімді. Топ мүшелері өз пікірін жеке жазып, ортада талқылап ортақ пікір қалыптастырады. Топ мүшелерінің саны 4 оқушыдан болуы керек.Әр топ таратылған флипчарт қағазға тапсырмаға байланысты жеке өз ойларын жазады. Қағазды бұру арқылы бір - бірінің жауабымен танысады. Жауаптарымен танысып ортақ пікірді қағаз ортасына жазып, ойларын қорғайды. [3,17-б]

• 
  Бірінші сөйлем «Менің ойымша, ... .. »
  

• 
  Екінші сөйлем «Себебі, мен оны былай түсіндіремін …»
  

• 
  Үшінші сөйлем «Оны мен мына фактілермен, мысалдармен дәлелдей аламын ……»
  
• 
  Соңғы сөйлем «Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім ....».
  

Пайдаланған әдебиеттер:

1. 
   Үш тілде білім беруді іске асыру бойынша мектептерге арналған нұсқаулар
   
2. 
   Кіріктірілген оқу бағдарламасы, негізгі мектеп.
   
3. 
   CLIL әдісіне негізделген әдістемелік нұсқаулық. Астана 2013ж