Әлібай Нурила, Қанаева Айару, Жантасова Мадина

Триацилглицериндер - табиғатта ең көп кездесетін липидтер. Майлар бөлме температурасында қатты болады. Қыздырылған кезде олар балқып, сұйық болады. Сумен қатты араластырғанда олар эмульсиялар түзеді.

Триацилглицериндер - табиғатта ең көп кездесетін липидтер. Майлар бөлме температурасында қатты болады. Қыздырылған кезде олар балқып, сұйық болады. Сумен қатты араластырғанда олар эмульсиялар түзеді.

Қазіргі дамыған елдерде адамдардың рационындағы майдың үлесі жалпы энергия тұтынудың 45% -на дейін келеді. Қозғалысы шектеулі майдың мұндай үлкен үлесі жақсы емес.Барған сайын кең таралатын көптеген аурулардың, әсіресе жүрек-қан тамырлары жүйесінің ауруларының себебі тағамдағы артық майлар болып табылады. Сонымен бірге көптеген дамушы елдерде, керісінше, тамақ өнімдерінде май жеткіліксіз, жалпы энергия тұтынуда олар 10% -дан аспайды.

Триацилглицериндер жануар немесе өсімдік денесінде маңызды рөл атқарады. Мәселен, мысалы, триацилглицериндердің адам ағзасындағы үлесі дене салмағының шамамен 10% құрайды

Триацилглицериндер жануар немесе өсімдік денесінде маңызды рөл атқарады. Мәселен, мысалы, триацилглицериндердің адам ағзасындағы үлесі дене салмағының шамамен 10% құрайды

Триацилглицериндер - бұл глицерин мен май қышқылдарынан түзілген эфирлер. Май қышқылдары - бір негізді алифитті карбон қышқылдарының жалпы атауы RCOOH. Триацилглицериндердің гидролизі кезінде глицерин мен май қышқылдары түзіледі:

Триацилглицериндер - бұл глицерин мен май қышқылдарынан түзілген эфирлер. Май қышқылдары - бір негізді алифитті карбон қышқылдарының жалпы атауы RCOOH. Триацилглицериндердің гидролизі кезінде глицерин мен май қышқылдары түзіледі:

Триацилглицериннің құрамына бір қышқылдың қалдықтары кіруі мүмкін - мұндай майлар қарапайым және әр түрлі (аралас майлар) деп аталады. Май қышқылдарын радикалдың құрылымына байланысты қаныққан, қанықпаған, сонымен қатар тармақталған және циклды деп бөлуге болады.

Триацилглицериннің құрамына бір қышқылдың қалдықтары кіруі мүмкін - мұндай майлар қарапайым және әр түрлі (аралас майлар) деп аталады. Май қышқылдарын радикалдың құрылымына байланысты қаныққан, қанықпаған, сонымен қатар тармақталған және циклды деп бөлуге болады.

Қаныққан май қышқылдарының жалпы формуласы CH3 (CH2) nCOOH бар, онда n 2-ден 20-ға дейін және одан сәл жоғары болуы мүмкін. Қысқа тізбекті қышқылдың мысалы ретінде сүт майы мен сары майдың құрамында болатын CH3 (CH2) 2COOH қышқылды қышқылын айтуға болады. Ұзын тізбекті қышқылдарға мысал ретінде palmitic CH3 (CH2) 14COOH және стеариндік CH3 (CH2) 16COOH жатады. Олар барлық дерлік жануарлар мен өсімдік майлары мен майларының триацилглицеролдарының құрамына кіреді.

Қаныққан май қышқылдарының жалпы формуласы CH3 (CH2) nCOOH бар, онда n 2-ден 20-ға дейін және одан сәл жоғары болуы мүмкін. Қысқа тізбекті қышқылдың мысалы ретінде сүт майы мен сары майдың құрамында болатын CH3 (CH2) 2COOH қышқылды қышқылын айтуға болады. Ұзын тізбекті қышқылдарға мысал ретінде palmitic CH3 (CH2) 14COOH және стеариндік CH3 (CH2) 16COOH жатады. Олар барлық дерлік жануарлар мен өсімдік майлары мен майларының триацилглицеролдарының құрамына кіреді.

Қанықпаған май қышқылдарында алифиттік тізбектегі бір немесе бірнеше қос байланыс бар, олар қысқа да, ұзын да болуы мүмкін. Олеин қышқылы - тірі табиғатта кең таралған қышқылдардың бірі. Ол зәйтүн майында, оның атауы шыққан, сондай-ақ CH3 (CH2) 7CH = CH (CH2) 7COOH шошқа майында болады. Олеин қышқылындағы қос байланыс цис конфигурациясына ие. Көптеген қос байланысы бар май қышқылдары табиғатта кездеседі, мысалы, линол (екі қос байланыс), линолен (үш қос байланыс), арахидон (төрт қос байланыс).

Майлардың гидрленуі:

Май — маңызды биологиялық отын, жан-жануар үшін энергия көзі, қажетті тағам, зат алмасу процесіне қатысатын маңызды қосылылыс. Тірі организмдердің жасушалары мен тіндерінің негізгі құрамды бөліктерінің бірі.

Май — маңызды биологиялық отын, жан-жануар үшін энергия көзі, қажетті тағам, зат алмасу процесіне қатысатын маңызды қосылылыс. Тірі организмдердің жасушалары мен тіндерінің негізгі құрамды бөліктерінің бірі.

Дүние жүзінде жылына ондаған миллион тонна май өндіріледі. Оның шамамен үштен екісі азық ретінде, ал қалғаны техникалық мақсатта қолданылады. Біздің елімізде Алматыда, Өскеменде, Шымкентте май өндіріп өңдейтін зауыттар бар. Жылдан-жылға майды қолданудың өсуіне байланыс-ты соңғы кезде табиғи майды пайдаланумен қатар мұнай өнімдерінен жасанды май алу ісі қолға алынуда.

Сабын — жоғары карбон қышқылдарының тұздары RCOOMe. Сабынның құрамына пальмитин С₁₅Н₃₁СООН және стеарин С₁₇Н₃₅СООН қышқылдарының тұздары (негізінен, натрий мен калий тұздары) кіреді және оның суда ерігіштігі құрамындағы металл катионына байланысты болады.

Сабын — жоғары карбон қышқылдарының тұздары RCOOMe. Сабынның құрамына пальмитин С₁₅Н₃₁СООН және стеарин С₁₇Н₃₅СООН қышқылдарының тұздары (негізінен, натрий мен калий тұздары) кіреді және оның суда ерігіштігі құрамындағы металл катионына байланысты болады.

1. Сабын алу. май + NaOH → глицерин + сабын

Сабын жасағанда жоғары май қышқылы тұзынан (RCOOMe) басқа оған — хош иісті заттар, бояулар, антисептиктер және т. б. заттар қосады.

2. Соңғы кезде майды үнемдеу мақсатында сабын алу үшін мұнай өнімдері құрамындағы көмірсутектерден карбон қышқылын алады:

2С₃₆Н₇₄ + 5O₂ → 4С₁₇Н₃₅СООН + 2Н₂O

Назарларыңызға рахмет!

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: