Әож 57: 37. 3 Ж 31 биология сабақтарын өткізуде мектептің ОҚу-тәжірибелік үлескісіндегі жұмыстарды ұйымдастыру және маңызы тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. Абжапарова А. С. оқытушы, Жарлыхасын Г

Мектеп жанындағы оқу-тәжірибе үлескісі биологияны сапалы оқытуда маңызды материалдық базаның бір құрамдас бөлігі. Биологияны оқыту практикасында мектептің оқу-тәжірибе үлескісінің рөлі аса зор. Тәжірибе үлескісінде оқушылар биология сабақтарында меңгерген теориялық білімдерін тереңдетіп өз қолдарымен практикалық жұмыстар жасайды. Сол себепті өсімдіктерді өсіру мен баптаудың практикалық біліктілігін игереді. Жануарларды күту, бақылау дағдылары қалыптасады. Көктемде және күзде тәжірибелер қойып өсімдіктердің өсуінің биологиялық заңдылықтарын анықтап үйренеді. Тәжірибелер мен бақылаулар кезінде ауылшаруашылық дақылдарының түсімін молайту мүмкіндіктерін анықтайды [1].

Биология пәнінен терең білім алу үшін өсімдіктерді өсіруі мен жануарларды күтуге шеберлікпен әдеттену, ауылшаруашылық мамандықтарға қызығушылықтың өсуіне оқу-тәжірибе үлескісіндегі оқушылардың сарамандық, тәжірибелік жұмыстарының маңызы зор. Тәжірибе үлескісіндегі жұмыстар балалардың еңбек мәдениетін, әсемдік сезімін, ұжымдық дағдыларын тәрбиелейді [1,2].

Мектеп үлескісіндегі, биология кабинетіндегі және тірі табиғат бұрышындағы оқушылардың қатысуымен атқарылатын жұмыстар өсімдіктер мен жануарларға жасалатын тәжірибелерге бағытталуы керек. Тәжірибелер оқушыларға өсімдіктер мен жануарлардың морфологиялық құрылысын білуіне көмектеседі. Әрбір мүшенің физиологиялық маңызын, айналадағы жағдайлардың өсімдіктер мен жануарлардың хал-жайына әсері, көп өнім беретін өсімдікті өсіру, азот агротехниканы игеру. Әсіресе оқушыларды өсімдіктер мен жануарлармен тәжірибе жасау әдістемесімен танысуына мүмкіндік беретін сарамандық жұмыс өсімдіктер мен жануарларды зерттеуге деген оқушылардың терең ықыласын арттырады [5].

Мектеп жанындағы оқу-тәжірибе үлескіде биология бағдарламаларынына сай сарамандық сабақтар, тәжірибелер салынады және аталған пәндердің теориялық материалдарын өткенде керекті табиғи көрнекті материалдар дайындалады. Бастауыш мектептің оқу-тәжірибе үлескісінде ауыспалы егісте көкөніс, дала егістік дақылдар, жеміс-жидек өсімдік дақылдары, жемісті әсемдік өсімдіктердің көбейтілуіне арналған екі жылдық өсімдіктерінің тұқымдық жүйектері, ашық ауада оқушылармен сабақ жүргізуге арналған алаң болуы керек. Торларда жануарлардың (ін қояны, үйректер, тауықтар), метеоалаңы болғаны дұрыс [1].

Орта мектептің оқу-тәжірибе үлескісіндегі бастауыш сынып бөлімі, ауыспалы егіс бөлімі, жеміс – жидек бауы, ағаш көшеттерін өсіру питомнигі, жүйелеу бөлімі коллекциялық үлескісімен, биология бағдарламасының тәжірибе бөлімі, сабақ және жапырақ қалемшелерімен егістік тәжірибе жүргізу үшін үлескі, гүлді-әсемдік бөлім, дендрарий, ін қояндарының қол тұқымдары, үй құстары, бал аралары бар зоологиялық бөлім, көшет өсірілетін орынмен және жылыжайымен қорғаныш топырақтағы парниктер, жабдықталған, метеоалаң, көң, құрал-сайман, тыңайтқыштар сақтайтын қалқа.

Мектептерде оқу-тәжірибе үлескісі мынадай бөлімдерден тұрады:

1. Бастауыш сыныптар бөлімі.

2. Ауыспалы егіс бөлімі.

3. Жеміс-жидек бағы.

4. Жемісті және әсемдік өсімдіктерінің питомнигі.

5. Өсімдіктерді жүйелеу бөлімі.

6. Тәжірибелер бөлімі.

7. Гүлзарлар және гүлділі-сәндік өсімдік егістері.

8. Дендрарий.

9. Зоологиялық бөлімі.

10. Қорғаныш жер (жылыжай, парниктер, тірі бұрыш).

11. Метеорологиялық алаң.

12. «Генетика және сұрыптау», «Өсімдік және орта» және т.б. үлескілері бар жалпы биология бөлімі.

Мектептерде оқу-тәжірибе үлескісі бөлімдеріне тоқталатын болсақ:

«Өсімдік және орта» үлескілерінде 9-11 сынып оқушылары жұмыс істейді. Олар фенологиялық бақылаулар, өсімдіктердің әртүрлі экологиялық жағдайларда өсу және даму динамикасын бақылайды [3,4].

Кейбір мектептерде оқу-тәжірибе үлескісіндегі сарамандық жұмыстар тиісті бағаланбайды. Бұл жағымсыз құбылыстарға соқтырады. Мұндай мектептерде оқушылар теориялық материалды нашар білуіне әкеп соқтырады. Өсімдіктерді өсіруге, жануарларды күтуге және жемдеуге қабілеттері болмайды.

Биология сабақтарын оқыту күйін жақсарту мақсатында, сондай-ақ оқушылардың мамандыққа бағдар етуіне мектеп қызметкерлері оқу-тәжірибе үлескілерінде жұмыстарды ұйымдастыру ережесін және сол үлескілердің тәжірибелік сарамандық жұмыстарын орындаудың әдістемесін басшылыққа алуы керек. Биология пәнінің мұғалімдері оқушыларды мектеп жылыжайындағы, тірі табиғат бұрышындағы және биология кабинетіндегі өсімдіктер мен жануарларға сарамандық және тәжірибелік жұмыстарды жүргізу арқылы пәнге деген қызығушылықтарын арттыруға болады. Мұғалімдердің жетекшілігімен сарамандық жұмысқа осындай көңіл болу арқылы оқушылардың өсімдіктерге, жануарларға, ауылшаруашылық, өндіріске деген қызығушылықтары жоғарылап, табиғатқа деген сүйіспеншіліктері оянады. Сондықтан мектептің оқу-тәжірибе үлескісінің маңызы өте зор.

1. Мырзабаев А.Б. Биологияны оқыту әдістемесі. Қарағанды, «Полиграфия», 2006ж.

2. Конюшко В.С., Павлюченко С.Е., Чубаро С.В. Методика обучения биологии. Мн.: «Книжный дом», 2004г.

3. Биологияның оқу бағдарламаларымен оқулықтары.