1.1Оралхан_birthday20080828_ Бөкей _birthday20080828_ шығармашылығы _birthday20080828_ Бөкеев _birthday20080828_ Оралхан (1943-1993 ж. ж.) 28 _birthday20080828_ қыркүйекте _birthday20080828_ Қатон-Қарағай _birthday20080828_ ауданына _birthday20080828_ қарасты _birthday20080828_ Шыңғыстай _birthday20080828_ ауылында _birthday20080828_ туған. 1961 _birthday20080828_ жылы _birthday20080828_ Сұлтанмахмұт _birthday20080828_ Торайғыров _birthday20080828_ атындағы _birthday20080828_ Шыңғыстай _birthday20080828_ орта _birthday20080828_ мектебін _birthday20080828_ бітірген соң аға _birthday20080828_ пионер _birthday20080828_ вожатый _birthday20080828_ және _birthday20080828_ Алтай _birthday20080828_ совхозында _birthday20080828_ тракторист _birthday20080828_ болып _birthday20080828_ төрт _birthday20080828_ жылдай _birthday20080828_ жұмыс _birthday20080828_ істеген. 1963 _birthday20080828_ жылы _birthday20080828_ Әл-Фараби _birthday20080828_ атындағы _birthday20080828_ Қазақ _birthday20080828_ мемлекетік _birthday20080828_ ұлттық _birthday20080828_ университетіне _birthday20080828_ сырттай _birthday20080828_ оқуға _birthday20080828_ түседі де, _birthday20080828_ оны 1969 _birthday20080828_ жылы _birthday20080828_ тәмамдап _birthday20080828_ шығады. 1965-1968 _birthday20080828_ жылдар _birthday20080828_ аралығында _birthday20080828_ Большенарым _birthday20080828_ аудандық _birthday20080828_ "Еңбек _birthday20080828_ туы" _birthday20080828_ газетінде _birthday20080828_ корректор, _birthday20080828_ аудармашы, _birthday20080828_ редактордың _birthday20080828_ орынбасары _birthday20080828_ және _birthday20080828_ облыстық _birthday20080828_ "Коммунизм _birthday20080828_ туы" _birthday20080828_ газетінде _birthday20080828_ әдеби _birthday20080828_ қызметкер _birthday20080828_ болған.
1968 _birthday20080828_ жылы республикалық _birthday20080828_ "Лениншіл _birthday20080828_ жас" _birthday20080828_ газетінің _birthday20080828_ шақыруы _birthday20080828_ бойынша _birthday20080828_ Алматыға _birthday20080828_ келеді, _birthday20080828_ осы _birthday20080828_ газетте _birthday20080828_ мәдениет _birthday20080828_ және _birthday20080828_ ғылым, _birthday20080828_ әдебиет _birthday20080828_ және _birthday20080828_ өнер _birthday20080828_ бөлімінің _birthday20080828_ меңгерушісі _birthday20080828_ болып _birthday20080828_ істеді, ал 1974-1983 _birthday20080828_ жылдарда _birthday20080828_ "Жұлдыз" _birthday20080828_ журналы _birthday20080828_ проза _birthday20080828_ бөлімінің _birthday20080828_ меңгерушісі әрі _birthday20080828_ редколлегия _birthday20080828_ мүшесі _birthday20080828_ болған. _birthday20080828_ Өмірінің _birthday20080828_ соңғы _birthday20080828_ күніне _birthday20080828_ дейін _birthday20080828_ "Қазақ _birthday20080828_ әдебиеті" _birthday20080828_ газетінің бас _birthday20080828_ редакторлық _birthday20080828_ қызметін _birthday20080828_ атқарады.
1970 жылы Алматы қаласындағы «Жазушы» баспасынан басылып шыққан «Қамшыгер» атты алғашқы жинағы жас жазушының атағын шығарды. Осы баспадан оның «Үркер» (1971), «Қайдасың, қасқа құлыным?» (1973), «Мұзтау» (1975) әңгімелер мен повестері шығарылды. Оралхан Бөкейдің «Ән салады шағылдар» (1978), «Үркер ауып барады» (1981), «Біздің жақта қыс ұзақ» (1984) әңгімелер мен повестері «Жалын» баспасынан жарық көрді. 1986 жылы оның «Құлыным менің» деп аталатын драмалық шығармалары «Өнер» баспасынан, 1987 жылы «Ұйқым келмейді» деп аталатын творчестволық әңгімелері «Жазушы» баспасынан шығарылды.
“Алданған ұрпақ” трилогиялық романы қолжазбалық ойлар күйінде аяқталмай қалған. “Құлыным менің” (1974), “Текетірес” (1976), “Қар қызы” (1982), “Зымырайды поездар” (1984), “Жау тылындағы бала” (1985), “Мен сізден қорқамын” ([[1987]]) пьесалары қазақ және орыс тілдерінде республикалық, облыстық, сондай-ақ, бұрынғы одақтас республикалар театрларында қойылған.
Оралхан Бөкей – есімі дүние жүзіне танымал жазушы. Оралхан Бөкейдің шығармалары дүние жүзінің көптеген тілдеріне орыс, ағылшын, француз, неміс, жапон, араб, қытай және басқа да ұлы халықтар тілдеріне аударылған. Оның өзге тілде жарық көрген шығармалары - «След молний», молодая гвардия, М, 1978; «Поющие барханы», Советский писатель, М, 1981;«Чағылған», Қырғыстан, Фр., 1981; «След молнии», Христо Данов, Болгария, 1981; «Кербұғы», Эстония, 1981; «Крик», Советский писатель, М, 1984; «Үркер ауып барады», Фольк Унд Вельт, Берлин, 1982 Оралхан Бөкейдің шығармаларынан «Кісікиік» (1985, режиссері М.Самағұлов), «Сайтан көпір» (1986, режисері Д.Манабаев) көркем фильмдері және «Кербұғы» (1986, балетмейстер Б.Аюханов) балеті қойылды.
1994 жылы оралхан Бөкейдің повестері «Таңдамалы» 1 том болып, 1996 жылы повестері мен романдары «Таңдамалы» 2 том «Жазушы» баспасында жарық көрді.
Шынында да _birthday20080828_ осы Оралхан Бөкеев деген кім?
Оның көзі тірісінде де, бақиға аттанған соң да аттандап: Алтайдың кербұғысы!", Мұзтаудың мұзбалағы!" деген сынды эпитеттерді қарша боратқанымыз өтірік емес. Әлі күнге Оралхан туралы әңгіме қозғала қалса әлгі эпитеттерді малданып келеміз. _birthday20080828_ Осы астам сөздердің екінші бетіне көп үңіле қоймағанымыз да, үңілуге батпай жүргеніміз де шындық. Үңілуге әрекеттеніп көрелікші.
Бала Орашты, бозбала Оралханды, жазушы әрі қайраткер Бөкеевті танығысы келген кез келген адам оның шығармаларын екі қайтара оқып шықса, сол жеткілікті шығар. Екі қайтара деп отырғаным, жалқы оқумен Бөкеевтің будақ - будақ бу атқылап жатқан иін -иірімдеріне малтығып, тұншығып қаласыз. Оның үстіне екінші қайталағанда Оралханмен ілесіп жеті қат көкті шарлап кеткен көңіліңіз сәл - пәл байсал тартып, жерге түсесіз. Ақбаз дүниенің аппақ тұманының арқасында Орекеңнің жартылай адам, жартылай пері кейіпкерімен бірге адасып жүрген сіз, сансырай шаршағаныңызды сезесіз. Шаршау - салқын қандылықтың өзегі.
1970 жылы «Қамшыгер» атты алғашқы жинағы жас жазушының атағын шығарды. Оның «Үркер» (1971), «Қайдасың, қасқа құлыным?» (1973), «Мұзтау» (1975),«Ән салады шағылдар» (1978), «Үркер ауып барады» (1981), «Біздің жақта қыс ұзақ» (1984) әңгімелер мен повестері, 1986 жылы оның «Құлыным менің» драмалық шығармалары,1987 жылы «Ұйқым келмейді» шығармашылық әңгімелері жарық көрді. Оның өзге тілде жарық көрген шығармалары - «След молний» (М, 1978); «Поющие барханы» (М, 1981); «Чағылған» (Фрунзе, 1981); «След молнии» (Болгария, 1981); «Кербұғы» (Эстония, 1981); «Крик» (М, 1984); «Үркер ауып барады» ( Берлин, 1982).
О. Бөкейдің шығармалары «Кісікиік» (1985), «Сайтан көпір» (1986) көркем фильмдер және «Кербұғы» (1986) балеті қойылды.
Көркем туындыларда диалектизмдердің қолданылуы туралы ғалым Р.Сыздық оларды орнымен жұмсау тәсілі бірден бой көрсетпегендігін айта келіп, диалектизмдерді көркем прозада алғаш рет әдейі жұмсаған Мұхтар Әуезов деген тұжырым жасайды [2,197].
Мақалада Оралхан Бөкей шығармаларындағы этномәдени сипаты айшықты көрініс тапқан диалектизмдер жеке алынып қарастырылды.
Талдау негізінде көркем мәтіндегі әр аймақтағы қазақтардың тіліндегі диалект сөздердің пайда болу себептері, олардың әдеби тілден ерекшеленуі анықталды. Көркем мәтіндегі кездесетін диалектілік сөздердің симантикалық, тақырыптық топтары анықталып, топталып берілді.
Жазушының қолданған ұлттық мәдениетке қатысты диалектизмдері талданып, материалдық мәдениетке қатысты жұмсалуында кездесетін диалектизмдердің ерекшеліктері көрсетілді.
Қазіргі кезде күнделікті тұрмыста қолданылатын бұйымдардың атауларына байланысты диалект сөздер адам баласа күнкөріс кәсібімен, оның техникасын игеріп жетілдірумен байланысты пайда болып, толығып отырады. Үйге байланысты күнделікті тұрмыста қолданылатын бұйымдар атауын – үй бұйымдары, құрал жабдықтары, көрпе -төсек атаулары деп қарастырдық.
Сонымен шығармаларда жергілікті тіл ерекшелітерінің қолданылуы сол өңірдің колоритін беріп, шығарманың шынайылығы үшін қызмет етеді. Ол, ең алдымен, шығарманың тақырыбына, мазмұнына, суреттелетін оқиғаларға, автордың мақсатына, эстетикалық идеалы мен шеберлігіне байланысты. Орынды, мақсатты түрде қолданылған жергілікті ерекшеліктер тілдік экспрессияның тиімді құралы болып табылады.
Жергілікті халықтың бір зат немесе құбылысты тану деңгейіне қатысты туындаған атау (зат есім) немесе сипаттама атау (сын есім) яғни ддиалектизмдер сол заттың әдеби вариантын білмегендіктен емес, оған берген өзінің бағасы мен сол заттың қасиеті мен қолданымдық қызметі үстемдікке ие болуына байланысты жаңа атаудың (диалектизмдерді) туатыны – заңды құбылыс. Халық берген атау басым түсіп жатса, жалпы адамзаттық деңгейге жетіп жатса, әдеби сөздік қор енетіні де дағдылы жағдай.
О.Бөкей – есімі дүние жүзіне танымал жазушы. Оралхан Бөкейдің шығармалары дүние жүзінің көптеген тілдеріне орыс, ағылшын, француз, неміс, жопан, араб, қытай және басқа да ұлы халықтар тілдеріне аударылған.
Негізінен Оралхан -жазушылыққа өзін бала кезінен дайындаған адам. Жиырма жасына дейін ел деген, Өр Алтай деген құнарлы қыз - табиғат өңірдің уызынан қанып ішкен ол, өз санасында сандаған повестер мен сарытап сағыныштарға _birthday20080828_ толы әңгімелердің негізін қалап үлгерген екен. Алтайда жатып асқақ та өршіл дауысымен алты алашты елең еткізген өренді, Алматыдағы қазақ жұртының қаламының желігі бар жастарын құтпан айғыр секілді үйіріне қуып тығатын Шерхан Мұртаза сынды аймүйіз ағасы аяқ- қолын жерге тигізбей астанаға алғызған. Сөйтіп... Қазақтың шоқ жұлдыздарының қатарына мұрты жаңа ғана тебіндеп келе жатқан, жүрісі де, тұрысы да кербез, жұмбақ, өр де астам, басына сынық түймедей сөз асырмайтын түз тағысы - Кербұғы келіп қосылған....
Менің ойымша Орекеңнің көлемді шығармаларын былай қойғанда,кез келген ұсақ әңгімесінен туған жеріне,тіпті оның әр қарағанына деген, жалпы адамзат баласына деген алапат сағынышы аңқылдап тұрады. Сағынышсыз адам - құр тұлып. Ал , Оралхандыкі _birthday20080828_ тым ерекше. Туған жерінің төсінде ойнақтап жүріп - ақ әр тал ағашын, әр тал жусанын мың сан еңірей құшады. Сол от - жалынға оранған алапат сағынышына тым ерте өртеніп кетті ме, кім білсін
Кез келген өнер иесі туралы әріден әңгіме қозғау барысында біз оның өмірін- дайындық, білімін жетілдіру, _birthday20080828_ даму, өсу кезеңдері деп шартты түрде бөліп, бөлшектеп жаттайтынымыз рас. бір шарттылық шеңберіне Оралхан сыймайтын секілді. Себеп
мынада: Оралханның қулық пен сұмдыққа _birthday20080828_ толы қитұрқы _birthday20080828_ өмірдің мәні мен мағынасын әлі толық ажырата алмай жүргенде жазылған шығармалары мен кейіндеу жазылған шығармаларын безбендер болсақ, бірін - бірі _birthday20080828_ баса алтай, итжығыс түсіп жатар тұстары көп. Асылық болмасын, тіпті отызында жазылғандары қырық жасындағы ағаларынан" өр де өршілдеу екендігін ешкім жоққа шығара алмас. Яғни Оралхан шығармашылыққа _birthday20080828_ өмірдің өзінен дайын келді деген сөз. Оның әдебиет _birthday20080828_ институты да, аспирантурасы да, академиясы да- айналайын ауылы, соның ақеділ адамдары, Өр Алтайы, оның табиғаты болатын. Соған тамсануын тауыса алмай, таңырқауын түгесе алмай көз жұмды. Қат - қат сағыныштрын өзімен бірге ала кетті.
Оралхан Бөкеев шығармашылығының бастауы ретінде Сарыарқаның жаңбыры" атты ұзақ әңгімесін атап жүрміз. Бәлкім, дұрыс та шығар. Дегенмен, мен айтар едім, Сарыарқаның жаңбыры" болашақта дауылдатып, селдетіп өтер автордың оқырмандарына, цензураға жіберген барлаушы" шығармасы ғана деп. Ол онда аспайды, таспайды. Сұлтанмахмұтпен кеудесіне сырыл араласа бастаған бейкүнә ақынмен бірге байсал күй кешеді. Мұңдасады, сырласады. Алғашқы шер шеменінің шетін шығарады. _birthday20080828_ Оны Махмұттың ауызымен айтқызады. Күркіременің бойындағы ай сәулесінен жасыруға қауқары жоқ сирек талдың жанында, бой түзеп қалған балаң бойжеткенге айтқан өзінің асық жырын Махмұттың аузына салады. Бұл - _birthday20080828_ автор мен оның кейіпкерінің тағдырларындағы ұқсастықтан да шығар.
Оралханды өз биігіне шығарған, Бөкеев - нағыз талант" дегізген шығармасы - Мұзтау" повесі. Міне, дәл осы шығармасынан бастап Оралхан Бөкеев қоғаммен, оның кереғарлығымен, адамзатқа қасірет әкелетін сойқанды іс - әрекеттермен тайталасқа түседі. Бөкеевтің мәңгіге бітпес айтысы басталады. Міне, _birthday20080828_ осы " Мұзтаудан" басталған қоғам кереғарлығымен Бөкеевтің жекпе - жегі оның қалған ғұмырындағы шығармаларының лейтмотивіне айналғаны
Аршалы. Қазақ жерінің күншығыстағы сіргежинар пұшпағы. Жұрты екі - ақ күнде көр жерін буып - түйіп асып, бошалап кеткен, әдірем қалған мекен. Мылқау шешесімен Ақтан ғана қалған. Тағы да бір Ақтанның мұңдасы, тіршілік иесі бар, ол арса арсасы шыққан Шағырқасқа. Оның да терісі қанжар жүзіндей боп жұқарған, жүдеген. Мынау мүлгіген мылқау тірліктен Шағырқасқа да әбден зәрезеп болған: алқа салқасы шығып жылағысы, белгісіз бір шулы өмірге күңірене кісінеп еніп кеткісі келетін. Бірақ ондай шылбыр үзер тентектікті Шағырқасқаға кім беріпті ?! Қайта мынау меңіреу тайгадағы өзі салған, өзі мың сан таптаған сүрлеуімен митың - митың тапырақтағанына, тірлік етіп жүргеніне _birthday20080828_ риза болсын. Жылқы да болса өз әулетінің тым жуастығына, тым көмпістігіне іштей қан түкіре налитын. Екі аяқтылардың еркіне көндім дегенің, табиғат берген тәуелсіз тірлігіңнен айырылдым деген сөз. Анау жылы бір тентек суға тойып алған, зәр жіберер _birthday20080828_ долы Екі аяқты мұның көзін шұқып та алған. Шағырқасқа аталып жүргені сондықтан, Шағырқасқа екіаяқтылардың қолынан күніне сан рет жем алып жүрсе де оларға сауырын сипатпайтын бұғы, маралдардың ерлігіне қызығатын, Аршалының самырсынды бір сайында туып, соның ғана төсін дүбірлетіп келе жатқан Шағырқасқаның қиялы да қысыр қалған. Аршалы көгінің көкжиегін көмкерген әнеу бір, қол созым жердегі түкті төбемен шектелген. Шіркін, бұғы - маралдардай тәуелсіз болсам - ау дегенді ғана армандайды.
Шағырқасқаның үстіндегі иесі - Ақтан да жалқы. Жалғыз. Жартылай аң, жартылай адам. Табиғилығына түрен түспеген пенделердің соңғы тұяғы. Өрелдегі өңезкеуделердің Аң атап жүргені де сондықтан. Олардың ойынша қулық, сұмдық, аярлық, алааяқтықты меңгермеген жан - Аң.
Ақтанның бар ермегі - ой. Санасына мәңгі тыныштық бермейді. Оралхан өзін шаршатқан, санасын сансыратқан, жауабын _birthday20080828_ табу қияметқайым сандаған сұрақтарын Ақан арқылы жарыққа шығарады. Ақтан мен Аңды пікірталасқа түсіру арқылы жауап іздейді. Жақсылық пен Жамандықтың қансонарда жерді жапқан аппақ қылаудың бетіндегі қатар жатқан, бәсекелес қос із екендігін, жиі жиі бастары тоқайласқан сәтте шарпысып, шаптығысып тіпті, қантөгіске де баратынын - қолқасына өгіз тобығы тұрып қалғандай өксікпен өреді.
Ақтан - Әділетсіздік Аярлықтың ордасы - күлкітоқ қоғамнан қашып, _birthday20080828_ Алтай тайгасының тағылар ғана мекендейтін түкпірінде табиғилығын сақтап қалу үшін жансауғалап жүрген қияли, ойсоқты адам. _birthday20080828_ Совхоз орталығы Өрелге зәуімен бір _birthday20080828_ бара қалса жиреніш те лас өмірден түңіле қашып тауымен, жалғыздығымен еңіреп табысады. Бұл еркіндігі, еркелігі қаншаға созылары бір аллаға ғана аян.
Беу - беу Оралхан - Ақтан - ай , қаншама көз көрмес, құлақ естімес меңіреуге лағып, маңып кеткенімен кесірлік пен кесапаттың күйік сасыған иісі іргесінен үріп жатқанын, ерте ме, кеш пе қолқасын қан түкірте қабарын болжамаған -ау !
Әттең, Оралхан - Ақтан - ай, әр пенде шыр етіп жарық дүниеге келген сәттен бастап - ақ оның тағдырдан жер тоқпағы да, бастан сипар мейірімі де, бағы да, соры да ең аяғы тірліктің мәресі - ажалы да соңынан таяқ тастам жерде еріп отырарың соның көбі екі аяқты адам бейнесінде тапырақтап сүмеңдейтінін ертерек ойламағанын қарашы
Қайран, Оралхан - Ақтан - ай, адам жатырынан адам болып дүниеге келген екенсің, сол тобырдан қолыңды төбеңе қойып қаншама қашқаныңменен, қаншама саяқтаңғаныңмен сол тобырсыз күнің жоқ екенін _birthday20080828_ неге түсінбейді екенсің. Ажалдан қашқан Қорқыт бабаларың қайда ұзап кетіп еді ?
Адалдық пен Арамдық - егіз ұғым. Ақтан - адалдықтың бейнесін сомдаса, Кан - қулық, сұмдығына сырық байламайиын арамдықтың өкілі. Кан жетесіз емес. Ақтан секілді ауызынан әулиеліктің уызы аңқып тұрған он шақты аңқау да адал жандарды қанжығасына бөктеріп кетеді. Тым зымиян. Тым жады. Тым уытты.
Повесть соңында Арамдықтан сілікпесі шыға орлық көрген Ақтан оның қыр соңына түседі. Арқасына таңып алған, ғұмыр бойы жақ ашпаған мылқау шешесі тұңғыш рет ұлына:
- Құлыным - ай, сол қуды қуып жете алар ма екенсің ?- деп күрсінеді.
Ақтан жетуін жетер, ал _birthday20080828_ оны жеңу үшін өзі де арамдықпен тояттауы қажет
Повесте қосалқы бейне есебінде үнемі көрініп қап отыратын кейіпкер - өтірікші Асан _birthday20080828_ шал. Бұл кейіпкер - Оралханның алмас алдаспаны. _birthday20080828_ Оны әрі өтірікші, әрі шежіреші етіп алуы - саясат.
Қоғам кереқарлығын , өз ұлтыңның кеңкелес кезеңде іштегі запыранды шығару үшін әр түрлі әдеби тәсілдерге _birthday20080828_ бару қажет болды. Міне, Асан сол олқылықты толтыруға келген өкіл." Мұзтау" повесінің көтерген ең ауыр жүгі - оның адами _birthday20080828_ мораль мен этикасының жиынтығы екенінде. Оралхан _birthday20080828_ осы шығармасында Арамдық пен Адалдықтың бетін қанжосасын шығарып, аймаңдай етеді. Адамдарды ізгілікке үндейді. Етегі _birthday20080828_ тола еңірей отырып _birthday20080828_ "Адам" болып қалуға шақырады.
Жалпы Мұзтау" повесі - Мұзтаудай биікке шыққан шығарма. Ол аласаруы мүмкін емес!...
Ол - ерлік пен өрлікке _birthday20080828_ толы хикаят. _birthday20080828_ Оны оқып шыққан соң өзіңнің де бойыңа шым - шымдап қуат құйылып жатқанын, моншадан шыққандай бусанып, сергіп қалғаныңды сезесің. Күйкі тірлігіңе қынжыласың, аттандап _birthday20080828_ Алтай мен Алатауға шығып, алапат ерлік жасағың келеді - ай!
Әсілі, Бөкеевтің қара сөздің інжу - жақұтымен өрілген жырларынан әмәнда ерлік рухы атқақтап, шарасына сыймай асып - төгіліп жатқан асқақтық лебі өн - бойыңызды тоқ соққандай қалшылдатады -ай!
Пенде Оралханның кеудесінен шыбындай жаны ғана пыр етіп ұшып кетіпті. Жазушы Оралхан Бөкеев тірі екен. Шығармашылық өмірі тек ғана өнермен, соның інжу - маржанымен көмкерілген Оралхан кербез жымиып, әне арамызда жүр...
Олар: Нұржан Қар қызы"), Таған Атау кере"), Аға Жылымық"), Қиялхан Жасын"), _birthday20080828_ Аман (" Сайтан көпір"), Ақпан Мұзтау"), Жеңісхан Ұйқым келмейді"), қойыңызшы, тіпті, _birthday20080828_ газет үшін жазылған ұсақ мақалаларының өзінде Орекең тұр тәкаппар көз салып.
Оған кербездік жарасушы еді. Оған жұмбақтық жарасушы еді. Оған..... оған, бәрі - бәрі жарасатын...
Оны алты алашқа сүйкімді еткен де, ерке еткен де, шашын жұлғызып, жоқтатқызған да хас _birthday20080828_ таланты болатын. Ал _birthday20080828_ таланты үшін; ол Аллаға ғана қарыздар....
Ел айтады: Оралхан Бөкеев тіпті де өлмепті. Ол түз тағысына - Кербұғыға айналып, алтайдың құзар шыңдарын гуілге толтырып жүр екен"...
О.Бөкеевтің шығармашылық жолы 1970 жылдан басталады. О.Бөкеев әдебиетімізге өз өрнегімен келген жазушы. Ол алғашқы әңгіме повестерінен-ақ оқушысын бірден баурап әкетіп еді. Жазушының ой мен сезімді қатар өрген шығармалары бірде тұңғиық ойға жетелесе, бірде өршілдікке тарта беретін.
О.Бөкеев әу бастан - әдебиеттің киелі босағасын аттаған күннен бері өз заманын, сол заманда ғұмыр кешіп жатқан қарапайым еңбек адамдарын шығармаларына арқау еткен жазушы. Оралханның кейіпкерлері- өзіміз күнделікті көріп, араласып жүрген замандастарымыз. Жетім _birthday20080828_ бота", " Мынау аппақ дүние" повестерін, ондағы Тасжан, Нұрлан, Луйза бейнелері _birthday20080828_ поэзия тілімен өрнектелген деуге болады. Бәрі де _birthday20080828_ майдан" повесіндегі Ақан мен Құмырай- адалдық пен арамдықтың, қарапайымдылық пен қатыгездіктің бітіспес күресін көрсететін типтік бейнелерОралханның қазақ әдебиетінде салып кеткен өзіндік жолы бар. Жазушы Алтайды, еңбектің түрлі саласында ерліктің үлгісін көрсетіп жүрген адамдарын өзіне ғана сыйымды, ғажап пейілмен сүйе білді. Олардың сан - салалы, қилы-қилы тағдырларын өзінің үлкенді кішілі шығармаларына өзек етті. Жазушының қандай да бір шығармасын қолымызға алып, парақтай бастасақ оның әр бетінен ауыл иісі, ауыл тұрмысы аңқып тұрады.
Асқар Алтайдың кербез табиғатын, тамылжыған сұлулығын Оралхан Бөкейдей сүйіп, жырлаған жазушы әзірге жоқ. Ол - табиғаттың асқақ жыршысына айналған табиғи тума талант.
Оралхан кейіпкерлерінің тағы бір ерекшелігі - олар арманшыл, қиялшыл болумен бірге ойшыл, мұңшыл, жан-дүниелерінде сағынышқа _birthday20080828_ толы аңсау, ынтығу, күрсініс пен өкініш, шексіз ынтызарлық, жұмбақты _birthday20080828_ сыр жатады. Олармен бірге белгісіз бір сағынышқа _birthday20080828_ толы мұңға беріліп кеткеніңді өзің де байқамай қаласың.
Оралхан Ұлы Отан соғысы жылдары дүниеге келген ұрпақтың өкілі. Сол бір алапат-сойқанды көзімен көрмесе де анасының құрсағында жатып, тылдағы ауыр еңбектен қабырғасы қайысып, күрсіне-күңірене жүріп күн кешкен қамкөңіл жандармен бірге тыныстап, бірге қиналып дүниеге келген бұл ұрпақтың да жанына соғыс салған _birthday20080828_ жара аз болған жоқ. _birthday20080828_ Осы соғыс тақырыбына жазушы Бәрі де _birthday20080828_ майдан" повесін арнады. Бұл _birthday20080828_ повесть - тақырыбының сонылығымен де, кейіпкерлерінің тосын тағдырымен де ерекше шығарма. Шығарманың негізгі қаһарманының бірі - Ақан. Қолына мылтық алып, қан майданға қатыспаса да, еңбек армиясында болады. Белуардан батпақ кешіп, таң атқаннан күн батқанға дейін тыным көрмей жер қазатын. Тамағы да өте нашар еді. Қатықсыз қара көже ішіп, үсіген картоп жеген кісілер ауыруға шалдығады. Өлім жітім де болады. Осының бәріне Ақан мойыған жоқ. Мұнда да ол соғысқа қатысқандардан аз азап шеккен жоқ. _birthday20080828_ Оны қиындықпен келген Ұлы жеңіске үлес қоспады деп ешкім айта алмайды. Ендеше _birthday20080828_ неге бұның: Еңбегім елеп ескерілмеді ? _birthday20080828_ Неге ол Жеңіс мерекесіне арналған жиналысқа шақырылмайды ? " Менің кінәм не сонда ? Бар жазығым қолыма мылтық орнына күрек ұстағаным ба ? Біле _birthday20080828_ -берсе күрек те қару ғой. _birthday20080828_ Осы ғой жанға бататыны. Әйтпесе _birthday20080828_ батыр атағын бермеді деп жүрген мен жоқ деп қиналады Ақан.
Жалпы, әдебиетімізде соғыс кезіндегі қара жұмыста болғандар еңбегі туралы жазылған шығармалар жоқтың қасы. Көбіне тікелей соғысқа қатысқандарға қарағанда _birthday20080828_ осы бір белгісіз ерліктің иелері еленіп - ескеріле бермейді. Осынау еңбекте ерлік көрсеткен мыңдаған адамдардың тіршілігі қан _birthday20080828_ майдан қаһармандарының тасасында қалып келгені белгілі. Сол олқылықтың орнын толтырған, ерліктің бағасы біреу ғана екенін, мейлі ол майданда жасалсын, мейлі ол тылда көрсетілсін, ашып, айғақтаған бұл повестің тағылымы мол, тәрбиесі толайым. Жақсылыққа ізгілікке деген ұмтылыста жүрген, ұлы сенімді серік еткен Ақан, Алма сынды кейіпкерлер әр жүрекке жол табады. Олардың көрген қиыншылықтары, тартқан азаптары жігерлерін шыңдап, қажыр - қайраттарын арттыра түсуі көңілге қонады.
Негізінен Оралхан Бөкейұлы тілдік қоры бай, ойы терең, адамның жан-дүниесін көп жазып, табиғат пен адамның үйлесімділігіне, жұмыр басты пенденің тіршіліктегі тірлігіне көп бас қатырып, қалам тербеген жазушы. Оралхан әдебиеттегі бар жанрлардың барлығында бағын сынап, қалам тербеп, қазақ әдебиетінің көркемдік әлемінде ғажайып із қалдырған аса көрнекті жазушы, қарымды қаламгер. Жазушының өзгелерде жоқ өзіндік жазу мәнерін, заманы мен айналасындағыларға жеткізу сонылығын біз _birthday20080828_ роман, повесттерінен, әңгімелерінен анық байқаймыз.
