Лекция. Тіл дамыту курсы бойынша оқушылардың білулері тиіс: Мәтін немесе өлеңді мәнерлеп оқи алуы

Тіл дамыту деп-балалардың сөздік қорларын байытуға, олардың мағыналарын түсініп,сол сөздерді дәл қолдана білуге,өз ойларын,пікірлерін екінші біреуге жеке сөйлемдерден логикалық,композициялық тұтастығын сақтай отырып, жүйелі түрде әңгімелеу арқылы ауызша,жазбаша дұрыс білдіруге яғни «нәрсенің жайын-күйін,түрін, түсін, ісін сөзбен келістіріп айтып беруге»үйрету жұмыстарын айтамыз.

Тіл дамыту курсы бірінші сынып оқушыларына арналған. Мұнда мынандай негізгі мәселелерді үйрету көзделеді;белгілі бір тақырыпты оқыта отырып, баланың сөздік қорын дамтыу, сөздерді үйрете отырып,жаңа сөздер жасау және олармен таныстыру. Формаларды меңгерту барсыныда оларды байланыстырып,сөйлем құрауға,сөз тіркестерін жасауға, сондай-ақ ойларын ауызша, жазбаша сауатты,жүйелі,дұрыс жеткізуге,сөйлей білуге үйретіледі. Әңгіме,диалог,ойын барысында оқушылар мектеп, отбасы,қоршаған ортамен араласуды үйренеді. Тіл дамыту арқылы оқушының өмірге деген қызығушылығы артады.

Бағдарламаның негізгі мақсаты: оқушыларға мәтін мен өлеңдерді мәнерлеп,түсініп оқуға,сауатты жазуға үйрету,өз ойы мен пікірін еркін жеткізе алатын дара тұлға тәрбиелеу.

Тіл дамыту бағдарламасы мынау бағыттарды қамтуы қажет:

• 
  Жаңа сөздер үйрету;
  
• 
  Көркем шығарманы түсіну;
  
• 
  Мақал-мәтел,жаңылтпаштарды үйрету;
  
• 
  Мазмұнды суреттер бойынша әңгімелер құру;
  
• 
  Ребустар,сөзжұмбақтар шешу.
  

• 
  Жеке,топпен жұмыс;
  
• 
  Тест жұмыстары;
  
• 
  Викториналық сұрақтар;
  
• 
  Кубизм әдісі;
  
• 
  Әңгіме-диалог құрастыру;
  
• 
  Лекция.
  

• 
  Мәтін немесе өлеңді мәнерлеп оқи алуы;
  
• 
  Әңгіме,диалог құрастыра алуы;
  
• 
  Өз ойын еркін жеткізе алуы;
  
• 
  Байланыстырып сөйлей алуы.
  
• 
  
  

• 
  Оқушылардың оқу дағдысын жетілдіру;
  
• 
  Көркем шығармаларды оқуға деген қызығушылығын ояту;
  
• 
  Көркем бейнелердің ерекшеліктерін аша білуге бағыттау;
  
• 
  Оқушылардың бойына адамгершілік қасиеттерді дарыту.
  

• 
  Қоршаған ортада көргендерін өздігінен әңгімелеп, өмірмен байланыстыру;
  
• 
  Оқылған әңгіме, ертегі, тақпақтарды түсінігі бойынша өз сөздерімен және әдеби тілде айта білу;
  
• 
  Белсенді сөздік қорына енген сөздерді қажетіне қарай күнделікті іс-әрекетке пайдалана білу;
  
• 
  Жаңадан меңгерген сөздерді белсенді сөздік қорына енгізу;
  
• 
  Суреттер бойынша өз шығармашылығымен әңгіме құрастыр;.
  
• 
  Заттардың аттарын қасиеттеріне қарап ажырату;
  
• 
  Сөйлеудің монологты, диалогты түрін пайдаланып, оқылған шығарманы баяндау;
  
• 
  Жалпы және жеке ұғым туралы түсініктерін жетілдіру;
  
• 
  Оқылған шығарманың басты кейіпкерін ажыратып, олар туралы қорытынды жасау;
  
• 
  Тілдегі дыбыстарды анық, таза, дұрыс айтып, бір-бірінен ажырата білу.
  

1. 
   «Мөлдір бұлақ», «Балдырған» журналдары 1996ж.
   
2. 
   Бастауыш мектеп журналдары
   
3. 
   Ертегілер жинағы.
   
4. 
   Қазақстан мұғалімі, 2004ж.
   
5. 
   Ә.С.Әмірова, К.А.Анартаева. «Тіл дамыту» әдістемелік құрал. Алматы: Аламтыкітап, 2006ж.