Ұлт болашағы- ұлттық тәрбиеде

Кез келген халықтың ұлттық қазынасы- тіл болып табылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі- қазақ тілі. Тіл ұрпақ тәрбиесінің пәрменді құралы, рухани байлығы, баға жетпес құдіретті, қуатты қайнар бұлағы. Қазіргі кезеңде қазақ тілі мұғалімдерінің алдындағы басты мәселе болып отырған – өзге ұлт өкілдерін қазақша сөйлеуге үйретудің тиімді жолдарын табу. Бүгін біздің алдымызда тұрған мақсат - өзге ұлт өкілдерін қазақ тіліне үйрету ғана емес, сонымен қатар алдымызда отырған шәкірттердің туған жерінің қасиетін сезініп, Отанының алдындағы ұлт жауапкершілігін ұғынып, ұлтымыздың салт – дәстүрімен таныстырыу. Мемлекеттік тілді жетік меңгерген бала келешекте өз елінің ірге тасын қалыптастыратын көшбасшы бола алады. 

Мен осыдан он бірнеше жыл бұрын «қазақ тілі және әдебиеті мұғалімі» деген дипломды қолыма алып мектеп-балабақшасына бастауыш сыныптарда қазақ тілінен сабақ беруге келген болатынмын. Сол кезде бұл мамандықты таңдағаныма шыны керек сәл өкініңкіредім, себебі оқушылардың тілге деген қызығушылықтары жоқ болатын. Тіпті ата-аналар арасында кейде келіп «Бізге бұл тілдің қажеті жоқ, біз түбі Ресейге кетеміз, балаларды көп қинай бермеңіз» деп ренжіген ата-аналардың сөзінен кейін, қатты қиналып, қапыға түстім. Сонда өзіме-өзім қайтсем де балалардың, одан құрды ата-аналардың мемлекеттік тілге деген сүйіспеншілігін оятамын, оның тиімді де қызығушылық жолдарын іздеймін деп уәде бердім. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Ана тіліне қамқорлық ең алдымен сол тілде сөйлейтін халыққа жүктеледі» демекші, менің парызым —өзге ұлт балаларына мемлекеттік тілді меңгерту екенін ескере отырып, «Ойын арқылы балалардың мемлекеттік тілге деген сүйіспеншілігін ояту» деген тақырыппен үш жыл жұмыс жасап, оның жетістіктерін көрдім. Өзге ұлт балаларына қазақ тілін ұтымды, қызықты үйрету үшін ойын арқылы оқыту технологиясын қолдандым.Неге десеңіз бастауыш та, мектепке дейінгі тәрбиеленушілер де ойын балалары. Қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаевтың : «Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?» деп айтқандай баланың өмірінде ойын ерекше орын алады емес пе. .Арине сабағымда тек қана ойын түрлерін қолданбай, өзге ұлт балаларына қазақ тілін ұтымды, қызықты үйрету үшін жаңа заманауи инновациялық коммуникативтік әдістер мен технологияларды өз тәжірибемізде қолдануға іздендім себебі жаңа технологияны, әдіс — тәсілдерді тиімді қолдану білім сапасын арттырады. Сонымен қатар қазақ тіліне үйреткенде балалардың жас ерекшелігін ескеру әдіс-тәсілдерді таңдаумен сай келеді. Балаларды қазақ тілін үйрету кезінде түсінгенім, сөздік қоры болмайынша, өзге тілде сөйлеуі мүмкін емес. Пәнді оқытуда интерактивтік әдістер: сабақ презентация, сынақ сабақ, зерттеу, жоба құру тәсілдерін қолданып, ойынды көрнекі құралдар, түрлі суреттер, кестелер, ойыншықтар, музыка және т.б. материалдар сабақты көркемдеп отырса, балалардың сөздік қоры біршама толығады, ауызша сөйлеу түрлері кеңейеді. Өз тәжірибемде қолданылатын, балалардың белсенділігін арттыратын интерактивтік тәсілдер олардың тілін дамытуға, сөздік қорын молайтуға мүмкіндік берді. Өзге ұлт балаларының басқа тілді үйрене алмаймын деген сенімсіздігін сейілтіп, тілді үйренуге ынтасын арттыратынын өз іс–тәжірибемнен күнделікті жұмыс барысында байқай бастадым. Өкінішке орай кейін мектеп-балабақша жабылып, нақты айтқанда мектеп жабылып, тек балабақша қалды. Арине мүмкін өзімді мақтағандай болармын, дегенмен осы күндері сол оқушыларымды немесе олардың ата-аналарын кездестіріп қалып жатқанда, айтып жатқан шексіз алғыстарына «Еңбегім зияға кетпеген екен» деп, дән риза болып қаламын.

Енді осы ұлттық тәрбиені жүзеге асыру үшін келесі талаптарды ескердім:

а) Сабақтың өмірімен, қоршаған ортамен байланысты болуы. Сабақта қолданатын ойын түрлері, диалог, әнгімелесу тақырыбы, жұмбақтар, мақал-мәтелдер, жаңылпаштардың мазмұны т.б. материалдар баланы қызықтыратын болуы қажет. Балаларға әсері жоқ, оның өмірінен алыс, өзіне тартпайтын материалдар тілді үйретуге көмектеспейді. Сондықтан оқу материалын балаға таныс, тәрбиеленуші тез түсінетін, оның өмірімен байланысты болуын есепке аламын.

б) Сабақтын тәрбиелік мәні. Оқу мен тәрбие балабақшада бірігіп жүргізіледі. Сондықтан қазақ тілі сабағында да бұл принцип сақталады. Қазақ тілін оқытуда қолданылатын барлық материалдардың тәрбиелік мәні күшті болуға тиіс. Қазақ халқының үлкенді сыйлау, ата-әжеге, ата-анаға, үлкенге көмектесу, сый құрмет көрсету сияқты адам тәрбиелеуде үлгі болатын әдет-ғұрыптарды балаға үйрету өте қажет. Сол себептен ата-аналармен бірігіп сабақтан тыс жұмыс түрлерін де молынан қолданамын. Әсіресе, жылда өткізілетін Наурыз мерекесін балалар тағатсыздана күтеді. Тәуелсіздік күні, отбасы күні, 1мамыр- Қазақстан Халықтарының Бірлігі күні сияқты ұлттық мерекелер ата-аналардың қатысуымен өтеді. Мұндай мерекелерде міндетті түрде ұлттық ойындар ойнатылады. Себебі ұлттық ойындарымыз балаларға тәрбиелік мәнімен, дене бітімінің әсем де сымбатты болып бітуге пайдасы зор. Орыстың ұлы ғалымы С.Тянь-Шанский қазақтар туралы: «Қазақ халқы – өте дана халық. Бұларды оқытудың қажеті жоқ. Салт-дәстүрлері тұнып тұрған білім» деген екен. Бүгінде дамыған Еуропа елдерінен келген Монтессори, Арт-терапия, дамыту ойындары сияқты озық технологиялар мазмұнын қазақ халқы бірнеше ғасыр бұрын-ақ күнделікті тұрмыс-салт жағдайында қолданған. Халқымыз, ерте жастан бала тәрбиесіне көңіл бөлген. Мысалы, «Қуыр, қуыр, қуырмаш», «Санамақ», «Асық шерту», «Шертпе», «Шекем тас», «Бес тас» тағы басқа ойындарды ойнатуда баланың ұсақ қол моторикасын жаттықтыру, есте сақтау қабілетін, байланыстырып сөйлеу тілін дамыту мақсатын көздеген.

Ересек тобында кез келген пәнде топқа бөліп, жарыс түрінде: «Қыз қуу», «Бәйге», «Сиқырлы қоржын», «Тұр сақинам, тұр», «Құс есегім құс!», т.б. ұлттық ойындарын қолданамын. т.б ойнатуға болады. Мұндай ойындар баланы тез ойлауға, тапқырлыққа баулып, жаңа тақырыптарды жылдам меңгеруге ықпал етеді, сөз тіркесін құрауға, ұйқастыруға дағдыландырады.

Математика  сабағында ұлттық ойындарды пайдаланып, өтілген тақырыптарды қайталау мақсатында жарыс сабақ өткізуге болады.

3-топқа бөлемін: «Тапқырлар», «Білгірлер», «Ойшылдар».

1. 
   Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы. Алматы.      «Рауан», 1998, 125-128 бет
   
2. 
   Қазақ тілін оқытуда қолданылатын мәтіндер, мәтінмен жұмыс түрлері // «Ұлағат» журналы. -2007. -№ 2. - 96-101-б.
   
3. 
   Қазақ тілін өзге тіл ретінде оқытудың мақсаттары мен міндеттері // «Кәсіптік мектеп» журналы. -2007. -№3. -9-11-б.
   
4. 
   Қазіргі заманғы білім берудің негізгі мәселелері // Аманжолов оқулары – 2007:
   
5. 
   Отбасы және балабақша №6 (2014)