Мазмұны Қазақстандағы жоғары білім, Ғылым

«Сегодня требования к студентам высших учебных заведений стали еще выше. Университет, которому в нынешнем году исполняется 80 лет, должен стать примером в подготовке высококвалифицированных кадров, постоянно усиливая свою конкурентоспособность. Только в этом случае статус учебного заведения будет расти», – подчеркнул Нурсултан Назарбаев.

– Исполняя поручение Главы государства, руководство вуза выработало стратегию перехода на стандарты исследовательского университета, в основе которого ставка на инновационное развитие, – говорит декан факультета международных отношений КазНУ Каримжан Шакиров. – Только за последние два года объем финансирования научно-исследовательских и опытно-конструкторских разработок в нашем вузе вырос в 3,8 раза и сегодня составляет 4,5 миллиарда тенге.

Сегодня ученые университета, по словам К. Шакирова, выполняют 434 проекта – а это каждый четвертый выполненный научно-исследовательский проект в Казахстане. По числу публикаций в международных рейтинговых научных журналах КазНУ также с большим отрывом опережает другие высшие учебные заведения страны. У ученых вуза высокий уровень научных достижений, ряд публикаций по ним имеет «индекс цитируемости Хирша», соответствующий индексам ученых топ-университетов мира.

Занимать ведущее место в подготовке научных кадров во многом помогает содействие 14 факультетов таких вузовских подразделений, как Научно-технологический парк, НИИ проблем горения; экспериментальной и теоретической физики; математики и механики; проблем экологии; биологии и биотехнологии; новых химических технологий и материалов; Национальной нанотехнологической лаборатории открытого типа и ряду других научных центров.

В мае нынешнего года здесь состоится событие мирового уровня в сфере устойчивого развития – III форум ректоров университетов Азии, призванный стать мощным импульсом интеграционных процессов в регионе. Следует добавить, что в 2012-м вуз стал единственным из университетов СНГ, кто открыл секцию на глобальном саммите RIO+20 Всемирного форума ООН в Бразилии, представив проект «Зеленый мост через поколения» в поддержку инициатив Президента Казахстана «Глобальная стратегия энергоэкологического развития» и «Зеленый мост». Кроме того, университет признан глобальным хабом Программы ООН «Академическое влияние» по поддержке десяти всемирно признанных принципов ООН, касающихся прав человека, грамотности, устойчивого развития и разрешения конфликтов.

При поддержке представительства ООН КазНУ стал частью всемирной студенческой программы-игры «Модель ООН – Новый шелковый путь». В университете также действует международная программа Global Classroom по устойчивому развитию. При содействии ООН КазНУ провел международную научно-теоретическую конференцию «Меняющаяся природа конфликта в ХХI веке». Таким образом студенты приобщаются к принципам ООН и учатся вырабатывать новые способы решения проблем безопасности.

Немалую лепту в укрепление имиджа КазНУ как прогрессивного инновационного вуза вносят и ученые факультета международных отношений. Декан факультета профессор Каримжан Шакиров рассказывает, что они активно развивают плодотворное сотрудничество с департаментом общественной информации ООН в Казахстане и

3

основными организациями и подразделениями ПРООН, ЮНЕСКО, УВКБ, Комитета Красного Креста (МККК) в Центральной Азии и Национальным обществом Красного Полумесяца. На днях при участии факультета был подписан Меморандум о взаимопонимании и сотрудничестве между КазНУ и региональным координатором Управления верховного комиссара (УВКБ) ООН по делам беженцев.

//Казахстанская правда.- 2014.- 4 апреля.- С.13

4


Ольга ПЕТРОВА,

Два диплома для топ-менеджеров
Глава государства поручил серьезное внимание уделить подготовке кадров, в том числе топ-менеджеров для стратегических отраслей Казахстана. Чтобы улучшить качество обучения, в Казахском национальном техническом университете им. К. И. Сатпаева заключили договор с Российским государственным университетом нефти и газа им. Губкина (Москва) о двудипломном образовании в области подготовки специалистов делового администрирования.

– Эффективное управление производственными процессами в разработке и использовании углеводородного сырья выходит на первый план, – говорит директор Института экономики и бизнеса КазНТУ доктор PhD Cауле Абдыгаппарова.

– Министерство образования в начале 2012 года ввело в классификатор профессий республики новую специальность – деловое администрирование, – рассказывает Сауле Беляловна. – Зная о многолетнем опыте и современных подходах университета им. Губкина, мы начали с ним совместный проект.

Второй год совместно с этим вузом идет подготовка по новой специальности, которую утвердил Президент страны – топ-менеджеры нефтегазовой отрасли. В рамках семи модулей (курсов) казахстанские студенты обучаются как в Москве, так и в Алматы. «Фишка» модулей в том, что они разработаны для обучения сразу по нескольким предметам и вводятся в учебный процесс так, чтобы это было удобно обучающимся. Вот и сейчас четыре российских профессора читают лекции студентам КазНТУ.

По окончании вузов они получат два диплома – казахстанский и российский и, конечно, самые современные знания о методах управления сырьевыми отраслями. Все это должно повлиять на эффективность производства, повышение качества менеджмента в нефтегазовой отрасли.

//Казахстанская правда.- 2014.- 4 апреля.- С.23

5

Акценты в сфере образования

Аслан Саринжипов доложил о текущей деятельности министерства и проводимой работе по реализации поручений Главы государства.

Нурсултан Назарбаев отметил, что в текущем году выделено 1,5 трлн. тенге на развитие сферы образования и науки. В то же время сохраняется дефицит школьных мест, все еще имеются аварийные школы, применяется трехсменное обучение. В связи с этим необходимо следить за рациональным использованием средств на строительство объектов, в том числе в рамках социальной ответственности бизнеса.

– В Восточно-Казахстанской области имеются 52 аварийные школы, при этом в 2013 году за счет внебюджетных источников в размере 1,5 миллиарда тенге в регионе был построен Дворец бокса и борьбы. В Южно-Казахстанской области насчитывается 48 аварийных школ, в то же время из средств внебюджетных источников и местного бюджета за 2012–2013 годы 500 миллионов тенге было направлено на зал торжеств. В Кызылординской области 25 аварийных школ, но в прошлом году на строительство ледовой арены затрачено 1,3 миллиарда. Все указанные объекты также необходимы для населения, однако следует определить приоритеты, среди которых ключевыми являются восстановление аварийных школ и устранение трехсменного обучения, – сказал Глава государства.

Президент также отметил необходимость четкого понимания принципов автономности университетов.

– Автономность касается учебных программ, вопросов повышения квалификации, качества знаний, привлечения опытного профессорско-преподавательского состава. Однако некоторые представляют автономность как самостоятельность вузов, несменяемость ректоров, их дальнейшую приватизацию. В этой связи следует дать четкий ориентир касательно целей, задач и условий введения автономности вузов, – сказал Глава государства.

Нурсултан Назарбаев подчеркнул, что образование становится самым главным вопросом развития, в том числе инновационного.

– Школьное, техническо-производственное, высшее образование молодежи имеют важное значение. Следует развивать систему дуального обучения, для того чтобы компании при помощи государства брали на себя вопросы подготовки молодежи. Для этого необходимо еще раз внимательно изучить опыт европейских стран, – отметил Президент.

Кроме того, Глава государства поручил обратить особое внимание на сферу науки, в частности, совершенствовать работу научных советов, в решениях которых зачастую отсутствует объективность.

Глава государства также поручил продолжить работу по увеличению охвата дошкольным образованием, а также повышению качества образования в университетах и эффективного выделения государственных образовательных грантов.

Министр образования и науки проинформировал о работе, направленной на решение озвученных Главой государства вопросов.

А.Саринжипов отметил, что в рамках программы «Балапан» за три года охват детей дошкольным образованием составит 80%. Также за три года планируется решить проблему трехсменных и аварийных школ практически во всех регионах. В двух областях с высокой численностью населения, Южно-Казахстанской и Алматинской, данный вопрос будет решен к 2017 году.

По итогам встречи Глава государства дал ряд конкретных поручений, сообщила пресс-служба Президента.
//Казахстанская правда.- 2014.- 8 апреля.- С.1
6


Серік СВЯТОВ,Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің ректоры.
Ғылымды дамытуға жасалатын жағдай
Еуразиялық экономикалық одаққа қатысушы елдер – Қазақстан, Белоруссия, Ресейдің аумақтық көлемі әлемнің 15 пайызын қамтып, жер шарындағы халықтың 3 пайызын, әлемдік ауызсу мен пайдалы ресурстардың 20 пайызын, мұнай қорының 7-8 пайызын, астық өндірудің 5,9, темірдің 5,1, электр қуатын өндірудің 5,5 пайызын құрайды екен. Аталмыш экономикалық одақ әлемдік ішкі өнімнің 4,5 пайызына ие.

Әрине, бұл көрсеткіштер Азия-Тынық мұхит экономикалық әріптестігімен салыстырғанда көп емес. Алайда, адамзаттың дамуы тек білім мен ғылымы дамып, бейбіт ахуалы тұрақтанған ортада ғана толассыз жеміс беретінін ескерген жөн.

Қазіргі таңда Кеден одағына мүше елдер аймағында 1600-ден аса жоғары оқу орындары қалыптасып отыр. Олар Қазақстанда – 139, Белоруссияда – 55, Ресейде 1400 оқу ордасы. Бұл мысал алдағы кезеңде өзара білім-ғылым интеграциясы даму сатысына аяқ басқан тұста қатысушы елдердің экономикалық биіктерді бағындыруына зор үлес қосатын сауатты мамандар легі келе жатқанын көрсетсе керек.

Білім-ғылым интеграциясы жағдайында өзгелермен тереземіз тең болу үшін біз ғылыми ізденістер мен зерттеулерге қаржыны жеткілікті дәрежеде бөлуіміз қажет. Бұл ретте Қазақстанның аяқ алысы айтарлықтай. Мәселен, ғылыми тәжірибелер мен ізденістерге орта есеппен ішкі жалпы өнімнің ортақ қазанынан 20 АҚШ долларын жұмсап отырсақ, Ресейде бұл көрсеткіш 100 АҚШ доллары, ал Америкада 999 АҚШ доллары.

Еуроазиялық экономикалық одақ базасын тиімді пайдалана отырып біз жоғары білім беру жүйесін жаңа деңгейге көтеруіміз керек. Барлық қажетті мамандықтарға тартылатын жас мамандардың ортақ жүйесін және зияткерлік талабын көтерудің де ортақ жүйесін қалыптастыруға қол жеткізген жөн. Жуырда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев еліміздің Білім және ғылым министріне бірқатар жаңа тапсырмалар мен жоғары оқу орындарының сапасына қатысты нақты ұстанымдарды айқындау туралы тапсырма жүктеді. Яғни келешекте білім мен ғылым саласына баса назар аудара отырып, біз отандық білім беру жүйесін нығайтумен қатар, жас мамандарды даярлау, олардың халықаралық дәрежедегі білім деңгейін өсіру, экономикалық интеграция жағдайындағы сұранысының артуын да реттестіруге қол жеткіземіз.

//Егемен Қазақстан.-2014-11 сәуір.-3 б.

7
Рахман АЛШАНОВ,«Тұран» университетінің ректоры,Қазақстан Жоғары оқу орындары қауымдастығының төрағасы, Алматы қалалық мәслихатының депутаты.
Елімізге интеграция ауадай қажет
Қазіргі уақытта Қазақстан Еуразиялық Одақтың табалдырығынан аттап, соған кіру алдында тұр. Яғни бұл – Кеден одағы қазіргіден гөрі басқа, неғұрлым сапалырақ сатыға ауысады деген сөз. Қоғамда осынау мәселе белсенді талқыланып жатыр. Соның ішінде біз жеке отырып та айтарлықтай табыстарға жеттік, енді бұрынғы Одақтың аясына қайтып оралып, өзімізге тиесілі құзырлы өкілеттіктерімізді біреулермен қайтадан бөлісеміз бе деген қауіп те жоқ емес. Мұндай үрейленулердің, тіпті, кейбіреулердің байбалам салуының негізі жоқ деп ойлаймын.

Бүгінгі таңда әлемде 300-ден астам өңірлік одақтар өмір сүріп отыр. Солардың ішінде экономикалық, кедендік, ерікті экономикалық аймақтар да жетерлік. Мұның өзі Бүкіләлемдік сауда ұйымымен қатар өңірлік бірлестіктер де белсенді дамып отырғандығын айғақтайды. Өйткені, уақыт өткен сайын бәсекелестік те өсе түсуде. Демек, нақ осы жағдайда кез келген оңтайлы жолды іздеу ешкімге айып саналмайды. Бәсекелестіктің табиғи артықшылықтарының бірі саналатын географиялық жақындықты, экономикаларының бейімді жанасуын және көптеген басқа факторларды жұрттың бәрі орайымен пайдаланады. Америка, Канада мен Мексиканың басын қосқан НАФТА сияқты өңірлік одақтың табыстылығы осыған арқын мысал бола алады.

Ал Кеден одағы және Бірыңғай еуразиялық экономикалық одақты алар болсақ, мұнда әлемдік базарға ешкім есігін тарс бекітіп жаппайды. Кеден одағы елдерінің біздің экономикамыздағы үлесі 18,4 пайызды құрайды. Сондықтан Қазақстанның Еуразиялық Одаққа кіруі оның басқа елдермен ынтымақтасуына бөгет болмақ емес.

Сонымен қатар, кейбір оппоненттер Ресеймен және Беларусьпен саудадағы кері сальдо, кейбір сәйкессіздіктер жайында айтады. Әлбетте, бұл анығында да солай. Бірақ, жалпы алғанда, Кеден одағы шеңберінде Қазақстанның сыртқы саудасы 40-тан 50 млрд. долларға дейінгі оң сальдоға ие екендігін қайда қоямыз?! Біз Ресейде жоқ, олар зәру болып отырған өз тауарларымызды сатамыз. Өз тарапынан олар да сөйтеді. Қазақстан қазіргі жағдайда интеграциясыз, көршілердің кеңістігіне кірікпей өмір сүре алмайды. Интеграция – біздің құт-берекеміз. Біздің елімізге интеграция игіліктері ауадай қажет. Осы ақиқатты әрқайсымыз дұрыс түсінуіміз керек.

//Егемен Қазақстан.-2014-11 сәуір.-2 б.

8

Сағынтай ЕЛУБАЕВ, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік

университетінің ректоры,облыстық мәслихаттың депутаты.

Ұлт мұратының ұйытқысы

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың биылғы «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Жолдауы тәуелсіз Қазақстанның тұрақты дамуын қамтитын және мемлекетіміздің барлық саласына тың серпін беретін, халқымыздың игілігін кеңейтетін нақты іс-жоспарға құрылған шын мәніндегі тарихи құжат екені даусыз.

Қазақстан ғасырға татитын ұлан-ғайыр табыстарға жеткен, бірақ тарихи қысқа жолдан өтті. Дербес даму жолының нысанын тауып жаңа заманауи белеске шықты. Ал, осыдан 15 жыл бұрын қабылданған ұзақ мерзімді «Қазақстан-2030» Стратегиясы бізге даму жолымызды нақтылауға бағыт берді.Бағдарламада межеленген 7 бағыт толық орындалды. Ұлттық қауіпсіздігімізді қорғап, мыңдаған шақырымдық еліміздің шекарасын анықтап, дербес мемлекеттік қауіпсіздігіміз сақталды. Саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылып, еліміздегі тұрақтылық пен ұлт­аралық татулық орнықты. Ел экономикасы өркендеп, дүние жүзіндегі дамыған 50 елдің қатарындамыз. Ғылым мен білімге, денсаулық сақтауға баса назар аударылып, жаңа мектептер, ауруханалар, балабақшалар салынды. Мұның өзі ұзақ мерзімге жоспарланған «2030» Стратегиясының межесінен бұрын орындалғанының белгісі.

Баршамызға белгілі, өмір сапасы тікелей білім сапасына байланысты. Ал сапалы білім тек қана ғылым арқылы беріледі. 2050 жылға қарай әлемдегі 30 озық мемлекеттің қатарына қосылудың басты факторы да ғылым екені аян. Мемлекет басшысы өзінің жыл сайынғы Жолдауларында ғылым мен білім саласына айрықша көңіл бөліп келеді. Бұл жолғы Жолдауында оған терең екпін берді. «Ғылыми қамтымды экономика құру, ең алдымен, Қазақстан ғылымының әлеуетін арттыру қажет. Бұл бағыт бойынша венчурлік қаржыландыру, зияткерлік меншікті қорғау, зерт­теулер мен инновацияларды қолдау жөніндегі заңнаманы жетілдіру керек. Ғылымды қаржыландыру көлемін біртіндеп арттырып, оны дамыған елдердің көрсеткіштеріне жеткізу жөнінде нақты жоспар құру керек», деді Елбасы.

Бұл салада ғылыми орталықтарда, белді университеттерде, оның ішінде Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінде де белгілі бір деңгейде жұмыстар жүргізіліп жатыр. Университетіміздің ғылыми-зерттеу бағыттары Қазақстан ғылымының дамуы мен аймақтың өзекті мәселелерінің басымдықтарымен сәйкес келеді. Осыған орай, Білім және ғылым министрлігінің байқауларында уақыт талабындағы 11 жоба жүзеге асырылып келеді. Гранттық қаржыландыру 4 басым бағытқа топтастырылған: энергетика (2), ақпараттық және телеком­муникациялық технологиялар (1), елдің зияткерлік әлеуеті (6), өмір туралы ғылым (1), бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру (1).

Егемен еліміздің ғылымына орасан зор үлес қосып жүрген университет ғалымдары У.Сағалбеков, Ә.Құсайынов, Х.Байшағыров, И.Костиков, Т.Есенеев, Т.Сейілханов, О.Анищенко, Б.Жахина, С.Жәмбек және басқалары ізденіс үлгісін танытуда. Мәселен, университеттің жаңа жобасы ретінде биология ғылымдарының докторы, профессор Әбілжан Құсайыновтың жетекшілігімен В.И.Вернадский атындағы «Ноосфера» Еуразиялық тұрақты даму орталығының бөлімшесі құрылды. Мұнымен қоса, Елбасының бастамасы бойынша, Қазақстан Республикасының ғылыми-техникалық дамуының басымдықтарына сәйкес, 2009 жылдың 17 сәуірінде құрылған инженерлік бейіндегі ЯМР-спектроскопия зертханасы доцент Төлеген Сейілхановтың басшылығымен жұмыс істейді.

Ал, 2004 жылдан бастап университетімізде техника ғылымдарының докторы, ЭҚҒХА академигі Хайролла Байшағыровтың жетекшілігімен энерго үнемдеу және тиімді энергетикалық технологиялар лабораториясы жұмыс істеуде. Жаңа ғылыми бастама санатында КМУ-дің жанынан тарих және гуманитарлық ғылымдар бағыты бойынша, профессор Қадыржан Әбуовтің жетекшілігімен аймақтық ғылыми-зерттеу институты ашылды.

Инновациялық қызметті белсенділендіру үшін және кеңейту мақсатында 2012 жылдың ақпан айында С.Сәдуақасов атындағы Аграрлық-техникалық институттың базасында жас ғалым Ермек Сағалбековтің жетекшілігіндегі агроинновациялардың ғылыми зертханасы ашылды. Осынау ғылыми ортада шынығып, тәлім-тәрбие алып жүрген жас ғалымдар мен студенттер қатары қалыңдай түсуде.

9

Қазіргі таңда білім ордамызда даярланатын мамандардың оқу жоспарларын еуропалық стандарт­тарға сәйкестендіруге, академиялық дәрежелердің халықаралық деңгейде мойындалуына, кредиттік технология бойынша сынақтардың бірлік жүйесін енгізу арқылы академиялық ұтқыр­лықты қамтамасыз етуге, қос дипломдық білім бағдарламасын жүзеге асыруға мүмкіндік туып отыр. 2005 жылы университет сапа менеджменті жүйесін енгізді. ЖОО-ның оқу, тәрбие, кадр­лық, қаржылық және басқа да үдерістерінің жоғары деңгейін растайтын ИСО: 9001-2000 бағамы халықаралық стандарт талаптарына сәйкес қайта сертификаттаудан сәтті өтті. Университет PLATONUS оқу үдерісінің электронды басқару жүйесін қолданады. Қазіргі уақытта бұл электронды жүйе оқу үдерісінің маңызды бөліктерінің біріне айналған.

Сондай-ақ, былтыр университетімізде TEMPUS CIBELES және EPASAT бағдарламалары бойынша ресурстық орталықтарды ашу салтанаты өтті. «Болашақ» мемлекеттік бағдарламасы аясында оқытушылар мен студенттер шетелдерге барып, білім алады, тағылымдамалардан өтіп жүр. Сондай-ақ, бірнеше миллион теңгелік оннан астам ғылыми жобаларды ұтып алуға қол жеткіздік.

Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев әрдайым елдің рухани, мәдени дамуына ерекше мән беріп отырады. Оның ішінде тіл мәселесіне байланысты сындарлы саясаттың жүргізіліп отырғаны болашақ соқпақтарының саралығын айқындайды. Бұл жолғы Жолдауда да қазақ тілін ғылым мен білімнің, интернеттің тіліне айналдыру қажеттігі айтылды. Осы орайда, тілге үнемі қолдау көрсетумен қатар, өзімізді әрдайым қамшылап отыру қажеттігін де ескертті. Университетімізде осы үдеден шығу үшін көптілділікті дамыту бөлімі құрылып, «Болашақ» бағдарламасы аясында шет елдерде тағылымдамадан өтетін оқытушылар мен студенттерге арналған «Қазтест», «IELTS» бағдарламалары бойынша дайындық курстарын жүйелі өткізіп жүр.

Нұрсұлтан Әбішұлы атап өткен тағы бір мәселе – шәкіртақының өсуі. Яғни 2016 жылдан бастап оның мөлшері көтеріліп, жақсы үрдіс жалғасын таба беретін болады. Мұны студенттер қауы­мына, Қазақстанның болашағына, оның интеллектуалды болашағына құйылған инвестиция, үлкен қолдау деп түсінеміз.

Осы орайда, Ақмола облысының әкімі Қ.Айтмұхаметов университет ұжымымен, студенттерімен кездесу өткізіп, университеттің биік нәтижелеріне ризашылық білдіргенін айтқым келеді. Облыс әкімдігі тарапынан өткен жылы 61 студентке шәкіртақы берілген болатын, соларға биыл тағы 51 студент қосылды. Бұл Үкіметіміздің жастарымызға деген жанашырлығының, олардың жағдайына үнемі көңіл бөліп отырғандығының белгісі екендігі сөзсіз.

Мұнымен қоса, университеттің ішкі мүмкіншілігін барынша кеңейту, студенттердің еркін әрі са­палы білім алу мәселелерін нығайту мақсатында да қыруар жұмыстар атқарылуда. Заман тала­бында жабдықталған жаңа кабинеттердің көптеп ашылып, студенттер тұрағы – жатақхананың жылу жүйесі, тұрмысы, тазалығы, тәртібі түзу жолға қойылған.

Ағымдағы жылы университет ұжымы мен педагогикалық жастар ұйымының делегациясы, білім басқармасының мамандарымен бірлесіп, облыстық балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік бейімделу және оңалту орталығымен екіжақты ынтымақтастық жөнінде келісімшарт жасалды. Со­нымен қатар, биылғы жылы университет басшылығы мен ақпараттық-насихаттау тобы Бурабай ауданындағы қарттар мен мүгедектер үйіне Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауын насихаттау, қайырымдылық көмегін көрсету жұмыстарын жүргізіп, концерт қойды.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың биылғы «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Жолдауында айтылғанындай, елімізді ертеңгі ерен істерге бастайтын бүгінгі білімді де білікті, саламатты ұрпақ. Өйткені, болашақ тәрбиелі, елжанды жастардың қолында.