Білімділік: Оқушыларға ХҮІ – ХҮІІ ғасырлардағы қазақ халқының даму деңгейімен, олардың тұрмыс тіршілігіндегі, салт-дәстүріндегі ерекшеліктерімен таныстыру.
Дамытушылық: Ұлттық мәдениетке деген қызығушылықтарын оята отырып, оқушылардың бойында ізденгіштік, шығармашылық, танымдық қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Ұйымшылдыққа, достық пен татулыққа тәрбиелеу, ел тарихы мен мәдени мұраларға деген сүйіспеншіліктерін арттыру
Жоңғар әскерлері Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанға қайта баса көктеп кірді
5. 1680-1715 (1718жж)
Тәукенің хан тағына отыруы
6. 16781-1685 жж
жоңғар феодалдары Оң.т Қазақстанға бірнеше рет шабуыл жасады
7. 1573ж
Қазақ хандығымен одақ құру үшін С.Мальцев пен Т.Чебуков бастаған орыс елшілігі келді
8. 1694ж
Тәуке хан І Петрмен елші Аталықов арқылы сауда
байланысын күшейту арқылы келісім жасады.
2-топ "Билер" "Жылдар мен оқиғалар"
хронологиямен жұмыс
Жоңғар шабуылы қазақ халқының тарихында “Ақтабан шұбырынды , алқакөл сұлама ” жылдары деп аталып кетті.1728 жылы Бұланты өзенінің жағасында жоңғар әскерлеріне күйрете соққы берді. 1729 жылы Аңырақай маңында жоңғарлар екінші рет жеңіліске ұшырады. Сібір хандығының астанасы Искер қаласы. Сібір атауы “сыпыра“ этникалық тобының атауынан шыққан.ШоқанУалиханов та Көшім қырғыз (қазақ) сұлтаны болған деген пікірді айтады. Көшім 1555 жылы қазақтар мен ноғайлардың жасақтарын басқарып, Сібір жұртын билеп тұрған тайбұға руымен ұзақ ұрыс жүргізеді. Әлемдік саудада жоғары бағаланатын бағалы аң терілірі мен қыран құстар Сібірдің басты қазынасы еді. Бұл аймаққа Бұхар , Хиуа, Қырым, Грузия елдердің сауда керуендері ағылып келіп жатты.Осындай байлыққа қызыққан Ресей Сібірді жаулап алуға ұмтылды. Көшім Сібірдің ханы болған кезден бастап Батыс Сібірдің жергілікті халқына ислам дінін тарата бастады.Көшім жасақтарының ең осал жері-дәрімен атылатын қарудың жоқтығы еді. Сібірдің байырғы халқы Ресейдің оңай олжасына айналды.
2.415х4+50=1710( Қарақорымда жоңғарларға қарсы үш жүздің бас қосқан жыл)
3.560+1200–108=1652( Салқам Жәңгір хан қайтыс болған жыл) 4.(8425/5)–5= 1680 ( Тәуке ханның таққа отырған жылы)
5.483+164+996=1643( Орбұлақ шайқасы болған жыл)
"Кім жүйрік?"
математикалық ойын.
а) Картадан жоңғар шапқыншылығы қамтыған аумағын көрсету.
а) Картадан жоңғар шапқыншылығы қамтыған аумағын көрсету.
ә) Жедел жауап сайысы. Әр топ келесі топқа тақырыпқа байланысты 3 сұрақ қояды.
Жаңа сабаққа даярлық
Ой толғау
Материалдық мәдениет
дегеніміз не?
2. Рухани мәдениет дегеніміз не?
Материалдық
мәдениет
Кез келген халықтың
материалдық мәдениеті
сол халықтың
шаруашылығына
байланысты болады.
Рухани
мәдениет
Белгілі бір кезеңде өмір
сүрген халықтың жан
дүниесінің көрінісі.
мәдениет
Материалдық
Ұлттық тағам
Түрлі замандағы киім-кешек
Егіншілік
Баспана
(киіз үй,қыстақ)
Үй жиһаздары
Мал
шаруашылығы
Рухани
мәдениет
Салт-дәстүр
музыка
Жыр
дастандар
Ауыз әдебиеті
Мақал-мәтелдер
Діни-наным
сенімдері
ертегілер
1. Мәдениетке жалпы сипаттама.
1. Мәдениетке жалпы сипаттама.
2. Рухани мәдениет туындылары.
3. Материалдық мәдениет қазыналары.
ХҮІ – ХҮІІ ғғ қазақ халқының мәдениеті – қазақ жерінде өмір сүріп, қазақ ұлтын құраған рулар мен тайпалардың материалдық мәдениеті мен рухани мәдениетінің заңды жалғасы. Ол жаңа заманға сай дамып отырды. Қазақ халқының мәдениеті - өзіндік сипаты бар дәстүрлі мәдениет. Қазақ халқының өзіне тән материалдық және рухани мәдениеті де дамып, жетіліп отырды.
ХҮІ – ХҮІІ ғғ қазақ халқының мәдениеті – қазақ жерінде өмір сүріп, қазақ ұлтын құраған рулар мен тайпалардың материалдық мәдениеті мен рухани мәдениетінің заңды жалғасы. Ол жаңа заманға сай дамып отырды. Қазақ халқының мәдениеті - өзіндік сипаты бар дәстүрлі мәдениет. Қазақ халқының өзіне тән материалдық және рухани мәдениеті де дамып, жетіліп отырды.
Қазақ халқының қалыптасуына байланысты, қазақ халқына тән материалдық және рухани мәдениеттің сипатты белгілері орнықты. Бұл қалыптасқан мәдениет қазақ халқының өз ата – бабаларының мәдени қазыналарын қамтыған мәдениет болды. Қазақ халқының мифтік аңыздары, аспан әлемі жөніндегі түсініктері, байырғы қазақ күнтізбесі, бай әдеби мұралар, көркем өнердің сан алуан түрлері, шежірелік шығармалар, халық емшілігі және материалдық мәдениет мұралары т.б. ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келе жатқан көне мәдениет куәліктері екені анық. Халық бұқарасы материалдық мәдениет, рухани мәдениет жетістіктерінің жасаушылары болды.
Тұрғын үйлері
Киіз үй және шымнан, балшықтан, тастан салынған жылы үй. Жазғы үй түрлері: киіз үй және арба үстіне тігілген жылжымалы үй – күйме.
Киім-кешегі
Қысқы киімдері: күпі, шидем, ішік, тон, шалбар, жарғақ шалбар, тымақ. Жазғытұрым көйлек сыртынан бешпент,камзол немесе шапан киді. Жас ерекшеліктеріне қарай киінді.
Ұлттық тағамдар
Ет, сүт, май, қымыз, шұбат, айран, қатық, құрт, ірімшік, жент. Бидай,күріш,жүгері,тары,жүгері арпа,сұлы өнімдерінен түрлі ас даярлады.
Үш топтан үш оқушы шығып асықты иіреді. Кімнің асығы алшы түссе сұрақ сол топтың мүшелеріне қойылады. Егер ол топ жауап бере алмаса, келесі топ мүшелері жауап береді. Ойын ары қарай жалғаса береді. Дұрыс жауап берген топқа әр жауабы үшін бір асықтан беріліп отырады. Асықты көп жинаған топ жеңіске жетеді.
1. Қазақтарда тұрғын үйдің неше түрі болған?
1. Қазақтарда тұрғын үйдің неше түрі болған?
2. Рухани мәдениет дегеніміз не? Оған мәдениеттің қай салалары жатады?
3. Үйдің үлкен кішілерінің аттарын атамай, оларға басқаша ат қою қалай аталады?
4. Жазба әдебиет мұрасынан қандай еңбектерді атай аласыңдар?
Батырлар арасында ханға берген антын бұзғандар жоқ
+
3
Батырлар – феодалдар тобына жатты
+
4
Батырлар хан алдында жауапты емес
+
Ү.Қорытынды
Қазіргі таңда оқушылардың бойына ата-баба дәстүрі мен ел-халқының тарихын қастерлеуге, ал ең бастысы, отансүйгіштікті нығайту үшін ұлтының рухани-мәдени құндылықтарын сіңіру қажет. «Салынған жол, тұрғызылған ғимарат, тіпті ең озық ғылыми жаңалық саналатын жаңа технологияның өзі жыл сайын тозады, ескіреді. Ал бабаларымыз айтқандай, ешқашан азбайтын, тозбайтын, керісінше уақыт өткен сайын сан қырынан жарқырап, ұрпақ санасына шұғыла шашатын мәңгі өлмейтін құдіретті күштің аты – ғылым мен мәдениет. Ендеше сол ата – бабаларымыздың тарихи - мәдени мұрасын бірлесіп түлетейік» -деді еліміздің Президенті Н. Назарбаев өз сөзінде.
Бүгінде мұндай тоқтамға, яғни өз тамыры мен өткеніне, ана тіліне, ата дініне, діліне әлемнің біраз мемлекеті бет бұра бастады. Оның жолын әркім өзінше танып, өзінше бағамдауда. Солардың қатарында әлемдік қауымдастықтың назарына ілігіп, бірқатар беделді халықаралық ұйымдарға мүше болып үлгерген Қазақстан орта мерзімді мемлекеттік 2004-2006, 2007-2009 жылдарға арналған «Мәдени мұра» бағдарламасын қабылдаған тұңғыш ел.
Әрбір мемлекеттің өркениеттілігін оның мәдени мұраға деген көзқарасына қарай танып-бағамдауға болады. Өз еліңнің мәдени мұрасына ұқыпты қарау мен басқа мәдениеттің құнды элементтерін қабылдау – адамзат өркениеті дамуының сара жолы.
ҮІ.Үйге тапсырма:
§45,46 – ны оқып келу.
«Мен өз мәдениетімді мақтан тұтамын» тақырыбында шағын әңгіме жазып келу.