Негізгі геофизикалық ұғымдар мен анықтамалар

Негізгі геофизикалық ұғымдар мен анықтамалар

Негізгі геофизикалық ұғымдар мен анықтамаларға геофизикалық өріс және оның сипаттамалары – геофизикалық параметр, геофизикалық өрістің кернеулігі, геофизикалық өрістің потенциалы және геофизикалық құбылыс жатады.

Геофизикалық өріс

Геофизика Жердің әртүрлі физикалық өрістерінің немесе геофизикалық өрістер деп аталатындардың пайда болуын, құрылымын, ондағы және Жерге жақын кеңістікте болып жатқан физикалық процестер мен құбылыстарды зерттейді.

Физикалық өріс

Физикалық өріс – материяның элементар бөлшектерін бір-бірімен біртұтас жүйеге қосатын және кейбір бөлшектердің әрекетін басқаларына шектеулі жылдамдықпен жеткізетін материяның өмір сүруінің ерекше формасы.

Көптеген физикалық өрістер бар. Жерге қолданылғанда бұл гравитациялық өріс немесе тартылыс күшінің өрісі, сейсмикалық өріс (серпімді тербелістер өрісі), геомагниттік, электрлік, радиоактивті сәулелену өрісі (ядролық-физикалық өріс), жылулық, барикалық (қысым өрісі), желдің жылдамдығы мен бағыты, температура мен ауа ылғалдылығы өрісі. Егер Дүниежүзілік мұхитты қарастыратын болсақ, онда бұлар да температура, тұздылық, судың түсі мен мөлдірлігі, теңіз ағындарының жылдамдығы мен бағыты, мұз қалыңдығы, су бетінің толқындары.

КӨПТЕГЕН ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІСТЕР БАР. ЖЕРГЕ ҚОЛДАНЫЛҒАНДА БҰЛ ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ ӨРІС НЕМЕСЕ ТАРТЫЛЫС КҮШІНІҢ ӨРІСІ, СЕЙСМИКАЛЫҚ ӨРІС (СЕРПІМДІ ТЕРБЕЛІСТЕР ӨРІСІ), ГЕОМАГНИТТІК, ЭЛЕКТРЛІК, РАДИОАКТИВТІ СӘУЛЕЛЕНУ ӨРІСІ (ЯДРОЛЫҚ-ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІС), ЖЫЛУЛЫҚ, БАРИКАЛЫҚ (ҚЫСЫМ ӨРІСІ), ЖЕЛДІҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ МЕН БАҒЫТЫ, ТЕМПЕРАТУРА МЕН АУА ЫЛҒАЛДЫЛЫҒЫ ӨРІСІ. ЕГЕР ДҮНИЕЖҮЗІЛІК МҰХИТТЫ ҚАРАСТЫРАТЫН БОЛСАҚ, ОНДА БҰЛАР ДА ТЕМПЕРАТУРА, ТҰЗДЫЛЫҚ, СУДЫҢ ТҮСІ МЕН МӨЛДІРЛІГІ, ТЕҢІЗ АҒЫНДАРЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ МЕН БАҒЫТЫ, МҰЗ ҚАЛЫҢДЫҒЫ, СУ БЕТІНІҢ ТОЛҚЫНДАРЫ.

КӨПТЕГЕН ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІСТЕР БАР. ЖЕРГЕ ҚОЛДАНЫЛҒАНДА БҰЛ ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ ӨРІС НЕМЕСЕ ТАРТЫЛЫС КҮШІНІҢ ӨРІСІ, СЕЙСМИКАЛЫҚ ӨРІС (СЕРПІМДІ ТЕРБЕЛІСТЕР ӨРІСІ), ГЕОМАГНИТТІК, ЭЛЕКТРЛІК, РАДИОАКТИВТІ СӘУЛЕЛЕНУ ӨРІСІ (ЯДРОЛЫҚ-ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІС), ЖЫЛУЛЫҚ, БАРИКАЛЫҚ (ҚЫСЫМ ӨРІСІ), ЖЕЛДІҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ МЕН БАҒЫТЫ, ТЕМПЕРАТУРА МЕН АУА ЫЛҒАЛДЫЛЫҒЫ ӨРІСІ. ЕГЕР ДҮНИЕЖҮЗІЛІК МҰХИТТЫ ҚАРАСТЫРАТЫН БОЛСАҚ, ОНДА БҰЛАР ДА ТЕМПЕРАТУРА, ТҰЗДЫЛЫҚ, СУДЫҢ ТҮСІ МЕН МӨЛДІРЛІГІ, ТЕҢІЗ АҒЫНДАРЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ МЕН БАҒЫТЫ, МҰЗ ҚАЛЫҢДЫҒЫ, СУ БЕТІНІҢ ТОЛҚЫНДАРЫ.

Табиғи өріс

Шығу тегі бойынша геофизикалық өрістер табиғи және жасанды болып бөлінеді. Табиғи өріс-бұл адамның оларға әсер етуіне қарамастан, жерде және жер қыртысында болатын құбылыстардың нәтижесі. Табиғи өрістерге гравитациялық, геомагниттік, электрлік, сейсмикалық (жер сілкінісі кезіндегі серпімді тербелістер нәтижесінде пайда болған), табиғи ядролық сәулеленудің термиялық және өрісі жатады.

Жасанды өріс

• Жасанды өріс экспериментатордың тапсырмасы бойынша қозғалады. Ол мұндай өрістерді нақты геофизикалық есептерді шешу үшін ең тиімді түрде орнату арқылы басқара алады. Сонымен, барлау геофизикасында пайдалы қазбаларды іздеу және бірқатар ғылыми мәселелерді шешу үшін электрлік, электромагниттік, сейсмикалық (жарылыстардан туындаған серпімді тербелістер өрісі), қайталама ядролық сәулеленудің және т. б. келесі физикалық өрістерді құру кеңінен қолданылады.

ЖЕРДІҢ ТАБИҒИ ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІСТЕРІНЕ: ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ (АУЫРЛЫҚ ӨРІСІ), ГЕОМАГНИТТІК, ТЕМПЕРАТУРАЛЫҚ, ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК, СЕЙСМИКАЛЫҚ (СЕРПІМДІ МЕХАНИКАЛЫҚ ТЕРБЕЛІС ӨРІСІ) ЖӘНЕ РАДИАЦИЯЛЫҚ (ИОНДАУШЫ СӘУЛЕЛЕНУ ӨРІСІ) ЖАТАДЫ. ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІСТЕР АРҚЫЛЫ ЖЕРДІҢ ПЛАНЕТА РЕТІНДЕ КҮНМЕН ЖӘНЕ МАКРОҒАРЫШТЫҚ КЕҢІСТІКТІҢ ҚАЛҒАН БӨЛІГІМЕН ӘРЕКЕТТЕСУІ ЖҮЗЕГе АСЫРЫЛАДЫ.

ЖЕРДІҢ ТАБИҒИ ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІСТЕРІНЕ: ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ (АУЫРЛЫҚ ӨРІСІ), ГЕОМАГНИТТІК, ТЕМПЕРАТУРАЛЫҚ, ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК, СЕЙСМИКАЛЫҚ (СЕРПІМДІ МЕХАНИКАЛЫҚ ТЕРБЕЛІС ӨРІСІ) ЖӘНЕ РАДИАЦИЯЛЫҚ (ИОНДАУШЫ СӘУЛЕЛЕНУ ӨРІСІ) ЖАТАДЫ. ФИЗИКАЛЫҚ ӨРІСТЕР АРҚЫЛЫ ЖЕРДІҢ ПЛАНЕТА РЕТІНДЕ КҮНМЕН ЖӘНЕ МАКРОҒАРЫШТЫҚ КЕҢІСТІКТІҢ ҚАЛҒАН БӨЛІГІМЕН ӘРЕКЕТТЕСУІ ЖҮЗЕГе АСЫРЫЛАДЫ.

ЖАСАНДЫ ӨРІС МЕХАНИЗМДЕР МЕН МАШИНАЛАР, ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРЫ, КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ, БАЙЛАНЫС ҚҰРАЛДАРЫ ЖӘНЕ БАСҚА ДА АНТРОПОГЕНДІК ӘРЕКЕТ КӨЗДЕРІНІҢ ЖҰМЫС ІСТЕУІНЕН ТУЫНДАЙДЫ