Операциялық жүйелер. Операциялық жүйелердің мақсаты. Қазіргі операциялық жүйелерге шолу. Операциялық ЖҮйеге сипаттама

Операциялық жүйе — Компьютерді қосқан кезде ең бірінші жүктелетін және басқа бағдарламаларды қамтамасыз ететін жүйе. Жүйелік бағдарламаларды байланыстыратын жиыны, оның мағынасы- компьютерді қолданушымен байланысын ұйымдастырады және барлық басқа бағдарламаларды қамтамасыз етеді.

• 
  Қолданушымен сұқбатты жүзеге асыру;
  
• 
  Еңгізу-шығару және деректермен басқару;
  
• 
  Бағдарламалардың өндеу процесін жоспарлау және ұйымдастыру;
  
• 
  Ресурстарды орналастыру (оперативтік жадпен кэш жадты, процессорді, сыртқы құрылымды);
  
• 
  Бағдарламаларды орындалуға еңгізу;
  
• 
  Бірнеше көмекші операцияларды қамтамасыз ету;
  
• 
  Әр түрлі сыртқы құрылымдар арасында ақпараттарды беру;
  
• 
  Перифериялық құрылымдарды бағдарламалық қолдау жұмыстары (дисплей, пернетақта, диск жинақтауыш, принтержәне т.б.).
  

1. 
   Бір пайдаланушылық бір есептік, олар бір пернетақтаны қолдайды және тек бір есеппен жұмыс істей алады;
   
2. 
   Бір пайдаланушылық бір есептік фондық мөрімен, негізгі есеппен бірге қосымша есепті еңгізе алады және ақпаратты мөрге бағыттайды. Бұл көп көлемді ақпараттарды мөрге жіберу жұмысың тездетеді.;
   
3. 
   Бір пайдаланушылық көп есептік ,бір қолданушыға көп есептермен жұмыс жасап,өндей алады. Мысалы, бір компьютерге бірнеше принтерлер қосуға болады және әр қайсысы өз жұмысын атқарады;
   
4. 
   Көп пайдаланушылық көп есептік, бір компьютерде бірнеше қолданушылармен бірнеше есептер еңгізе алады.Осы ОЖ өте күрделі және бірталай машиналық ресурстарды керек етеді.
   

• 
  Еңгізу/ шығару бағдарламаларын басқару;
  
• 
  Файлдық жүйемен және компьютер үшін жоспарланған тапсырмалармен басқаратың бағдарламалар;
  
• 
  Командалық тіл процессоры, ол ОЖ бағытталған камандаларды қабылдайды, талдау жасайды және орындайды.
  

• 
  Каталогтарды қарау;
  
• 
  Сыртқы жетек таңбаларды орындау;
  
• 
  Бағдарламаларды еңгізу;
  
• 
  басқа әрекеттер.
  

ОЖ -гі файлдық жүйе дегеніміз не?

Файл (file – бума, десте) белгілі бір атпен магниттік дискіде жазылған біртектес ақпараттар жиыны. ОЖ жұмысы үшін керекті мәліметтер рөлін әртүрлі типтегі файлдар атқарады. Файл бағдарламадан, не оларға қажеті берілген сандар тобынан, мәтінен тұруы мүмкін. Әрбір файлдың файлдар каталогында тіркелген өзіндік аты болуы керек. Файлдың толық атауы екі бөліктен тұрады: аты және типі. Файлдың аты – 8 таңбаға дейінгі әріптен басталатын сандар мен әріптер жиыны, ал оның 3 таңбадан аспайтын екінші бөлігі оның типі не атының кеңейтілуі деп те айтылады. Бір каталогта аттары бірдей файлдар болмауы тиіс. Файлдың типі кейде болмауы мүмкін. Файлдың аты мен типі нүктемен бөлінеді. Файлдың толық аты латынның бас не кіші әріптерімен беріледі (сандар да кіреді). Мысалы:

• 
  COMMAND.COM
  
• 
  NORTON. EXE
  
• 
  GAME.BAS
  
• 
  AIGUL.TXT.
  
• 
  MARAT. DOC
  

Файлдық жүйе дегеніміз белгілі бір жетек арқылы файлдарды сақтауын үйымдастыратын құрал.

Файлдарды арнайы ОЖ модулі қамтамасыз етеді, оны файлдық жүйенің драйверлары дейді. Әр файлдың өз аты болады, ол каталогта бекітіледі.

Егер пайдаланушы ОЖ-ге «файлды аш...» деген команда берсе,оңда файлдың аты және каталогтың аты берілсе не болады?

MS DOS (Microsoft Disk Operating System) операциялық жүйесі —16-разрядты персональдық компьютерлерде өте кең таралған ОЖ. Ол келесі негізгі модульдерден тұрады (2 сурет):

• 
  Енгізу/шығару базалық жүйе (BIOS);
  
• 
  Алғашқы қосылу блогі (Boot Record);
  
• 
  Енгізу/шығару базалық жүйенің кенейту модулі (IO.SYS);
  
• 
  өндеуді тоқтату модулі (MSDOS.SYS);
  
• 
  командалық процессор (COMMAND.COM);
  
• 
  MS DOS утилиттары.
  

Енгізу/шығару базалық жүйе (BIOS)- Операциялық жүйенің енгізу және шығару функцияларын жүзеге асыруына байланысты қарапайым және амбебап қызметтірін орындайды. BIOS функциясына сонымен қатар негізгі аппараттық компонентерінің автоматты тест жүргізу және DOS –тың алғашқы қосу блогінің шақыруы кіреді.

Енгізу/шығару базалық жүйені кенейту модулі жаңа сыртқы құрылғыларды қамтамасыз ету үшін қосымша драйверлерді қолдануға және стандартты емес сыртқы құрылғыларды қамтамасыз ету драйверлерді қолдануға мүмкіндік береді.

Қабықшалар /Оболочки/ — бұл күрделі бағдарламалау жүйелерімен мысалы DOS –пен жұмыс істеу кезінде жұмысты женілдету үшін құралған бағдарламалар. Олар қолайсыз командалық қолданушы интерфейсің, графикалық интерфейсің немесе «мәзір» типті интерфейсің өзгертеді. Қабықшылар қолданушыға файлдармен және көп таралған сервистық қызметтермен жұмыс істеуге қолайлы.

• 
  Құру, көшіру, жөнелту, атын өзгерту, жою, файлдарды іздеу, сонымен қатар олардың атрибуттарың өзгерту;
  
• 
  Каталог ағашын көрсету және адамның қабылдауына ыңғайлы енгізілген файлдар түрін сипаттау;
  
• 
  Құру, жаңарту және архивті ашу;
  
• 
  Мәтіндік файлдарды қарап шығу;
  
• 
  Мәтіндік файлдарды редакторлау;
  
• 
  Барлық DOS командаларының орындалуы;
  
• 
  Бағдарламалардың қосылуы;
  
• 
  Компьютер ресурстары жайлы ақпарат шығару;
  
• 
  Каталогтар құру және жою;
  
• 
  Компьютерлер арасында байланысты қолдау;
  
• 
  Модем арқылы электрондық почтаны қолдау.
  

Norton Navigator қабықшасы— бұл Windows мүмкіншілігін кенейту барысында файлдарды басқару үшін қолданылатын алымды бағдарламалар жиыны. Барлық операцияларды орындау кезінде уақытты тиімді пайдаланады: файлдарды іздеу, көшіру және орын алмастыру, каталогтарды ашу.

WINDOWS6 UNIX6 LINUX ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІ

Windows Операциялық жүйесі

Windows NT (NT — англ. New Technology) — бұл жай графикалық қабықша емес, ол операциялық жүйе. Дербес компьютерлердің жаңа модельдерінің мүмкіншілдіктерін қолдананады және DOS жүйесінсіз жұмыс істей алады. Windows NT — 32-разрядты ОЖ. Ол қолданушыларға көп міндетті атқаратын, көп процессорлық қолдау, құпиялық, деректерді қорғау және т.б. қамтамасыз етеді.

Windows 95 универсальды жоғарғы өнімді көп міндетті атқаратың және көп үздіксіз 32-разрядты кең таралған желілік мүмкіншілігі бар және графикалық интерфесі бар операциялық жүйе. Windows 95 — жеке бағдарламалар арсындағы ақпараттармен алмасуды іске асыратың және мәтіндік, графикалық, дыбыстық және видео ақпаратттарды өндеу, мультимедиямен жұмыс жасау мүмкіндіктерін қолданушыға қамтамасыз ететін интеграцияланған орта.
Windows 95-тің қолданушы интерфейсі өте тиімді және қарапайым. Windows 3 қабықшасына қарағанда бұл операциялық жүйе компьютерде операциялық жүйе DOS-ты қажет етпейді. Ол ДК немесе Pentium-ге арналған. Жедел жадының көлемі 32—128 Мбайт болу қажет. Компьютерді қосқаннаң кейін және BIOS мәтіндік бағдарламаларды қолданған соң Windows 95 операциялық жүйесі автоматты түрде қатты дисктан еңгізіледі.

Windows 98 -бен Windows 95-тің айырмашылығы: Windows 98 операциялық жүйесінде Internet Explorer браузерімен біріктірілген және Web-браузер түрінде жасалған.

Windows CE 3.0 — операционная система для мобильды есептеуіш құрылғылар үшін қолданылатын операциялық жүйе мысалы, қалталық компьютерлер, цифрлық ақпараттық пейджерлар, мобильды телефондар, мультимедиялық және DVD құрылғылары

Unix операциялық жүйесі Bell Telephone Laboratories-та құрылған.

• 
  Код жүйесі биік деңгейдегі С тілінде жазылған, өте түсінікті және тиімді.
  
• 
  UNIX — көп міндеттік көп қоланушылық жүйе.
  
• 
  Стандарты бар.Бірінғай архитектурасы және интерфейс стандарты бар.
  
• 
  Қарапайым, бірақ алымды модульдық қолданушы интерфейс.
  
• 
  Бірлескен, иерархиялық файлдық жүйе қызметін көрметеді.
  
• 
  Өте көп қосымшалар, сонымен қатар оңай таратылатын, қарапайым мәтіндік редактордан бастап деректер базасының басқару жүйесінең аяқтайды.
  

Линус Торвальдс с символом Linux —"пингвином"

5. ТРАНСЛЯТОР, КОМПИЛЯТОР, ИНТЕРПРЕТТОР

Транслятор (англ. translator — переводчик) — бұл аударма-бағдарлама.Ол белгілі бір жоғарғы денгейде жазылған тілді бағдарламаға, машиналық командалардан тұратың бағдарламаны құрайды.

Трансляторлар компиляторлар немесе интерпретаторлар түрінде іске асырылады.

Интерпретатор /түсіндіріп беру/ (англ. interpreter — жорушы, ауысша аудармашы) аударады және бағдарламаны қатар қатарымен орындайды.

Белгілі бір тіл компиляцияға немесе интерпретацияға бағытталады. Мысалы, Паскаль тілінде негізінде құрделі есептерді шығару үшін қолданылады, сондықтан бұл тілді компиляторлар арқылы жүзеге асырады.