Оқулық, тапсырмалар жазылған парақшалар

Сыныбы: 10б Пәні: қазақ әдебиеті Күні:24.01.2017 Тақырыбы: Абайдың «Ескендір» поэмасы

- оқушыларды ұйымдастырады

- топтастырады

- үй тапсырмасын тексереді

- жаңа сабақ түсіндіру

Абай қазақ поэзиясының өсіп, гүлденіп, жаңа сапаға жетуіне орасан зор еңбек етті. Ақын жас ұрпаққа терең ойға толы, алуан өлеңдер үлгісін қалдырды. Абай мұралары – адамгершіліктің, имандылықтың, биік парасаттылықтың асыл қазынасы. Осыған орай Абай шығармашылығын жинақтау, жүйелеу мақсатындағы сабағымызды бастайық.

Абай Құнанбаев – қазақ әдебиеті мен өнерінің тарихында дараланып тұрған Ұлы тұлға. Қазақ жерінің ақыны, данышпаны көп болғанымен Абайы біреу-ақ... Абайы бар ел қай халықпен де терезесін теңестіре алады. Абайы бар елдің мерейі үстем. Ол – қазақтың бір жерінде туып, бар жерінің туын ұстап тұрған кемеңгер. Ақын шығармалары осы күнгі бай, ұлттық әдебиетіміздің алтын діңгегін қадады. Ақын шығармашылығындағы елеулі орын алатын бір сала – поэмалары.

1. Поэма дегеніміз не? ("Поэма" - грек сөзінен шыққан, "туынды" деген мағынаны береді, өлеңмен жазылады)

2. Абайдың неше поэмасы бар? 3

ДЖИГСО әдісі арқылы жаңа сабақты меңгерту

«Ескендір» дастаны
1. Авторы – Абай Құнанбаев
2. Тақырыбы – Шығыста Ескендір, орыс пен Европа елдерінің атауынша Александр Македонский туралы аңызды өмір шындығына жақындатып өзінше толғаған.
3. Жанр түрі – поэма (дастан)
4. Негізгі идеясы – ізгілік пен бейбітшілікті, ғылым мен білімді, яғни рухани биіктікті дәріптеу. Зұлымдық пен қатыгездікті, мансапқорлықты әшкерелеу.
5. Шумақ саны – 42
6. Тармақ саны – 168
7. Буын саны – 3 бунақты
8. Ұйқас түрі – қара өлең ұйқасы 
9. Шығарманың композициялық құрылысы:
9. 1. Сюжеттің басталуы. Филипп патша қайтыс болған соң Ескендірдің таққа отыруы. Әскер жиып көрші елдерді жаулауы.
9. 2. Сюжеттік байланыс. Елсіз шөлге тап болуы. Өлдім - талдым дегенде мөлдір бұлаққа кездесуі.
9. 3. Шиеленісуі. Алтын қорған. «Бұл – Құдайға бастайтын қақпа» деп ашпай қоюы. Қақпаның ар жағынан алған сый.
9. 4. Шарықтау шегі. Алғаш сыйдың қу сүйек екенін біліп ашуға булығу. Аристотельдің ақылы. Таразыға түскен қу сүйек.
9. 5. Шешімі. Хакім Аристотельдің жауабы: Жеміт көз жер жүзіне тоймаса да,
Өлсе тояр көзіне құм құйылғанда.
10. Шығарма кейіпкерлері
Абай дастанында әділдік, данышпандық, жауыздықтар сөз болады. Бірақ мұндағы әділ де, данышпан да, философ та Ескендір емес, Аристотель. Дастанда екі образ бар. Бірі - Ескендір, екіншісі - Аристотель. Көлемінің шағындығына қарамастан, дастанның идеясына сәйкес, екеуі де көркем жасалған образдар.
Абай Аристотель есімін құрметпен айтады, «ақылы мол», «жеке - дара», «хакім адам» деп бағалайды.
Ал Ескендір болса, дәріптелмей, сыналады. «Мақтан сүйгіш, қызғаншақ, қанішер, тойымсыз, қаһарлы, өзімшіл, тоқтау көрмей өскен жан, даңғой, долы, кекшіл, есер» деп суреттеледі.

• 
  «Сөздер сөйлейді» стратегиясы (1 минут)
  

• 
  Хакім- ғалым
  
• 
  Данышпан – оқымысты
  
• 
  Иман – дін, Алланы мойындау
  
• 
  Ғибрат – үлгі
  
• 
  Аран – көз тоймау
  

Шығарма мазмұнына жоспар құрыңыздар.

Зерттеу сұрақтары:

1. «Абай «Ескендір» поэмасын шығыс поэзиясына сүйеніп жазды» - деген пікірді қалай түсіндіресіздер.

3-қыры: «Қолданыңыз».

«Ескендір» поэмасының мазмұны бойынша шағын көрініс көрсетіңіздер.

Ескендір бейнесін суреттеңіздер.

Абайдың «Ескендір» поэмасы мен қарасөзін салыстырыңыздар.

«Ескендір» поэмасына

талдау жасаңыздар.

4-тапсырма.

1. Өсиет (ақыл сөз) - қандай сөздер еді?

2. Поэмадан өсиет өлеңді тауып, автор орындығына отырып, мәнеріне келтіріп оқыңыз, өз пікіріңізді білдіріңіз.

3. Мифологиялық образдарды табыңыздар.

Ашуланып қақпаға жетіп барды.

Қанша алтынды күміспен салсадағы,

Бір кішкентай сүйекті аудармады

Жақсы болсаң жарықты кім көрмейді,

Өз бағаңды өзіңнен кім сұрайды?

Қарның тойса, қайғырма мақтан үшін,

Толмас көзің толар деп қайғы жеме