ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ТІЛ МӘДЕНИЕТІНІҢ РӨЛІ «Кісіге қарап сөз алма, сөзіне қарап кісіні ал». (Абай)
Авторлар туралы
Касенева Асия Назыровна
Алпыспаева Майгуль Кенесбековна
Сейлхан Айгуль Кауатайкызы
Жобаның мақсаты – дамыған тіл мәдениетінің педагогтердің кәсіби этикасын қалыптастыру-дағы негізгі рөлін анықтау
Жобаның мақсаты – дамыған тіл мәдениетінің педагогтердің кәсіби этикасын қалыптастыру-дағы негізгі рөлін анықтау
Күтілетін нәтижелер:
Күтілетін нәтижелер:
Тіл мәдениеті- халық тілінің қазынасы, педагог үшін сыпайы сөйлеу – зиялылық белгісі;
Педагогтің сөйлеу мәдениетін арттыру;
Тіліміздегі жаңа сөздер мен терминдердің қолданысын меңгерту.
Негізгі ұғымдар:
Негізгі ұғымдар:
Іскерлік қарым – қатынас, кәсіби этикс, сөз мәдениеті, этикалық н.орма, басқарушы стилі, сөз, сезім мәдениеті, мұғалім мәдениеті, кәсіби парыз
Тіл туралы халық даналығы
Жақсы байқап сөйлер, жаман шайқап сөйлер.
Бір жылы сөз бітірер, мың көңілдің жарасын.
Сөз қадірін білмеген, өз қадірін білмейді.
Сәлемі жараспағанның, сөзі де жараспайды.
Сөйлей білмеген кісіден үре білген ит артық.
Сөйлей білмес жаманның, Сөзі өтпес бір пышақ. Сөз білетін адамның,
Әр сөзіне бір тұсақ.
Іскерлік қарым – қатынас – адамдарды сыйлай білуден басталады.
Іскерлік қарым – қатынас – адамдарды сыйлай білуден басталады.
Іскери қарым – қатынас алуан қызмет жүйесіндегі адамдар арасындағы байланыстың дамуының күрделі де сан қатпарлы үрдісі. Бұл қатынастың басты қозғаушы күші – этикалық нормалар.
Этикалық нормалар - адамдар іс-әрекетіндегі жақсылық пен зұлымдық, әділдік пен әділетсіздік, дұрыстық пен бұрыстық туралы көзқарастарымыз бен пікір – түйіндерімізді аңғартады.
Ұжымдағы этикалық қарым – қатынастың нашарлауы мына жағдайларға жеткізеді:
Ұжымдағы этикалық қарым – қатынастың нашарлауы мына жағдайларға жеткізеді:
- жұмыстан қуу,
- тәрбиелеу,
- қадағалау.
Бірақ әрбір тәжірибелі жетекші үшін мұның бәрі іс жүзінде өте қиын екені белгілі.
Жетекшінің жеке тұлғалық стилінде жетістіктері мен кемшіліктерін, оның күшті және әлсіз қасиеттерін байқауға болады.
Басқарушы стилі
басшы әрекеті
Барлық ақпараттарды жұмыс соңында баяндауды талап етеді.
Нәтижелерді үнемі бақылайды, қарамағындағыларды мақтап отырады
Бар мәселені ұжыммен бірге шешуге тырысады, өте маңызды, шұғыл шаруаларды өзі шешуге тырысады
Ұжымды басқару стилі – бұл жеке ерекшеліктердің және басқару тұлғасының мүмкіндіктерінің аралық сипаттамасы, сондай-ақ оған қолданар әдістері мен басқару қайраткерліктерінің әдістері.
Ұжымды басқару стилі – бұл жеке ерекшеліктердің және басқару тұлғасының мүмкіндіктерінің аралық сипаттамасы, сондай-ақ оған қолданар әдістері мен басқару қайраткерліктерінің әдістері.
Стиль түрлері
Авторитарлық (директивті). Ұжым алдында тұрған үлкенді-кішілі тапсырмаларды шешуде жетекшіге ғана тән стиль. Авторитарлық стиль басым болған мекемеде «Асқар Асқарұлы не айтады екен» - деп күтумен болады.
Құжаттық (деректі). Бұл стилдің жетекшісі құжаттарға, жазбаша үкімдерге аса көңіл бөледі және «қағаздар әлеміне» батып кеткен. Өзінің уақыты мен күшін қағаздар және қандай да бір анықтамаларға жұмсаған жетекші тексерулерден сақтануға, «қорламаған жерлерін» жабуға ұмтылады. Бірақ оның қарамағындағылармен ашық әңгіме, ұжымды тікелей басқаруға уақыты болмайды.
Құжаттық (деректі). Бұл стилдің жетекшісі құжаттарға, жазбаша үкімдерге аса көңіл бөледі және «қағаздар әлеміне» батып кеткен. Өзінің уақыты мен күшін қағаздар және қандай да бір анықтамаларға жұмсаған жетекші тексерулерден сақтануға, «қорламаған жерлерін» жабуға ұмтылады. Бірақ оның қарамағындағылармен ашық әңгіме, ұжымды тікелей басқаруға уақыты болмайды.
Алқалық (демократиялық). Бұл стилге тән келетін жетекшілер үшін ең басты ұстанымы «ұжымдағылармен ақылдасу керек» деген секілді. Соңғы шешім ұжым не және қалай шешеді – сол болады. Бұл стилдің жетекшісі үшін ең маңыздысы – жоспар не бағдарлама. Бұл стилдегі жетекші назарын мүмкіндігінше жоспарларға және бағдарламаға аударады. Нақты және терең өңделген жоспар негізіндегі басқарма жақсы сапа көрсетеді.
Авральды – мақсатқа кез келген жолмен жетуде асығыстық стилі. Керекті тапсырманы шешуде жетекшінің өзін-өзі жұмылдыру қабілеті ұжым үшін берекеден апатқа апарады, себебі авральді жұмыстың мүмкіндіктерінен оның сапасы төмендейді. Жетекшінің мұндай стилінен дау-дамайлы жағдай туындайды.
Авральды – мақсатқа кез келген жолмен жетуде асығыстық стилі. Керекті тапсырманы шешуде жетекшінің өзін-өзі жұмылдыру қабілеті ұжым үшін берекеден апатқа апарады, себебі авральді жұмыстың мүмкіндіктерінен оның сапасы төмендейді. Жетекшінің мұндай стилінен дау-дамайлы жағдай туындайды.
Либералды. Бұл стилдің кейде «бекершілік» деп аталуы себепсіз емес. Жетекшінің мұндай стилінде, әдетте, ұжым «толқын бойымен жүзеді». Қарамағындағылар көбіне алдарында туындаған мәселелерді өздері шешіп қана қоймай, жетекшінің пікір алмасуы да мүмкін. Бұл стилдің кемшіліктерімен қатар, жақсы жағының бірі – қарамағындағыларға қысым түсірілмейді. Бірақ либералды стилдің жетекші үшін қауіптісі – оны ұстанымы жоқ, іскер емес етіп сипаттайды.
Регламенттеуші, оны сондай-ақ бақылаушы деп те атауға болады. Бұл стиль үшін қарама-қарсы болып либералды сипатталады. Қарамағындағылар үнемі бақылау берекеден апатқа айналады. Үнемі тексеру мен бақылау секілді «миды қазбалай» берсе, ұжымда күйзеліс жағдайы орнайды.
Регламенттеуші, оны сондай-ақ бақылаушы деп те атауға болады. Бұл стиль үшін қарама-қарсы болып либералды сипатталады. Қарамағындағылар үнемі бақылау берекеден апатқа айналады. Үнемі тексеру мен бақылау секілді «миды қазбалай» берсе, ұжымда күйзеліс жағдайы орнайды.
Қайта құрушылық. Бұл стилдің жетекшісінде көптеген идеялар мен жобалар әрқашан табылады. Ол үнемі мақсатын, бөлім жұмысының тапсырмаларын бір қарап, өзгертеді. Бұл стилдегі жетекші жұмысты мақсат шыңына жету үшін жүргізеді.
Кертартпалық. Бұл стиль дәстүрлердің өзгермеуін және біржолата орнатылған рәсімдерді, ұстанымдарды және басқару тапсырмаларын шешу әдістерінің жалғасуын бірінші кезекке қоятын жетекші берілген стилдің теріс сипаттамасымен қатар, қолайлы жақтары да бар. Ол ұжымның тұрақтылығына сенімді етеді, бірақ мұндай ұжым жаңалықтан артта қалушылықпен жүреді.
Кертартпалық. Бұл стиль дәстүрлердің өзгермеуін және біржолата орнатылған рәсімдерді, ұстанымдарды және басқару тапсырмаларын шешу әдістерінің жалғасуын бірінші кезекке қоятын жетекші берілген стилдің теріс сипаттамасымен қатар, қолайлы жақтары да бар. Ол ұжымның тұрақтылығына сенімді етеді, бірақ мұндай ұжым жаңалықтан артта қалушылықпен жүреді.
Дипломатиялық. Бұл стилді ұжымда мәмілелер, ол тіпті мүмкіндік жою проблемаларды шешуде және келісуге қабілетті. Жеке өзі үшін шешім қабылдауда, мүмкіндігі жоқ проблемаларды шешуде бар күшін салады.
Көсемділік. Бұл стиль өзі сенетін проблемалардың шешіміне ұжымды да шабыттандырады, бәрін болмаса да басым көпшілігін. Мұндай жетекші өзі жүргізген жоспарлардың, бағдарламалардың жүзеге асуына толық сенімді. Ол ұмытушылық қабілетке ие және оны алдында тұрған проблемаларды шешуде қолданады. Егер көшбасшының шығармашылық қабілеті жоғары деңгейде болса, онда ол ұжым үшін де шығармашылық шабыт оятады.
Көсемділік. Бұл стиль өзі сенетін проблемалардың шешіміне ұжымды да шабыттандырады, бәрін болмаса да басым көпшілігін. Мұндай жетекші өзі жүргізген жоспарлардың, бағдарламалардың жүзеге асуына толық сенімді. Ол ұмытушылық қабілетке ие және оны алдында тұрған проблемаларды шешуде қолданады. Егер көшбасшының шығармашылық қабілеті жоғары деңгейде болса, онда ол ұжым үшін де шығармашылық шабыт оятады.
Көсемдік стилінің кемшілігі – мұндай жетекші ұжымды әкімшілік құралдармен кемсітеді.
Әкімшілік. Бұл стиль барлық нұсқауларға, бұйрықтарға сай іс-әрекет жасайтын жетекшілерді сипаттайды және қандай жолмен болса да оның логикалық соңына дейін апарады. Жетекші-әкімші өзінің айтқанында тұруға қабілетті, өзінің әкімшілік қысымын түсіріп, «басқа пікірлерді» жеңе алады. Әкімшілік стилдің нашар жағы «дау-дамайлы» жағдайдың орын алуымен сипатталады және осының бәріне жетекші-әкімшінің өзі себепші болады.
Мұғалімнің мәдениеті – білім ошақтарында ғана емес, күнделікті жүріс – тұрысынан, кез келген ортада өзін ұстай білуі, кеңпейіл, адамгершілігі мол, жан жақты жарасымы болғанда ғана нағыз ұстаз екенін дәлелдейді.
Мұғалімнің мәдениеті – білім ошақтарында ғана емес, күнделікті жүріс – тұрысынан, кез келген ортада өзін ұстай білуі, кеңпейіл, адамгершілігі мол, жан жақты жарасымы болғанда ғана нағыз ұстаз екенін дәлелдейді.
Педагогикалық этика – ең алдымен мұғалімнің сыпайылығын, адамгершілігін, ізеттілігін танытады.
Педагогикалық этика – ең алдымен мұғалімнің сыпайылығын, адамгершілігін, ізеттілігін танытады.
Ол белгілі адамның үйреншікті әдісінен, сөйлеген сөзінен, тіпті киім киісінен де байқалуы мүмкін. Мұғалім кәсібінің ерекшелігі ең алдымен, оның педагогтік әдісіне жатады. Әнші үшін үн, ал мұғалім үшін педагогтік әдеп сондай қажет.
