Педагогикалық Қызметкерлердің ҚЫСҚа мерзімді біліктілікті арттыру курсының ОӘк дайындау мен рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар

Курстың оқу бағдарламасын рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар

Әдебиеттерді библиографиялық тізімге топтастырудың бірнеше тәсілдері бар. Топтастыру жұмыстың сипатына, бағыттылығана, тақырыбына байланысты жүргізіледі.

Оқу бағдарламасы үшін әдебиеттердің келесі топтастыру үлгісі қолдану керек:

Нормативтік құжаттар

Қолдану жағдайы көрсетіледі:

ҚР Конституциясы, заңдары, Қазақстан Республикасының Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары және т.б.

Негізгі әдебиеттер:

Оқулықтар мен оқу құралдары – алфавит бойынша орналасады.

Алфавит бойынша орналасады.

Алфавит бойынша орналасады

ЕСКЕРТУ:

Тезистің құрылымы дәрістің құрылымын қайталайды.

Екі түрлі ақпараттың болуы тыңдаушыларды әртүрлі көзқарастарды салыстыруға, таңдау жасауға, өзінің көзқарасын айтуға, бір пікірге қосылуына ықпал етеді. Сонымен қатар, әрбір тыңдаушыда пікірталас мәдениеті, диалогты жүргізу әдістері, шешімді бірге іздестіру және қабылдау, талқыланатын мәселеге қатысу мүмкіндігі туралы көрнекі түрде пікір қалыптасады. Яғни, оқытушылардың да, тыңдаушылардың да кәсіби ортақ шығармашылық деңгейі айқындалады.

1. Кез келген тақырыпта, дегенмен ең алдымен теорияның тәжірибеде қолданылуының мейлінше үйлесімділігін көрсететін тақырыптарға қолдануға болады. Теориялық ұстанымдар тәжірибелік әрекеттер аймағына қарай ауысады, сондықтан оқу ақпараттары тыңдаушылар үшін қолжетімді, түсінікті болады, теория мен практиканың байланысы қамтамасыз етіліп ғана қойылмайды, сонымен бірге технологиялық сипаттағы тірек білімдерінің тақырыптары да өзара бірігеді.

2. Жекелеген пәндер арасындағы (педагогика және невропатология, педагогика және психология, психология және медицина және т.б.) жаңа білімдерді меңгеруде, үйлесімділікті нақты мәселені шешуде түрлі білім аймағының кірігуін қамтамасыз ететін көпжақты байланыста қолдануға болады. Бұл жағдайда тыңдаушыларға кәсіби білімдері ғылыми білімдердің қарама-қайшылықтарын жеңуге мүмкіндік жасалады.

3. Түрлі пәндерде (мысалы, үлгерімі төмен оқушылармен жұмыс барысында) компьютерлік және телекоммуникациялық құралдарды пайдалану арқылы құбылыстың тұтастығы туралы пікірді қалыптастыруда қолданылуы мүмкін. Бұл жағдайда алынатын ақпараттар аумағы стандартты дәріспен салыстырғанда кеңірек болады.

Дәріс сабағында оқытушылар өз баяндамаларының белгілі бір сабақтастығын алдын-ала келісе отырып, әрекет түрлерін үнемі ауыстырып отырады. Егер пәндер өзара байланысты болса, оқу материалын өте мұқият таңдау қажет, себебі диалог-дәрісті өткізудегі ең басты мәселе – материал мазмұнының қайталанбауы.

Диалог-дәріске дайындалу кәдімгі дәріске қарағанда ұзақ уақытты қажет етеді. Диалог-дәрісті дайындау және өткізуде оқытушылардың психологиялық және әдістемелік әрекеттестігі маңызды.

Диалог-дәрістің технологиялық картасы

Кезеңдер	Оқытушының әрекеті	Тыңдаушының әрекеті	Әдістер	Оқытушылар
Ұйымдастыру сәті
Өзіндік тәжірибелік жұмыс
Рефлексия
Қорытынды

6-қосымша
Біліктілікті арттыру курстарының семинар сабақтарының құрылымы
Семинар сабағы:

• 
  семинар сабағының тақырыбынан;
  
• 
  семинар сабағының формасынан;
  
• 
  семинар сабағын өткізу мақсатының тақырыпқа сәйкес келуінен;
  
• 
  семинар сабағының жоспарынан;
  
• 
  баяндама және хабарлама тақырыптарынан, пікірталас сұрақтарынан;
  
• 
  әрбір тақырып бойынша барынша күрделі мәселелерді оқып-үйрену бойынша ұсыныстардан;
  
• 
  семинардың оқу-әдістемелік және ақпараттық қамтамасыз етілуінен тұрады.
  

Пікірталас (латыншадан аударғанда discussio – қарастыру, зерттеу) – топта қандайда бір сұрақты немесе мәселені талдау арқылы шешім қабылдаудың қарқындылығын арттыру мақсатында атқарылатын бірлескен әрекетті ұйымдастыру тәсілі. Пікірталасты белсенді оқыту әдісі және ерекше технология түрінде қарастыруға болады.

Пікірталас әдіс түрінде басқа да технологиялары мен оқыту әдістерінің: әлеуметтік-психологиялық тренингтер, іскерлік ойындар, практикалық жағдаяттар мен мәселелерді талдау барысында тыңдаушылардың ойлау және бағдарлы-құндылықты әрекеттерін қарқынды ұйымдастыруда қолданылады.

Пікірталас өзіндік технология ретінде «миға шабуыл», «синектика», «жағдаят талдау» сияқты оқыту әдістері мен тәсілдерін қамтиды.

Пікірталастың оқыту әсері тыңдаушылардан әртүрлі ақпараттарды алу мүмкіндігімен, өзінің құзыреттілігін арттыру және көрсете алуымен, қарастыралатын мәселеге қатысты көзқарасын тексеру және нақтылай алуымен, оқу тапсырмаларын бірлесе шешуде білімдері қолдана алуымен анықталады.

Пікірталастың дамытушылық қызметі тыңдаушылардың шығармашылығын ынталандырумен, өзінің идеялары мен ұстанымдарын дәйектелген, логикалық құрылған дәлелімен және ақпаратты талдау қабілетін дамытумен, коммуникативтік белсенділікті арттырумен, тыңдаушылардың оқу үдерісіне қызу араласуымен байланысты.

Коммуникативтік тұрғыдан пікірталас әрқашанда жан-жақты қисындылығымен, ал сипаты бойынша әркім өзінің ұстанымын қорғайтын айтыс түріндегі келіспеушілігімен; немесе қатысушылардың бірігіп бір мәселені шешу үшін бірін-бірі толықтыратын келісімдік-диалог түрімен ерекшеленеді.

Пікірталас пен айтыстың ұқсастығы мен айырмашылығы туралы әртүрлі көзқарастар бар, бұл жағдайда айтысты пікірталастың бір элементі ретінде немесе пікірталастың жеке типі ретінде қарастыруға болады. Оппоненттердің, қарама-қарсы көзқарастардың болуы пікірталасты қыздыра түседі, әрі өнімділігін арттырады, талқыланатын мәселенің тиімді шешу үшін қарама-қарсы көзқарастардың құрылымдық шиеленісін құруға мүмкіндік береді. Айтыстың дау-дамайға айналмауы ең маңызды болып табылады.

Пікірталастың белгілі бір типін талқыланатын мәселенің сипаты және пікірталастың мақсатына байланысты қолдануға болады.

Диалог-пікірталас көбінесе шешімі бірін-бірі толықтыру, «жеке үлес» ұстанымының негізіндегі топтық әрекеттесу немесе әртүрлі көзқарастардың ортақ келісімге келуі арқылы анықталатын оқу мәселесін бірлесіп талқылауда қолданылады.

Пікірталас - тіпті ғылымда, әлеуметтік-саяси өмірде бірмәнді шешімі жоқ күрделі мәселелерді жан-жақты қарастыруда қолданылатын талас. Ол «тірескен қарсы тұру» ұстанымында құрылған және оның мақсаты мәселені шешуден гөрі білім алушылардың мәселе туралы ойлауға, ол туралы өзінің көзқарасын нақтылауға, анықтауға; өзінің көзқарасын дәлелді қорғауға және осы мәселе туралы басқалардың жеке тұлға ретінде пікірін білдіруге құқылы екенін сезінуге ықпал ету болып табылады. Бұл тыңдаушылардың қисынды ойлауын ынталандыруға, айтылған пікірлердің негізінде өз ойын тұжырымдауға және оны айтылған дәлелдер арқылы бекітуге ықпал ететіндіктен тәжірибелік әрекеттерді ұйымдастырудың тиімді түрі болып табылады. Осындай жолмен келген білім белсенді ұстанымның қалыптасуына және игерген білімі мен білігін тәжірибеде саналы қолдануға тікелей әсер етеді.

Нәтижелі пікірталас өткізудің шарттары:

1. 
   тыңдаушылардың ақпараттануы мен пікірталасқа дайын болуы, материалды толық меңгергендігі, ұсыныстарын қорғауға арналған дәлелдемесі үшін түрлі дерек көздерін қарастыруы;
   
2. 
   пікірталас кезінде қолданылатын ұғымдарды дұрыс пайдалануы, оларды біркелкі түсінуі;
   
3. 
   сыпайы мінез-құлық танытып, қарсыластың жеке басына қатысты пікірге жол бермеу.
   
4. 
   қатысушылардың сөйлеуіне уақыт тәртібін белгілеу.
   
5. 
   пікірталасқа топтың толығымен топты кірістіру, әрбір тыңдаушының қатысуы қажет:
   
   • 
     талқылауға қызықтыру үшін дискуссияның тақырыбын өзекті тұжырымдау керек,
     
   • 
     топты қарым-қатынасты қиындататын кедергілерді жою үшін орналастыру керек.
     
   • 
     әр тыңдаушыға ойын толық айтуына мүмкіндік беру.
     
6. 
   топтық қарым-қатынас ережелерін бірлесіп жасау.
   
7. 
   жұмысты қорытындылайтын, пікірлерді шоғырландыратын, талқылауды ынталандыратын пікірталас жетекшісі ретіндегі оқытушының ерекше ұстанымының болуы. Оқытушы пікірталасқа қатысқанымен мәселені талқылауда оның жеке ұстанымы басым болмауы керек.
   

1. 
   курстың тақырыбы мен оқу материалының мазмұнына сәйкес пікірталастың тақырыбын таңдау. Талқылауға өзекті мәселелік сипаттағы, мазмұнында қарама-қарсы көзқарастары, білім алушылардың дағдыланған қалыптарына әсер ететін дилеммалардан құралған тақырыптар алынады;
   
2. 
   пікірталас тақырыбы жеке сұрақтарды қамтиды және олар тыңдаушыларға алдын-ала хабарланады;
   
3. 
   пікірталасқа дайындалуға қажетті әдебиеттер, анықтамалық материалдар көрсетіледі;
   
4. 
   тыңдаушылардың өзіндік жұмысы ұйымдастырылады.
   

• 
  пікірталастың мәселесі мен мақсатын тұжырымдау;
  
• 
  талқылауға түрткі қалыптастыру – мәселенің маңыздылығын айқындап, оның шешілмегендігін және сұрақтың қарама-қайшылығын және т.б. көрсету;
  
• 
  пікірталастың және оның негізгі кезеңдерінің уақыт тәртібін белгілеу;
  
• 
  топтық қарым-қатынас ережелерін бірлесіп дайындау;
  
• 
  пікірталас тақырыбын, қолданылатын терминдерді, ұғымдарды түсінудің бір мағыналылығын айқындау.
  

• 
  мәселенің жағдаятын (ахуалын) ашып көрсету;
  
• 
  бейнемазмұнды көрсету;
  
• 
  материалдарды көрсету (мақалалар, құжаттар);
  
• 
  мәселелік жағдаятты рөлдік ойнау;
  
• 
  қарама-қайшы пікірді талдау – талқыланып отырған мәселе бойынша қарама-қарсы көзқарастың қақтығысуы;
  
• 
  мәселелік сұрақтар қою;
  
• 
  балама таңдау (тыңдаушыларға бірнеше көзқарастың немесе мәселені шешу тәсілдерінің біреуін таңдау ұсынылады).
  

• 
  уақыт тәртібінің сақталуын қадағалау;
  
• 
  барлық тыңдаушылардың ойын айту мүмкіндігін қамтамасыз ету, сұрақтардың көмегімен белсенділігі төмен қатысушылардың жұмысын ынталандыру (“Сіз қалай ойлайсыз?”, “Сіз айтылған түсініктемеге қатағаттанасыз ба?”, “Айтылған пікірмен келісесіз бе?”, “Біз сіздің пікіріңізді білгіміз келеді” және т.б.);
  
• 
  пікірталас тақырыбынан ауытқуға жол бермеу;
  
• 
  айтыс үшін пікірталастың таласқа ауысуын ескерту;
  
• 
  пікірталастың жеке тұлғааралық қарсыласу мен жанжал деңгейіне өтпеуін қадағалау;
  
• 
  пікірталас басылған жағдайда қатысушылардың белсенділігін арттыру;
  
• 
  
  

• 
  тыңдаушылардың келісілген пікірді дайындауы және топтық шешім қабылдауы;
  
• 
  жүргізушінің пікірталас тыңдаушылардың толық келіскен ұстанымына келмеген жағдайда қарама-қарсы ұстанымдардың басым көзқарастарын және жағдаяттың бір-біріне жақын сәттерін атап көрсетуі;
  
• 
  білім алушылардың келешекте мәселенің мәнін түсінуге және оның шешу жолдарын іздестіруге бағыттау;
  
• 
  пікірталастың талқыланған мәселені шешудегі және педагогикалық мақсаттарға, әрбір қатысушының оң үлесіне қолжеткізудегі тиімділігін бірлесе бағалау.
  

Кез келген пікірталастың соңында қорытынды шығарылады, шешімдер тұжырымдалады, белсенді қатысушылар, топтың барлық идеялары, қателіктер мен жаңылысудың неге әкелетіндігі атап көрсету маңызды болып табылады.

«Дөңгелек үстелді» ұйымдастыру барысындағы маңызды міндеттер:

• 
  пікірталас барысында берілген тақырып бойынша бір-екі мәселені, өткір жағдайды талқылау;
  
• 
  әртүрлі көрнекі материалдар (сызбалар, диаграммалар, графиктер, аудио және видео жазбалар, фото және кино құжаттар); қолдану арқылы пікірлерді көрсету;
  
• 
  негізгі сөз сөйлейтіндерді мұқият дайындау (баяндамалармен, шолулармен шектелмей, өз пікірін, дәлелдемелері мен дәлелдерін айту)
  

«Дөңгелек үстелді» өткізу барысында келесі ерекшеліктерді ескеру қажет:

- қарым-қатынас, тілдесу үдерісі жүзеге асып, қатысушылардың көз алдында өтуі тиіс. «Дөңгелек үстел» алғышарты, яғни қатысушыларды бір-біріне қарама-қарсы орналастыру жалпы алғанда белсенділіктің артуына, айтылған пікірлер санының және талқылауға әрбір қатысушының пікірталасқа қатысу мүмкіндігінің артуына, вербалды емес қатынас құралдарын (ым-шара, қимыл, көңіл-күй көрінісі) қолдануға әкеледі;

- оқытушының топтың тең құқылы мүшесі рөлінде болуы жағдайдың формальдылығын төмендетеді. Қалыпты жағдайда қатысушылар өздерінің пікірлерін бір-біріне емес оқытушыға арнайды. Егер оқытушы тыңдаушылардың арасында болса, онда топ мүшелерінің бір-бірімен қарым-қатынасы жиірек болады, сонымен қатар тыңдаушылар мен оқытушы арасындағы өзара түсіністікті дамыту мен пікірталас үшін қолайлы жағдайдың қалыптасуына ықпал етеді.

- оқытушы мәселені жан-жақты талқылауға мүмкіндік беретін сұрақтарды тұжырымдайды (оған тыңдаушыларды қамту ұсынылады);

- ерекше сұрақтарды жан-жақты ашу үшін арнайы мамандар (заңгер, әлеуметтанушы, психолог, экономист) шақырылуы мүмкін;

- сабақ барысында сұрақтар белгіленген реттілікпен талқыланады.

Тыңдаушылардың арнайы дайындаған баяндамалары талқыланып, толықтырылады.

«Дөңгелек үстелдің» кез келген тақырып бойынша негізгі бөлімі барлық қатысушылардың міндетті орындайтын келісімін қабылдау болып табылады.

- тәжірибедегі жетістіктердің сипаттамасы;

- ұсынылған оқыту әдістерінің, әдістемелік тәсілдер мен техниканың тиімділігін дәлелдейтін оқушылар әрекеттерінің нәтижелілігінің дәлелдемесі;

- мұғалім жұмысының мәселелері мен болашағын анықтау.
2-қадам. Сабақ жүйесін көрсету:
- ұсынылған тәжірибе тәртібіндегі сабақтар жүйесінің сипаттамасы;

- шебер-ұстаздың тыңдаушыларға көрсететін жұмысының негізгі әдістерін анықтау.

3-қадам. Имитациялық ойын.
-тиімді жұмыс әдістерін көрсету арқылы қатысушылармен сабақ өткізу.
4-қадам. Модельдеу:
- тыңдаушылардың авторлық технологиясы негізінде өзінің сабағының моделін дайындау бойынша өзіндік жұмысы,

-шебер-ұстаз кеңесші рөлін атқарады, тыңдаушылардың өзіндік әрекеттерін ұйымдастырады, оны басқарады;

- авторлық сабақ модельдерін талқылау.

-жалпы пікірталас;

- өз еркімен қатысу, қойылған міндетті (мәселені) шешу және жаңа тәжірибе жинақтауға қызығушылығы бар қатысушылардың шығармашылық ұстанымының белсенділігі;

- тренингтік топта әріптестік, құрметтік, түзету, сенімді тұлғааралық тілдесу ретіндегі диалогтық өзара әрекеттесу;

- топта ой салатын мәселені ашық талқылау, яғни кері байланыс құралы ретінде психологиялық құбылыс;

- қатысушылардың өз пікірлері мен қарым-қатынастарын тұжырымдауы мен сезінуі ретінде өзіндік диагностикалау.

Тренингтік топты қалыптастыруда оған қатысушылардың құрамын, әрқайсысының оқу курсына деген қызығушылық дәрежесін және тренингке қызығушылығын ескеру қажет. Қатысушылардың педагогикалық өтіліне байланысты тренингтік топтарды таңдауға болады, дегенмен топтар әртүрлі құрамда болуы мүмкін. Қатысушылардың жасына шектеу қойылмайды. Әрбір қатысушының ашылуына ықпал ететін үдерісінің пайда болуы – топтың өнімді жұмысының басты шарты. Барлық қатысушылардың қабылданған ережелерді сақтау және кез келген пікірді қабылдауы міндетті болып табылады.

Жүргізуші сабақтың ұзақтығын, оның реті мен мақсатын жұмыстың басында анықтайды. Сабақ өткізілетін орында қатысушылардың еркін қозғалуына, олардың шеңбер бойымен орналасуына, жұпқа және 3-5 адамдық кіші топтарға бірігуіне мүмкіндік жасалады.

1 кезең – кіріспе

2 кезең – тақырыпты тұжырымдау

3 кезең – жаттығулар, ойындар

4 кезең – талқылау

5 кезең – рефлексия

Педагогикалық тренинг сабақтарындағы негізгі әрекет түрлері: нақты берілген үлгі бойынша әрекеттерді меңгеруі; жаңа білімді іздеу және қалыптастыру; сәйкес біліктерді (ғылыми зерттеу түрлері бойынша танымдық іздеу; ойындық модельдеу және ойын экспрессиясы арқылы әрекеттерін жобалау) меңгеру арқылы жаңа тәжірибені игереді; пікірталастық әрекеттер (диалогтік, коммуникативтік). Барлық әрекеттер бір-бірімен үйлесуі мүмкін, бірақ тренингтің сапалылығы негізгі басым әрекеттер арқылы анықталады.

11-қосымша

Іскерлік ойын өткізу бойынша әдістемелік ұсыныстар

1. Іскерлік ойынның тақырыбы.

2. Мазмұны.

3. Негізгі бөлім.

3.1 Ойын туралы жалпы мәлімет.

3.2. Ойын моделі мен ақпараттар базасының сипаттамасы

3.3. Ойынды өткізу реті

3.4. Ойын ережесі

3.5. Қатысушыларды бағалау критерийлері

3.6. Іскерлік ойын қатысушыларына арналған нұсқаулар

3.7. Ойын жетекшісіне арналған нұсқаулар

4. Әдебиеттер тізімі

1) титул парағы (білім беру ұйымының атауы, дайындаушының аты-жөні, қаласы, жылы);

2) мазмұны (кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды, қосымша);

3) кіріспе (тақырыптың өзектілігі негізделеді, жұмыстың мақсаты мен міндеттері, қолданылған әдебиеттер, негізгі мәселенің тұжырымдамасы және қысқаша сипаттамасы);

4) негізгі бөлім (кіріспеде қарастырылған мәселе реттілікпен ашылады, ақпарат көздерінен алынған материал негізінде мәселені шешу жолдары зерттеледі, дәйектелген ұстанымы көрсетіледі, әртүрлі көзқарастар сипатталады және автордың пікірі айтылады);

5) қорытынды (жобаның ұсынылған мақсаты мен міндеттеріне сәйкес зерттеудің негізгі қорытындылары шығарылады, жалпылама қорытындылар жасалады немесе зерттеу нәтижелерін нақты қолдану бойынша практикалық ұсыныстар беріледі);

6) қолданылған ақпарат көздерінің тізімі;

7) қосымша (қажеттілікке қарай);

8) слайд түріндегі презентация.
Жоба қорғауды бағалау реті
Шығармашылық жобаны дайындау мен қорғауды бағалау барысында келесі критерийлер ескеріледі:

1) теориялық және тәжірибелік білімнің көлемі;

2) тақырыптың жаңашылдығы мен өзектілігі;

3) креативтілігі;

4) нақты мәселені шешу үшін білімді қолдану білігі;

5) тақырып бойынша өзінің мәтіні мен презентазациясын сәйкесінше қисынды құру білігі;

6) шешендік қабілеті.

16-қосымша
Реферат, бақылау жұмысының пікірлерінің талаптары
Ұсынылған барлық рефераттар, бақылау жұмыстарына пікірлер беріледі.

Пікір беруші:

- қарастырылатын мәселе бойынша қолданылған әдебиеттердің толықтығын анықтауға;

- автордың мәселенің маңыздылығы мен оның тарихи шолуының мазмұнын түсінуін анықтауға;

• 
  жұмыс тәжірибесі мен қарастырған әдебиеттерін ашылу тереңдігін анықтауға;
  

анықтауға;

• 
  жұмыстың әдебиеттер тізімін рәсімделуіне баға беруге міндетті.
  
• 
  пікір жазу, жалпы ұпай санының жиынын қою;
  
• 
  бағалау жүйесін 5 балдық жүйеге ауыстыру.