Сабақтың тақырыбы: Балықтар жоғары класы. Сүйекті балықтар. Сабақтың мақсаты

Ой толғаныс сатысы

Рефлексия

Нені білдім?	Нені үйрендім?	Нені білгім келеді?

II.Үй тапсырмасы кесте-сызба арқылы сұралады:

1. 
   Қан құрамын айту.
   

 Қан плазмасы Қан жасушалары

мин. тұз Су Орг. заттар

Эритроцит

Лейкоцит

Na⁺,CI^-,Ca²⁺, Нәруыз Май Глюкоза Тромбоцит

Mg²⁺,Fe²⁺,S^2- Альбуминдер

Глобулин

 2) «Сәйкестігін табу тест»

Әр топқа 10 сұрақтан тұратын тест беріледі.

1-топқа:

1. ішкі ортаға не жатады: : а) 4,5-5 л

2. қанның мөлшері қанша : ә) қан, ұлпа сұйықтығы, лимфа

3. қан пластинкасы қалай аталады: б )3

4. гемоглобин деген не: в )Мечников

5. эритроциттің диаметрі: г) бөгде бөлшектерді сіңіру, қорыту

6. плазма нәруызы қаншаға бөлінеді: ғ) тромбоцит

7. оксигемоглабин деген не: д) фибриногеннің фибринге айналуы

8. фагоцитоз қандай процесс: е) 7,5 мкм:

9. лейкоцит қызметін ашқан ғалым: ж) қанның қызыл пигменті

10. протромбин деген не: з) оттекті гемоглобин

 2-топтың сұрақтары:

1. АИВ: а) 4-5 мин

2. қанның түссіз жасушалары: ә) жасанды

3. қанды қабылдайтын адам: б)адам иммунитет тапшылығы вирусы

4. егу арқылы қабылданатын иммунитет: в) фагоцитоз

5. қан ұйымайтын ауру: г) реципиент

6. қан ұю ұзақтығы: ғ) гемофилия

7. қанның қызыл пигменті: д) лейкоцит

8. қан ұюына қатысатын жасуша: е) табиғи

9. бөгде бөлшектерді сіңіру процесі: ж) гемоглобин

10. тұқымқуалайтын иммунитет: з) тромбоцит

 3- топтың сұрақтары:

1. адам лимфа түйіндерінің саны: а) 3

2.қан беруші адам ә) қан ұю

3. қан глюкозасы қызметі: б) жасушаның энергия көзі

4. ядросыз қан жасушасы: в)эритроцит

5. плазма нәруызы қанша топ: г) 460

6. тромбоцит қызметі: ғ )донор

7. рентген сәулесінен лимфоциттер: д) 4

8. адамның қан тобының саны : е)жойылады

9. тромбоциттің тіршілік ұзақтығы : ж)қызғылт-сұр

10. лимфа түйіндерінің түсі: з)7-10 күн

 3.Топтастыру:

Иммунитет түрлері

 Табиғи Жасанды

 Туа пайда Жүре пайда

Белсенді Енжар

1.Жүрек-қантамырлар жүйесінің қызметі:әр жасушаға қоректік заттар,оттек,су тасымалдау, зат алмасу өнімдерін сыртқа шығару болып табылады. Қанайналым- қанның тұйық жүрек-қан тамырлары жүйесі бойынша үздіксіз қозғалуы. Пішіні конус тәрізді. Кеуденің сол жақ жартысында , іші қуысты бұлшықетті мүше,  көлденең жолақты бұлшықет, бесінші қабырға деңгейінде орналасқан.  Ересек адамда 250-300 г. Жүрек 3 қабаттан тұрады.

 2.Жүректің құрылысы:

-Жүрек тұтас қалқа арқылы оң және сол жақ бөлікке бөлінеді.

-Төрт қуысты: екі жүрекше мен екі қарынша

-Жүрекшелер мен қарыншалар жақтаулы қақпақшамен байланысады.

-Қақпақша жақтауы мен қарынша қабырғасына бекіген сіңір жіпшелері

-Жүректі зерттейтін ғылым- кардиология

-Жүрек ауруларын емдейтін дәрігер-кардиолог

 Жақтаулы қақпақшалар

 Үш жақтаулы

Қос жақтаулы

 Айшық тәрізді

Жүрек қабаты

 Эпикард (ішкі)

Эндокард(сыртқы)

Миокард (ортаңғы)

 3.Жүректің көлденең кесіндісі:

 1.оң жақ қарынша миокарды

2.жүректің емізік тәрізді бұлшықеті

3.сіңір жіпшелері

4.үш жақтаулы қақпақша

5.өкпе артериясы

6.қарынша аралық қалқа

7.төменгіқуыс вена

8.оң жақ жүрекше

9.оң жақ қарынша

10.жоғары қуыс вена

11.жүрекше аралық қалқа

12.өкпе вена өзегі

13.сол жақ жүрекше

14.сол жақ қарынша

15.қос жақталы қақпақша

 IY. Сабақты бекіту кезеңі.

«Ой толғау» кезеңі «Кім жылдам» ойыны:

1.Қанайналым дегеніміз не?

2.Жүрек қайда орналасқан?

3.Қантамырлар нешеге бөлінеді?

4.Жүректің салмағы қанша?

5.Жүрек неше қабаттан тұрады?

6.Адамның жүрегі неше бөліктен тұрады?

7.Жүректің қақпақшалары дегеніміз не?

8. Перикард деген не?

9.Қылтамыр дегеніміз не?

10. Жүректің бұлшықеті қалай аталады?

11. Сіңір жіпшелері дегенімз не?

12. Қос жақтаулы қақпақша қайда орналасады?

13. Артериола, венула дегеніміз не?

14.Жүректі зерттейтін ғылым не деп аталады?

15.Жүректі емдейтін маман дәрігер?

1.….. ….. деп, жүрекше мен қарынша аралығында ашылып-жабылып тұратын арнайы бөлімді айтады.(үш жақтаулы, екі жақтаулы қақпақша)

2.Ең үлкен артерия … деп аталады. Ол жүректің … …. ……. басталады(қолқа, сол жақ қарыншадан )

3.Жүрек сұйықтықтың аздаған мөлшері бар …. орналасады.(жүрек қабында)

4.Жүректің ортаңғы бұлшық ет қабаты … деп аталады. (миокард)

5.Капиллярдың вена ұшы бірігіп … түзеді. (венула)

 Жүректің құрылысын айту. (Суретті пайдалану)

Y. Сабақты қорытындылау : «Ой түйіндеу» сәті

Тест сұрақтары:

1.Қанның құрамына қандай жасушалар кіреді?

а)эритроциттер, лейкоциттер; ә)нейрондар;

б) дендрит; в)остеоциттер;

2.Қандай қан вена қаны деп аталады?

а) глюкоза мен пептидтерге қаныққан қан; ә) мочевинаға қаныққан қан;

б) оттекке қаныққан қан; в) көміртекке қаныққан қан;

3.Қандай қан артерия қаны деп аталады?

а) глюкоза мен пептидтерге қаныққан қан; ә)мочевинаға қаныққан қан;

б)оттекке қаныққан қан; в)көміртекке қаныққан қан;

4.Адамның жүрегі неше бөлімді?

а)3 ә)4 б)2 в)6

а)эпикард, миокард, эндокард; ә)эпикард, эндокард;

б)миокард, эндакард; в)эпикард,миокард;

YI.Сергіту: «Жүректен жүрекке»

Адам организмінде жүректің құрылысын, қызметінің маңызын білдік.Адам өмірінде осы жүрегіміздің ерекшелігі өзінің айналасындағы адамдармен қарым-қатынасына байланысты.Әр адам жүрегі мейірімділік пен махаббатқа толы болсын.

«Жүректен жүрекке» әдісімен ортаға шеңбер құрып бір-бірімізге жүректен шыққан ізгі тілектерімізді жолдайық.

YII. Үйге тапсырма  тақырыпты оқу, « Жүректің құрылысы» реферат жазу.

VIII . Бағалау

 Сабақтың тақырыбы: Есту мүшесі және есту анализаторлары

 Сабақтың мақсаты:

Сынып оқушыларын түгендеп, назарларын сабаққа аудару. (сыныпты 2 топқа бөлу)

     Құрылысы: есту мүшесі – құлақ. Құлақ 3 бөлімнен тұрады: сыртқы, ортаңғы және ішкі құлақ.

     1. Сыртқы құлаққа құлақ қалқаны мен сыртқы дыбыс жолы жатады. Құлақ қалқаны ауадағы дыбыс тербелістерін құлақтың ішіне бағыттайды. Сыртқы дыбыс жолдарының ұшы жұқа, тығыз, керілген дабыл жарғағымен бітеді (31-сурет). Сыртқы дыбыс жолдары арқылы дыбыс толқындары дабыл жарғағына, содан соң ортаңғы құлаққа өтеді. Дабыл жарғағы сыртқы құлақты ортаңғы құлақтан бөліп тұрады.

      2. Ортаңғы құлақ дабыл жарғағынан кейін басталады, самай сүйегінің ішінде орналасқан. Ортаңғы құлақтың ішінде ауа болады. Ортаңғы құлақ қуысы түтік арқылы жұтқыншақпен жалғасады. Адам есінегенде, жұтынғанда түтіктің өзегі жұтқыншаққа ашылады. Жай уақытта жабық болады. Ортаңғы құлақтың қуысында бір-бірімен буын арқылы байланысқан 3 дыбыс сүйекшелері (балғашық, төс, үзеңгі) орналасқан (32-сурет). Үшеуін қосқандағы салмағы шамамен 0,05 г. Сүйекшелердің сырты кілегейлі қабықшамен қапталған. Балғашық, төс, үзеңгі деген атаулар пішіндері осы заттарға ұқсайтындықтан қойылған. Балғашық сүйегінің жіңішке шеті дабыл жарғағымен бітісіп кеткен. Жуандау шеті буын арқылы төс сүйекшесімен, ол үзеңгі сүйекшесімен қозғалмалы байланысады. Бұл сүйекшелер ортаңғы құлақтың қуысы арқылы дыбыс толқынын өткізеді. Дабыл жарғағының тербелісі алдымен үш сүйекке, содан соң ішкі құлаққа беріледі. Ортаңғы құлақ қуысындағы қысым атмосфера қысымымен бірдей. Қысым кенеттен төмендеп немесе жоғарылап кетсе, құлақ бітеліп уақытша естімей қалады (әсіресе бұл ұшқанда байқалады). Мұндай жағдайда жиі-жиі жұтыну керек. Адам жұтынғанда ортаңғы құлақ қуысындағы қысым теңестіріледі.

  Құлақтың құрылысы:

1 – құлақ қалқаны; 2 – сыртқы дыбыс жолы; 3 – дабыл жарғағы; 4 – дыбыс сүйекшелері; 5 – ұлулы дене; 6 – есту жүйкесі; 7 – есту түтігі

Есту мүшесіне ішімдік өте зиян. Мас адам дыбысты естігенімен, қай жақтан шыққанын бағдарлай алмайды. Тәлтіректеп барып қолайсыз жағдайға ұрынуы мүмкін.

Дыбыс толқынының таралу жолы: сызбанұсқасын толтыру