Жұмсақ дәрілік формалар теріге жағуға қолданылатын дәрілік заттың бір түрі. Оның құрамына шипалық заттар және әр түрлі құрамдар кіреді.
Жақпа майлар (unguentum)
Майлар (Unguentum) – тұтқыр консистенциялы және сыртқа жағуға арналған жұмсақ дәрілік түр. Майларды әр түрлі дәрілік заттарды түр беруші затпен, яғни вазелин, ланолин сияқты майлы негіздермен араластыру арқылы жасайды. Майлы негіздерге дәрілік заттармен жақсы араласатын, жағылымы жоғары, бірақ дәрілік заттармен химиялық қосылысқа түспейтін, ауа мен жарық сәулесінен қасиетін жоғалтпайтын бейтарап заттар жатады.
дәрілік заттың дисперстік дәрежесі және оның таралуы бойынша
Белгіленуі бойынша
Белгіленуі бойынша
Қорғаныш жақпа майлар. Оларды проф. мақсатта теріге және кілегей қабатқа жағу үшін, оларды улы заттардың органикалық еріткіш микроорганизмдердің әсерінен қорғау үшін қолданады. Жақпа майлар бұл түрлерін мамандық зияндылығы бар әртүрлі өндірістерде қолданудың маңызы зор.
Қосметикалық жағар майлар. Оларды теріні жұмсарту, коректендіру үшін. Пигментті дақты кептіру емдеу немесе шаштарды түсіру үшін қолданады.
Емдік жағар майлар, медициналық жағар майлар. Ең маңызды болып табылады. Терінің зақымданған жеріне, кілегей қабатын бағытталған түрде жергілікті локальды әсер көрсетеді. Күкірті шырыш тағы басқа.
Резервтивті әсер ететін жағар майлар. Резервция – сіңу, тері немесе кілегей қабатқа терең қабатына өтіп қан тамыр немесе лимфаға жетіп бүкіл ағзаға немесе жеке мүшеге әсер көрсетеді. Нитрон жағар майы – 2% нитроглицирин майлы ерітіндісін стенокардия ұстамасында қолданады.
Қолданатын жері бойынша
Дерматологиялық жақпа майлар
мұрынға арналған жақпа майлар. Unguenta rinalis, nosalis
Қазіргі кезде жақпа майлар дайындау үшін колданады. 100-ге тарта негіздер белгілі. Олар химиялық бойынша сыртқы түрі, алыну көзі бойынша ажыратады.
Жақпа майлардың негізді таңдау ауру түріне дәрілік заттардың физико-химиялық қасиетіне байланысты.
Табиғи май негізінде дайындалған жақпа майлар ұлпаларға терең енгенімен, тұрақтылығы ұзақ сақталмайды. Май тәрізді заттар терең сіңірушілік және жоғарғы тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Вазелин мен парафин негізіндегі жақпа майлар үстіртін ғана әсер еткенмен, бірақ сақталуы тұрақты. Осыған байланысты, жақпа май негіздері тері қабатына енуімен қатар, препараттың тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Паста (Pastae) – дайындау кезінде 25%-дан - 60- 65%-ға дейін ұнтақ тәрізді заттардан тұратын, дене температурасында жұмсаратын май қосылған баттас май.
Recipe: Anaesthesini 0,5
Amyli
Zinci oxidi aa 5,0
Vaselini ad 50,0
Misce fiat pasta
Da.Signa. Жараның үстінe
Суппозиторий (Suppositoria)
Балауыз (Suppositoria) – мөлшерленген, бөлме жылуында қатты, ал дене жылуында еритін, тік ішекке (suppositoria rectalia) арналған, жалпы салмағы 3,0 г және қынапқа арналған (suppositoria vaginalia), жалпы салмағы 4,0 г болатын жұмсақ дәрілік түр
Балауыздар үш түрлі жазбамен шығарылады. Ресми, коммерциялық және жалпы түріндегі жазбалар.
1) Балауыздың ресми түріндегі жазбасы.
Recipe: Suppositorium cum Metronidasolо 0,5
Da tales doses numero 10
Signa: 1 балауыздан жатар алдында.
2) Балауыздың коммерциялық түріндегі жазбасы.
Recipe: Suppositoria «Anaesthesolum» № 10
Da.Signa. 1 балауыздан жатар алдында.
Қорытынды
Жұмсақ дәрілік заттар өсімдіктер құрамына байланысты түрлі емдік қасиеттері болады. Белгілі жұмсақ дәрілер қабынуға қарсы, бактерияға қарсы, жараны жазу,сергіту мақсаттарында қолданылады.