Тақырыбы: «Зәр шығару жүйесінің қызметі мен құрылысы»

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ.Жаңа сабақ түсіндіру.

ІV.Жаңа сабақты бекіту.

V.Қорытынды.

І.Сәлемдесу. Оқушылардың класта орналасуын, қатысуын, дайындықтарын, тәртіптерін қадағалау. (1мин)
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:

1.Сұрақтарға жауап. /Флипчарт №1/

1.Ас қорыту жолының ұзындығы шамамен қанша болады? /8-10 м/.

2.Ас қандай мүшеде ағзаға сіңеді?

3.Өңештен кейін ас қайда барады?

4.Асқазанның сыйымдылығы қанша?

5.Тістер туралы не білесің?

6.Ашішек пен тоқішектің қосылған жерінде не бар?

7.Бауырдың салмағы қанша? Қандай қызмет атқарады? /1500 г/.

Несеп ағар – трубка тәрізді орган, оның бас жағының диам. 2 – 4 мм, ұзындығы 30 см-дей. Несеп ағар төмен қарай, кіші жамбасқа түсіп, одан әрі қуыққа кірігеді. Бұл тұста несеп ағар жақсы дамыған бұлшық ет талшықтарымен (сфинктер) қапталған. Сфинктер зәрдің қуықтан кері қарай, несеп ағарға өтуіне жол бермейді. Қуық – дөңгелек пішінді қуысты орган, сыйымд. 400 мл, кіші жамбаста орналасқан. Оның түбі, денесі және төбесі болады. Қуықтың қабырғалары жақсы дамыған бұлшық ет қабатынан тұрады. Бұлшық еттің жиырылуы нәтижесінде қуық зәрден босайды. Зәр шығарушы канал – несеп түтігі арқылы қуықтағы зәр сыртқа шығарылады.^[1] Ер адамдардың несеп түтігінің тағы бір қызметі – шәуҺетті шығару және жыныстық қозу кезінде үрпінің алдыңғы бөлімінің бездерінен арнайы сөл бөлу. Дені сау адам тәулігіне 4 – 6 рет дәрет сындырады (шамамен 1,5 л-дей).

Зәр шығару жүйесінің көп таралған аурулары:  нефрит,  пиелонефрит (бүйректің қабынуы), цистит (қуықтың қабынуы), уретрит  (несеп түтігінің қабынуы), т.б. Ер адамдарда, көбінесе, несеп түтігінің қабынуы, әйелдерде қуық пен бүйрек қабынуы жиі кездеседі.

1.Зәр шығару мүшелерін ата. /бүйрек, несепағар, қуық, зәр шығару өзегі/.

2.Адамның бүйрегі қайда орналасқан, салмағы қанша, пішіні қандай? /бүйрек құрсақ қуысында орналасқан, салмағы 150 г, үрмебұршақ пішінді жұп мүше/.

3.Бүйрек арқылы бір тәулікте қанша қан ағады? /Бүйректен тәулігіне1500 – 1700 л қан өтеді. Яғни әр 5 минут сайын ағзадағы қан бүйрек арқылы өтеді/.

4.Қуық қандай қызмет атқарады? Сыйымдылығы қанша? / Құрамында зиянды заттары бар су бүйрек астауына, несепағар арқылы қуыққа жиналады. Қуықтың сыйымдылығы 400-500 мл.болады/.

5.Зәр шығару жүйесі ауруларын зерттейтін ғылымды ата. /Зәр шыңару жүйесі ауруларын зерттейтін ғылым урология деп аталады. Емдейтін адам уролог деп аталады.

&51 оқу. 120 – сурет. 199-беттегі кестені жазу.

Жаңа сабақтың барысын оқушыларға түсіндіріп, әр топтың басшысы өз топтарының тапсырмасын алады. Топтың тапсырмалары:

1. 
   Ыдырау өнімдеріне түсінік
   
2. 
   Зәр шығару жүйесіне кіретін мүшелер
   
3. 
   Бүйректің құрылысы мен қызметі
   
4. 
   Зәрдің түзілуі және шығарылуы
   

Су

қалдық өнімдері

бөгде заттар

75%

Құрсақ қуысында

Бүйрек денешігі

Қоңырқай түсті

1 – 2 бел омыртқасы

Сыртқы қыртысы

Ішкі бозғұлт

Сыртқы май қабат

Қысымын реттейді

Су мен тұздың

Мөлшерін реттейді сүзгіштік

Зәр түзіледі

Тұрақтылықты сақтайды
IV. Зәрдің түзілуі мен шығарылуы

ІІ кезең Кері сіңіру І кезең фильтрация

Тәулік ішінде шығарылады Тәулігіне 1700-

1800 қан ағып кетеді

1,5л

IV. Қорытынды

Мұғалім тақырыпты қорытындылап, өз ойын оқушы ойымен ұштастырады.
Ойын «Кім жылдам?»
Соңғы керексіз қалдық, нәжіс пен зәр бөлініп сыртқа шығады.

Бүйректің жұмысы қалыпты жағдайда болу үшін не істеу керек?

Бүйректің жұмысы қандай жолмен реттеледі?

Бүйрек қайда орналасқан?

Ересек адамның бүйрегінде әр минут сайын түзілетін қанның мөлшері?

Бүйрек пішіні

Зәрдің пайда болу механизмі

І – реттік зәрдің пайда болуы