Термодинамикалық жүйелер мен термодинамикалық параметрлер
Өзара және қоршаған ортамен жылулық әрекеттесу жүріп тұратын денелердің жиынтығын термодинамикалық системадеп атайды.
Қарастырылып отырғанжүйенің шекарасынан тыс орналасқан барлық денелерді қоршаған орта деп атайды.
Бізді қоршаған денелердің қасиеттері мен күйін сипаттау үшін микроскопиялық және макроскопиялық параметрлерге бөлуге болатын физикалық шамалар қолданылады.
Молекулалық дүниені сипаттайтын шамаларды, мысалы, молекулалар жылдамдығын, оның массасын, энергиясын микроскопиялық (грек. «микрос» – кішкене) шамалар деп атайды. Макроскопиялық (грек. «макрос» – үлкен) параметрлер деп, тұтастай термодинамикалық жүйелердің немесе денелердің қасиеттерін, олардың ішкі құрылыстарын ескермей сипаттайтын шамаларды айтады. Дененің күйін сипаттайтын макроскопиялық шамаларды термодинамикалық параметрлер деп атайды. Термодинамикалық параметрлерге V – көлем, p- қысым, T- температура жатады.
Егер температуралары әртүрлі екі немесе бірнеше денелерді байланыстырсақ, біршама уақыттан соң термодинамикалық тепе-теңдік орнайды: яғни, денелердің температуралары бірдей болады. Денелер арасында байланыс орнағанда энергия алмасу жүреді: ішкі энергиясы жоғары денелер оны энергиясы аз денелерге береді. Дене температурасы молекулалардың жылулық қозғалысының энергиясымен анықталады, ол молекулалардың орташа кинетикалық энергиясының өлшемі болып табылады: молекулалардың кинетикалық энергиясы көп болған сайын, дененің температурасы да жоғары болады. Демек, энергия қатты қыздырылған денелерден аз қыздырылған денелерге беріледі.
Термодинамикалық тепе-теңдік – тұйық денелер жүйесінің барлық макроскопиялық параметрлері ұзақ уақыт бойы өзгермей тұратын кездегі күйі.
Сыртқы шарттар өзгермейтін кезде кез-келген тұйық денелер жүйесі өздігінен термодинамикалық тепе-теңдік күйіне өтеді. Жылулық тепе-теңдік күйінде дененің барлық бөліктеріндегі температура бірдей болады. Температура – макроскопиялық жүйенің термодинамикалық тепе-теңдік күйін сипаттайтын физикалық шама.
