Тұқымның тазалығы – халқымның болашағы

Тұқымның тазалығы – халқымның болашағы

• Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері.
• Генетикалық аурулар
• ОҚО,Отырар ауданы,Жамбыл атындағы мектеп-лицейінің биология пәні мұғалімі: Дәулетбай Ақмарал Серікқызы

• Сабақтың тақырыбы:
• Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері. Генетикалық аурулар
• Сабақтың мақсаты:
• а)Оқушылардың ген /белгі, қасиет/ жайлы білімдерін тексеру. Адамдардағы тұқым қуалау материалының бұзылуына ортаның әсері, тұқым қуалайтын аурулардың жыл сайынғы өсу себептері және оның организмнің тіршілік әрекетіне қолайсыз әсерін тигізуі, генетикалық аурулар, олардың белгілері, тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу және оларды емдеу жолдары жайлы білім қалыптастыру.
• ә) дербес жұмыс істеу іскерлігін дамыту, ең бастысын тауып қорытынды жасау, ойлау білуді дамыту.
• б) Жақын туысты некеден сақтандыру, жетінші ұрпаққа дейін некелесуге тиым салу.
• Көрнекілігі: слайдтар, “Тұқым қуалайтын аурулар” суреттері, сызбалар, постер парағы, маркерлер, бағалау парағы
• Түрі: аралас сабақ
• Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, сто /өрмекші торы, екі шындық бір өтірік, постер қорғау/
• Пән аралық байланыс: медицина, экология,география,валеология.
• :

• Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру
• А) Сәлемдесу
• Ә) Сабаққа назар аудару
• Б)Ген туралы ойлаңыз
• В) Оқушыларды топқа бөлу

• 1- тапсырма. “Ген” туралы ойларыңыз

• ГЕН

• 3- тапсырма. "Генге" қатысты ұғымдарды топтастырыңыз

• ГЕН

• Хромосомада
• орналасады

• Материалдық
• бірлік

• Белгіге
• жауап береді

• ДНҚ
• үлескісі

• Генетика
• зерттейді

• Грегор
• Мендель

ІІ. Үй тапсырмасы:

• ІІ. Үй тапсырмасы:
• Генетика тарауына шолу.
• Өрмекші торы:
• 2 топтың оқушыларынан 2 оқушыдан тақтаға шығарып, сұрақтар қойылады, жауап берген оқушының қолына бір реттен жіп орап отырамын.Әр топ жетекшілері өз топ мүшелерінің балдарын жазып отырады

• 1.Организмнің өз ата-аналарынан гаметалар арқылы қабылдаған гендердің толық жиынтығын қалай атайды

• 2.Генотиптің өзгеру сипатына қарай мутациялар бөлінеді:

• 3.Организмнің ішкі және сыртқы белгілерінің жиынтығы

• 4.Хромосомалық мутацияның хромосомаішілік түрлерін ата?

• 5.Генотипіне қарай организмдерді қандай топтарға бөлуге болады:

• 6.Қоршаған ортаның әсерінен болатын тұқым қуаламайтын өзгергіштік?

• 7.Мутациялық өзгергіштіктер дегеніміз не?

• 8.Адам генетикасының зерттелу әдістерін ата?

• 9.Егіздік зерттеу әдістері, егіздердер пайда болуына қарай қандай топтарға бөлінеді:

• 10.Гетерозиготалы организмдердің аллельдері қандай ?

• 11.Гомозиготалы организмдердің аллельдері қандай?

• 12.Атавизм белгілері дегеніміз не?

• 13.Рудименттік қалдықтар
• дегеніміз не?

• Екі шындық, бір өтірік.
• 1.А) негроидтік нәсілдердің терісі қара түсті, шашы бұйра, мұрны жалпақ, ерні қалың, көзі қара.
• ә) Еуропоидтік нәсілдердің терісі ақ немесе қоңырқай, шаштары жұмсақ әрі тік және бұйралау
• б)Монғолоидтік нәсілдердің терісі сарғыштау, шаштары бұйра, беттері сопақ, еріндері қалың, мұрны қыр

• 2.а) Монғолоидтік нәсілдер Алдыңғы Азия, Солтүстік Үндістан, Еуропа, Аустралияда мекендеген
• ә) Негроидтік нәсілдер Африкада, Аустралияда, Тынық мұхит аралдарында өмір сүрген
• б)Еуропейдтік нәсілдердің таралу аймақтары-Еуропа, Солтүстік Африка, Алдыңғы Азия, Солтүстік Үндістан

Хромосомалы мутациялар

• гендердің хромосомадағы қалыпты реті

• а

• в

• с

• д

• е

• в

• с

• д

• е

• а

• гендердің хромосомадағы орналасу ретінің өзгеруі

Хромосомалы мутациялар

• гендердің хромосомадағы қалыпты реті

• а

• в

• с

• д

• е

• в

• а

• е

• д

• в

• гендердің хромосомадағы орналасу ретінің өзгеруі

Хромосомалы мутациялар

• гендердің хромосомадағы қалыпты реті

• а

• в

• с

• д

• е

• в

• а

• е

• с

• д

• гендердің хромосомадағы орналасу ретінің өзгеруі

Хромосомалы мутациялар

• гендердің хромосомадағы қалыпты реті

• а

• в

• с

• д

• е

• е

• в

• а

• с

• д

• гендердің хромосомадағы орналасу ретінің өзгеруі

Сергіту сәті

• тапқырлық

Стол үстінде әрбір парақта жазылған жасырын әріптер болады. Екі топтан оқушылар шығып әр қайсысы стол үстіндегі әріптерді алады. Біреуіне Т әрпін алса, екіншісі А ...... Орындарында қалған оқушылар немесе мұғалім сұрақ қоя баятайды.Әр оқушы өз әріпінен бастап сұраққа жауап айтуы керек. Өз әріпінен бастай алмаса, жауап жарамсыз.

• Стол үстінде әрбір парақта жазылған жасырын әріптер болады. Екі топтан оқушылар шығып әр қайсысы стол үстіндегі әріптерді алады. Біреуіне Т әрпін алса, екіншісі А ...... Орындарында қалған оқушылар немесе мұғалім сұрақ қоя баятайды.Әр оқушы өз әріпінен бастап сұраққа жауап айтуы керек. Өз әріпінен бастай алмаса, жауап жарамсыз.
• 1.Тұқым қуалайтын қан ұйымайтын ауру? /Тақырыпқа сай сұрақтың жауабы: гемофилия/
• 2.Адам генетикасын ешқандай дәрі –дәрмексіз шежірелік сызбанұсқа жасау арқылы зерттеу /Тапқыр болсаң тауып көр демекші бұл сұрақтың жауабы: генеологиялық әдіс болуы керек/.
• 3. Мутациялық өзгергіштік тұқым қуалайды ма? /тұқым қуалайды/ т.с.с
• /Қазіргі уақытта адам баласын неше нәсілге бөледі? /3 нәсілге: негроидтік, еуропеидтік, монғолоидтік/
• 3.Адамның морфологиялық өзгергіштерін ата? /шашының, терісінің, көзінің түсі, бет, мұрын, ерін, дене пішіні/
• 4.Тұқым қуалайтын аурудың пайда болу себептері неде? /мутагендердің әсерінен мейоздық бөлінудің дұрыс ажырамауы/
• 5.Генетикалық ауруларды неше топқа бөлеміз, ата? /хромосомалық, гендік/
• 6.Қант диабеті ауруының себебі? /ұйқыбез бөлетін инсулин гормонының қызметінің бұзылуы/
• 7. Даун ауруының бергісі мен себептері қандай?
• 8Өзгерістен ағзаның қандай да бір қасиеттерінің жақсаруы?
• 9.Әйелдерде болатын тұқым қуалайтын хромосомалық ауру қалай аталады, хромосома саны: / Шерешевский Тернер 47/
• 10.Гендік аурулар мен хромосомалық аурулардың ерекшелігі неде? /нуклеотидтердің орны ауысады, хромосомалардың құрылымы неесе саны бұзылады/

Жаңа сабақ:

• Мұғалімнің бағыт бағдары:
• А) Жаңа сабақтың мақсатымен таныстыру. Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері, денсаулықтың генетикалық негіздері слайдпен түсіндіру
• ә) Оқушыларға постер парағын тарату. Әр топқа тапсырма беру
• І-топ: Тұқым қуалайтын аурулардың пайда болу себептері
• ІІ-топ: Тұқым қуалайтын аурулардың белгілері, алдын алу және емдеу
• Берілген уақыт аяқталған соң әр топ өз тақырыптарын қорғайды.

• Сабақты бекіту: Сұраққа жауап беріңіз

• Қандай аурулар тұқым қуалайды?
• Даун ауруының себептері мен белгілері қандай?
• Даун ауруын емдеу жолдарын жетілдіруге бола ма?
• Клайнфельтер ауруының себептері мен белгілері және
• оны емдеу жолдары қандай?
• Трисомия ауруының себептері мен белгілері және
• оны емдеу жолдары қандай?
• “Алып еркек” ауруының себептері мен белгілері және
• оны емдеу жолдары қандай?

Мұғалім:

• Мұғалім:
• Жауап:
• Гомозигота –
• Генотип
• Мутациялық әрекетті күшейтеді,гендердің жұмысын өзгертеді
• Зигота
• Оқушы:
• Сұрақ
• аллельді гендердің екеуі де доминатты (АА) не екеуі де рецессивті (аа) болатын организмді қалай айтады?
• Ағзаның гендерінің толық жиынтығы қалай аталады?
• Сыртқы ортаның әсерінен адамның геніне әсер етунен қандай жағдай болады?
• Ұрықтанған жұмыртқа жасушасын деп атайды.
• Қазақтың мақал-мәтелдері: /талдап, мағынасын түсіндіре отырып, сабақты аяқтау-мұғалім/
• Жақсыдан жаман туса да,
• Жаманнан жақсы туса да,
• Тартпай қоймас негізге.
• Бір биеден ала да туады, құла да туады.
• Жеті атаны білмеген жетесіз.
• Оқушыларды бағалау: әр топтың топ басшысы өз топ мүшелерін кезеңдер бойынша бағалап отырады

Үйге тапсырма беру

• Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері.
• Генетикалық аурулар «Қалдықсыз технология» сөз құрау арқылы бір ойды білдіретін мәтін құрастыру, тақырып қою

жүктеу/скачать 18,07 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: