• 2008 ҚазаҚстан Республикасы бiлiм

Ұлттық тәрбие

Тәрбие теориясына байланысты Әл-Фарабидің "адамға ең алдымен білім емес, тәрбие беру керектігі" жөніндегі нақыл сөзі бар. Я.А.Коменскийдiң ойынша ұлттық тәрбиенiң негiзгi ошағы отбасы дәстүрi мен тіл үйренушілер қауымдастықтары - ата-баба тағылымдарынан бастау алғанда ғана, оларға бiлiм берудiң тиiмдiлiгi мен сапалылығы және қоғам үшiн қажеттiлiгi арта түседi деп санаған. Ұлы гуманист Иоганн Генрих Песталоццидiң ойынша, адамзаттың тәлiм-тәрбиелiк құндылықтары, ұрпақтарының түрiне, нәсiлiне, қабiлетiне және әлеуметтiк-таптық ерекшелiктерiне бөлiнбей "Ата-аналар тағылымдары - Книга матерей" деген бiртұтас тәлiм-тәрбие жүйесi ретiнде игiлiктенуi керек деп санаған. Ал Ж.Ж.Руссо тәрбиенiң негiзгi көзi - ата салтында деп қараған.

Тәрбие теориясын К.Д.Ушинский:".. тәрбиенің ғылым үшін де, біз үшін де ең керегі - нағыз адамды қалыптастыру. Адамның мінез-құлқы кәдімгі топырақ болса, халықтық құндылықтар сол топырақ арқылы тамырын жаяды...",- деп, өзінің терең ойын білдіреді [5].

Тіл үйренушілерге ұжымдық қауымдастық негiзiнде жан-жақты ұлттық тәрбие беру жөнiндегi: тіл үйренетін ұжымда жүргізілетін тәрбие жұмыстарының әдістемелері мен ерекшеліктерін Болдырев Н.И, Сластенин В.А, Болотина Л.Р және басқа да ғалымдар зерттеді. В.Лебединский зерттеуінде тіл үйренушілер ұжымындағы ұлттық тәрбие мәселесін педагогика ғылымының бір саласы ретінде қарастырған. Н.Болдырев тіл үйренушілер ұйымының негізгі көрсеткіші - жалпы идеялық ортақ әрекет, тіл үйренушілер арасындағы тығыз қарым-қатынас, жалпыға ортақ басқару жүйесі, көпшілікке ортақ жауапкершілік пен ұжымның әр мүшесіне қойылатын ортақ талаптар болмақ деді. В.Коротовтың ойынша ұжымдық ынтымақтастықтың негізгі күші тіл үйренушілер арасындағы саналы тәртіп делінген. В.Галузинский: "... тіл үйренушілер ұжымындағы қоғамдық пікірдің қалыптасуы - ұжым, топтар арасындағы көсемдер (лидерлер) қарым-қатынасына байланысты деген. Ә.Жұмахановтың пікірінше ұлттық тәрбие мектептегі тәрбие жұмысында жетекші орынға айналуы шарт деп санайды. З.Жақыпов тіл үйренушілер ұжымы арқылы қазақ тілі сабақтарында ұлттық тәрбиеге бағытталған педагогикалық іс-шаралар жан-жақты дамыған жаңа адамды тәрбиелеп шығарудың кепілі болмақ дейді. Қазақстанда тіл үйренушілер ұйымының ұлттық тәлiм-тәрбиеге негiзделген жаңа моделі, ұлттық тәлiм-тәрбиенiң асыл арналары болып табылатын ізгілік, имандылық, парасаттылық ұғымдары өзiнiң бастауын қасиеттi Құран жазбаларынан, тотемдiк-мифологиялық ұғымдар мен таңбалардан, пайғамбарлар мен ғұламалар өсиеттерiнен, киелi "Авеста" шежiрелерiнен, мақал-мәтелдер мен тыйым сөздерден және дала данышпандарының нақыл сөздерiнен бастау алады. Алтай тауларының қақпа тастарына (IҮ-Ү ғ.ғ) ойып жазып кеткен Күлтегiн мен Тоныкөк бабаларымыздың артына тәлімдік мұра қалдырды [6].

Асанқайғы айтқан асыл тас - табиғат ортасы, асыл сөз - адамзат парасаты, жел мен ой толқыны - тылсым кеңістіктің таңғажайып құпиясы болып табылады. Ы.Алтынсарин орыс-қазақ мектептеріне арнап қазақтың ұлттық бай мұраларын орыс тіліне аудару арқылы қазақтың халық педагогикасын басқа ұлт өкілдеріне білдірді. Абай ұлттық тәрбие мәселесіне арнайы тоқталмаса да, қазақи тәлім-тәрбие дүниесінің ерекшеліктерін өзінің жыр жолдары мен қара сөздері арқылы шебер жеткізе білген.

М. Жұмабаев:"..Әрбiр тәрбиешінің қолданатын жолы - ұлт тәрбиесі. …әрбiр ұлттың бала тәрбиесі қылу туралы ескiден келе жатқан жеке-жеке жолы бар....",- деген. Т. Тәжiбаев: "..Қазақтың мәдени өмiрiнде фокльклор, музыка, қол өнерi және халықтың тәрбиелiк дәстүрлерi басты рөл атқарған...",-деді. Халық қаһарманы Бауыржан Момышұлының "Ұшқан ұя" кітабын (1975) қазақ халық педагогикасының әліппесі деп айтуымызға болады [7].

Әр халықтың ұлттық тәлім-тәрбиелік ерекшеліктері жөнінде Г.С. Виноградовтың (1926), А.Ф. Хинтибидзэнің (1951), Г.Н. Волковтың (1956) А.К. Алиевтың (Әзербайжан,1968), Я.И. Ханбиковтың (Татарстан, 1967), З.Миртурсуновтың (Өзбекстан, 1973), А.Ш. Гашимовтың (Азербайжан, 1970), Ю.А.Рудь (1980), З.П.Васильцованың (Украина, 1983) , Е.Л. Христованың (1988), К. Пирлиевтің (Түрікменстан, 1991), А.Э. Измайловтың (Қырғызстан, 1991) және басқа ғалымдардың еңбектерін атап өткен жөн.

Қазақстандық А.Мұхамбаеваның ойынша жас ұрпаққа халықтың сан ғасырлар бойы жинақталып келген салт-дәстүрлері негізінде тәрбие беру - алдымен салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың халық тұрмысындағы пайда болу генезисін тілі сабақтарында анықтап алудан бастау керек дейді. Қ.Сейсембаев "Отбасы тәрбиесінде балаларды мектепке даярлаудағы қазақ халық педагогикасы" атты еңбегінде халық педагогикасының негізгі компоненттерінің бірі ұлттық тәрбие екенін атап көрсетеді.

Қазақ халық педагогикасы мұралары негізінде тіл үйренушілер ұйымы арқылы тілі сабақтарында ұлттық тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру - жалпы адамзат мәдениетінің біртұтас бөлігі болып табылатын ұлттық рухани-мәдени қазыныларымыз жөнінде мол мағлұматтар алуымызға мүмкіндік береді. Оған мемлекет тарапынан қолға алынып жатқан қазақстандық патриотизм мен республикамыздағы тіл үйренушілер ұйымдарының шығырмашылық әрекетері негіз бола алады [8].

Осы айтылған тұжырымды қорытындылай келе біз алдымен қазақ халық педагогикасының ұрпақ тәрбиесінде ғасырлар бойы қалыптасқан тәжірибелерін зерделей келе жалпы адамзаттық рухани құндылықтар мен ұлттық мәдениетке негізделген "жаңа типтегі тіл үйренушілер ұйымының моделін" қалыптастыруымыз қажет деп санаймыз.

Мектеп өмірінде ұзақ жылдар бойы қалыптасқан озық тәжiрибелердiң тиiмдiлiгiн ескерген ғалымдар педагогикалық еңбектерiнiң көп бөлігін тәрбие мәселелеріне арнауды жөн санады. Оның басты себебi, мектеп практикасында тіл үйренушілерге жан-жақты тәрбие берудiң, осы уақытқа дейiн көптеген дәстүрлi әдiс-тәсiлдер жиынтығы жинақталғаны белгiлi.

Жоғарыда баяндалған мағлұматтар - бiзге республика мектептерiнде әрекет етiп жатқан тіл үйренушілер мен олардың ұйымдарында, ұжым мүшелерiне ұлттық тәлiм-тәрбие беретiн арнайы ғылыми-әдiстемелiк бағдарламалардың әлі де керектігін ескертеді.

Мектептегі тіл үйренушілер ұжымында ұлттық тәлім-тәрбие жұмыстарын 1990 жылдан бастап, мектеп педагогтары мен тіл үйренушілер ұйымының қолдауымен құрылған 250-ден астам қоғамдық ұйымдар жұмыс істейді. 1991 жылы Қазақстан Республикасы өз алдына дербес тәуелсіз мемлекет болып жарияланғаннан кейін тіл үйренушілердің қоғамдық ұйымдарының белсенділіктері арта түсті [9].

Заманның қай кезiнде болмасын тіл сабақтары мен ұлттық тәрбие дәстүрлерi жүйелі түрде қатар жүріп отырса, болашақ кемеңгер тіл үйренуші жастарымыз рухы биік, патриоттық сезімі мол, ана тілімізді, ұлттық салт-дәстүрлерімізді, әдет - ғұрыптарымызды сақтайтынына кәміл сенеміз.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2007 жылдың 28 ақпанындағы

қазақстандықтарға жолдауы. -Егеменді Қазақстан. 2007ж, 1-наурыз.

2. Есімбеков Н.В. Қазақстан кәсіпкері.2005 жыл.

3. Вопросы психологии воспитания. Выпуск 2. -Тамбов 1972.

4. Бахтиярова Б.Ж. Қазақстан кәсіпкері.2005 жыл.

5. В.С. Кукушин. Современные педагогические технологии в начальной школе. -Ростов-на-Дону "Феникс" 2004.

6. Құрманова Н.Ж. Сөз тіркесін оқыту барысында оқушылардың тілін дамыту әдістемесі. -Алматы, 1988.

7. Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы. Алматы, "Рауан", 1998.

8. Наурызбаева Р. Бастауыш мектепте халықтық тәлім-тәрбие берудің шығармашылық жолдары. -Алматы, Білім, 2006.

9. Поляков С.Д. Технологии воспитания. -Москва, Владос 2002

Редакцияға 22.01.2008 қабылданды.

In the article the author defines the structure of the future teachers preparation to introduce innovation technologies when teaching mathematics, characterizes the content of its each component, shows the importance of the issue of mathematic teachers preparation to introduce innovation technologies.

Aspekts of gender politiks in the Aphere of national customs and tradishions.

In clause features of dynamics of internal and external motivation of educational activity of students of pedagogical specialities are investigated.

This article deals with about measure for juveniles as legal problem.

The article is dedicated to the questions of defining the agreements between spouses. The author proposes several kinds of such agreements and their legal regulation.

In the article it is examined the actual issues of professional motivation in Russian and foreign researches. The type of motivation influences not only efficiency of work, but also the personality of a worker. Given data of foreign and national authors show, that the role of different motivators of work depends on the present relationships, activities, personality motivation, gender differences between workers. In the theoretical guidelines it is indicated, that in interpretation of the motivation of work the attitude of man to work conditions plays a significant role.

The article is focused on the problem of stand against of quantitative and qualitative strategies in the gender sociology. The comparative analysis of competitive strategies is given on such parameters like focus of analysis, digits of analysis, research aims, objectives, style, validity, logics of analysis, data-analysis.

Constitutional reform of 2007 year is an actual question in learning party system of Republic of Kazakhstan. An expansion of high legislative power's authority of Kazakhstan allays tell about a new stage in developing political system of country. Changes occurred after reform and prospects of future development are very interesting from scientific viewpoint.

The role of party "Nur Otan" is a substantial factor in modernization party system of Republic of Kazakhstan. Evolution of party allows monitor formation of civil self-preservation, also monitor high political activity of society.
Dusembekova M.K.

During becoming new culture of the independent Kazakhstan state it is the extremely important to not lose that potential which is created by people of Kazakhstan in business of preservation interethnic and interconfessional the consent which has put in pawn bases of steady political stability in Kazakhstan.

The article deals with the history of disseminating Islam among the Tirkic tribes in the period of the Mongol invasion, referring to the Muslim culture of Chengiz khan and his descendants.

Article is devoted to the analysis of pre-Revolutionary reference issues, containing information on history of market development in Kazakhstan. In it is considered structure, content of commercial references and also are being outlined possible prospects of historic researches of such problems as dynamics of Kazakhstan market development at the end of the XIX-th and in the beginning of the XX-th centuries, competition at regional market, trade connections of Kazakh businessmen at home and foreign market, formation of the national bourgeoisie etc.

This article considers about taking part young people cultural building in Kazakhstan in 20-30 years of XX century. This article shows politic communist in liquidation of illiteracy. With modern point of view gives mark to work of youth group in wrestling with illiteracy.

The poet Kuleev in this article research artistic characteristic. The author opens in concrete for example aspect image artistic in the text, to application epithetic and comparation. And also, in this article are given scientific conclusion image poetic legacy poet.

This article considers the main principles of legality and how to apply it in Courts practice. It shows the necessity of choosing the most optimal and legal waysof organizing and developing the system of Courts that should defend and express interests of society. The Article considers the role of Courts as a guarantor of justice in Legal procedures and Criminal cases.

The special place among other ways of selection of the staff on the state service is borrowed with certification. It is caused by that the basic purpose of certification is a regular determination of a professional qualities of the employee and a degree of his conformity to qualifying requirements. Present article is devoted to the analysis of problems of legal regulation of the institute, and also development of offers on its perfection.

The article is devoted to the code of cultural norms in mass media. This term is a key concept for intercultural communication. Encoding is an encipherment process of people's thoughts, feelings, and emotions into recognizable expressions. Mass media is the most suitable sphere of investigation. It properly exposes a political discourse that is the focus of the research.

In given article the brief review of jobs devoted to study and the analysis of features of specificity of language consciousness is given. The methods of research language's consciousness аre opened and are analyzed.

This article is devoted to contrastive analysis of the Russian and English phraseological units which include proper names from the Bible. Such names taken from literature, historical events or from the Holy books are called precedent names. In the article there are found three groups of biblical phraseological units including proper names: equivalent and analogue phraseologisms, units with a different semantic colouring and non-equivalent units.

The main problems of Kazakh spiritual philosophy are considered in the article. Determination of the place of these problems in society and humor life. He determines the stages of development of Kazakh philosophical ideas. The basis of spiritual wisdom of Kazakh people are depicted in detail. The worked outlook problems are also considered. The author shows the spirit of wisdom of Kazakh people in this article. She finds a place for Kazakh philosophy in the history of philosophy.

Transnational organized crime: the conception and structure

In this article author examines the conception of transnational organized crime. Also author assume attempts to open the structure of transnational organized crime.
Tsoi V.G.

Architecture of orthodox buildings of the young capital city of Kazakhstan for publication in scientific journal

Many changes in state, public and church life having strong and variable influence on the life of Kazakhstan society in the whole and orthodox eparchy in particular have passed recently during sovereignty period. This year we celebrate the tenth jubilee of our capital city. Orthodox temples erected within sovereignty period are described in the article.

The number of has been built in Astana during sovereignty period, I will describe them further. That is Svyato-Uspenskiy catherdral and temple of venerable Seraphim and Svyato-Nikolskiy.
Udina O.A., Sokolova M.G., Abdykarimov B.A.

The article is devoted to results of testing of younger schoolboys by definition of a level of development of mental abilities and creative thinking during the introduction of the experimental program of computer studies at an elementary school.

This article is devoted to the communicative reading realization analysis of foreign languages teaching process which leads to the foreign oral activity formation.

In the article the author shows that rehabilitation correctly built by means of education allows preventing a rise of further defects in the development of defectives. The author considered the principles and mechanisms of low academic results of the children of this category, also the basic directions of a school psychologist to correct drawbacks in cognitive and learning activities.

In this article considers problems in upbringing of so-called uneducated generation.

According to author s mind the main role in uplopinging of these uneducated generation them plays promotion them into social activity of their own age.
Sayahimova Sh.N.

In this article, problems of trade development after acceptance of the Charter of 1822 in the Kargalynsky and Kokрektinsky districts are considered.

Starting from the second half of the 19-th century the role of the seasonal fairs significantly increased. This was the basis for sales of livestock, its products and purchasing of goods of prime necessity.
Tobagabylova I.A.

In this author considers pecularities of organization of student's research work and it's meaning information of ecological skills.

The article considers some aspects of psychological, pedagogical, methodical preparation of future teachers of mathematics and shows the necessity of integrative bonds between the given subjects, as well as defines some forms of the realization of the integrative bonds.

The Basis of Linquo - didactic exercises in studying the Kazakh language in Russian schools.

To teach kazah language using national upbringing.

1. Рукопись статьи объемом от 8 до 12 страниц представляется в 1 экземпляре и на дискете с обязательным указанием файла (текст на казахском, русском, английском и немецком языках в редакторе Microsoft Word 6.0/95 или в редакторах, совместимых с ним) на дискетах формата 1,44 MB (3,25 д.). Гарнитура - Times New Roman, размер шрифта 14, одинарный интервал, для казахских текстов шрифт - KZ Times New Roman, размер 14.

2. К статье прилагаются следующие документы:

- рецензия внешняя;

- рецензия внутренняя;

- выписка из протокола заседания кафедры или методического совета с рекомендацией к печати;

- аннотация на английском и русском языках (50-70 слов)

- на отдельном листе автор сообщает сведения о себе: фамилия, имя, отчество, ученая степень, должность, кафедра и указывает служебный и домашний телефоны.

3. При написании статей необходимо придерживаться следующих требований:

- фамилия, имя, отчество авторов, название статьи прописными буквами, полужирным шрифтом, полное название учреждения, в котором выполнена работа;

- ссылки на литературные источники даются в тексте статьи цифрами в квадратных [1, 12-13] скобках по мере упоминания. Список литературы следует привести по ГОСТу;

- иллюстрации (графики, схемы, диаграммы) должны быть выполнены на компьютере или в виде четких чертежей, выполненных тушью на белом листе формата А4. На обороте рисунка проставляется его номер. В рукописном варианте на полях указывается место размещения рисунка;

- математические формулы в тексте должны быть набраны как объект Microsoft Equation. Химические формулы и символы должны быть набраны при помощи инструментов Microsoft Word. Следует нумеровать лишь те формулы, на которые имеются ссылки.

4. Текст должен быть тщательным образом выверен и отредактирован.

5. Статьи, оформление которых не соответствует указанным требованиям, к публикации не допускаются.

Редакторы: Н.М. Алешина

Г.Ә. Шауенова

Д. Аянқызы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің

Хабаршысы. Гуманитарлық ғылымдар сериясы.

- 2008. - №1. - Астана: ЕҰУ. - 246 б.

Шартты б.т. - 13,3. Таралымы -300 дана.

Қ. Мұңайтпасов көшесі, 5.

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті,

бас ғимарат, 336-бөлме. Тел.: (8-717-2) 35-38-06 (+30-69)

Бұқаралық ақпарат құралын есепке алу туралы

№1587 куәлікті Қазақстан Республикасы Баспасөз және

ақпарат министрлігі 11.05.95 жылы берген