Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

13
байланысты сөйлеудің бұзылуынан 
көрінуі мүмкін. А. ми сырқатына 
байланысты сөйлеудің түрлі бұзы-
лулары салдарынан пайда болатын 
жазу қабілетінен айырылуы деп те ай-
тады. А. жазу қабілетінен толық айы-
рылу немесе сөздерді тұрпайы түрде 
бұрмалау, буындар мен әріптерді тас-
тап кету, әріптер мен буындарды сөз-
ге біріктіре алмауда көрініс табады.
АГРЕССИВТІЛІК
– қастандылық, 
өшпенділік. Жеке адамның басқалар-
ға және қоршаған әлемге шабуыл, 
қастандық жасау тенденциясын көр-
сететін қасиеті немесе мінезінің бі-
тісі. А. – адамның басқа адамдарға, жа-
нуарларға және қоршаған өмірге қа-
тынасында өшпенділік жағдайында 
көрінетін мінездің ерекшеліктері. А. 
әрекеттер моральдық және құқықтық 
сипаттармен түсіндірілмейтін, ешқан-
дай объективті себептерсіз туындай-
тын өшпенділік, көбінесе, өзін қорғау 
немесе басқа адамдарды қорғауда кө-
рінетін сипат.
АГРЕССИЯ
(лат. 
aggressio 
– қаз. 
шабуыл жасау
) 
– 
әлеуметтегі адамдар-
дың арақатынас тәртібінің талаптары-
на қарама-қайшылықты себептенген 
деструктивтік қылық. А. объектілерге 
зиян келтіреді немесе психологиялық 
қолайсыздықтар (қайғыру, қорқыныш, 
басымдық, басқаның пікірін күшпен 
басып тастау т.с.с) туғызады. А. 
бірнеше түрге бөлінеді:
1) басқаларға күш көрсететін;
2) вербалдық А. – айқай, шу, қорқы-
ту, табалау, ұрысу сияқты вербалды 
реакцияның мазмұны арқылы жа-
ғымсыз сезімдермен танытатын; нега-
тивті сезімдерді вербалды реакция-
лардың түрлері (ұрыс-керіс, шыңғыру) 
арқылы да, сондай-ақ мазмұны арқы-
лы да (қорқыту, қарғау, балағаттау) 
шығару;
3) тікелей А. – нақты объектіге неме-
се біреуге бағытталған; жанама А. –
басқа адамға жанама жолмен бағыт-
талған. А. (жаман өсектер, қалжың-
дар және т.с.с.);
4) А. сондай-ақ бағытсыз, ретсіз жү-
зеге асатын әрекеттер – айқай, аяқпен 
топырлау, үстелді жұдырықпен соғу 
және т.б. түрінде көрінетін ашу;
5) инструменталды А. – қандай да бір 
мақсатқа жетуге құрал ретінде көрі-
ніс береді;
6) аутоагрессия – өзін-өзі кінәлау, өзін-
өзі қорлау, өз денесіне физикалық қия-
нат жасау, өзін кемсіту, тәнін зақымдау, 
кейбірде өзін өлтіруге дейін баруы-
нан көрінеді;
7) қастандық (қастық) А. – біреуге 
әдейі зиян келтіру немесе объектіні за-
қымдау мақсатымен жасалады;
8) альтруистік А. – басқалардың ша-
буылынан қорғау мақсатымен си-
патталады.
А. – адамдар қауымдастығында бір-
лесіп өмір сүру нормалары мен ере-
желеріне қарама-қайшы келетін, өзі
бағытталған өлі немесе тірі объектіге 
нұқсан келтіретін, біршама мақсатты 
түрде жүзеге асатын деструктивті мі-
нез-құлық. Әдетте А. салдарынан ті-
рі объектілерде қорқыныш, үрей, қы-
сылу туады. А. жаман қалжыңдар, 
өсек, тіптен кісі өлтіру, өзін-өзі өлті-
руге дейін және т.б. баратын қиялда-
ғы қастық ойдан шығарылған түрлі 
қиянатты әрекеттер. А.
 
әрекеттер қан-
дай да бір мақсатқа жету тәсілі (ин-
струменталдық А.), психикалық кер-
неуді босату амалы, сана астында

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: