Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

279
қатаң континенттік шырайы (жазы-
ның ыстықтығы, қысының суықты-
ғы) өзін мекендеген халыққа мейір-
бандық сыйлаған. Табиғаттың қатал-
дығын өз көзімен көріп, басынан кеші-
ріп жүрген адам өзгеге мұндай қа-
талдықты тілей қоймайды. Көшпелі-
лер сұлу табиғат аясында малын ай-
дап, бір орыннан екінші орынға жыл-
жып отырды. Сол жолда айбынды тау-
лар, айдынды көлдер, құрақты өзен-
дер, көз жетпес жазықтар бірінен соң 
бірі алмасып өтіп жатты. Халықты 
аясына алып әлдилеген сұлу табиғат 
оның көкірегіне әсем ән мен тәтті 
күйді ұялатпай қоймайды. Сондық-
тан көшпелі халықтар өнершіл келе-
ді және олардың фольклоры бай бо-
лады. Табиғатпен үнемі етене бай-
ланыста болу, төл өсіру, хайуанаттар-
мен жақындық адамды мейірімді-
лікке баулиды. Қоғамдық дүниета-
нымның түзілуіне халықтың рухани 
өмірінде болып жататын процестер 
тікелей әсер етіп отырады. Халық ауыз 
әдебиетінде үлгі ретінде сомдалған 
идеалдар – батырдың мәрттігі мен 
аңқаулығы, отаншылдықтың жоға-
ры тұруы, ар мен намысты қастер-
леу, әлсізді жәбірлемеу, сұлудың тә-
каппарлығы, жетімнің ақылдылығы, 
тазшаның тапқырлығы, қисынды сөз-
ге тоқтау ұстанымдарының жиналып 
келіп, көшпенділер ұстанатын құнды-
лықтарды айқындайтын нышандар 
болып табылады. Көшпенділер үшін 
ар тазалығы – ең қастерлі, қымбат 
бағаланатын, жоғары ұсталатын мұ-
раттың бірі. Сертте тұру, арды асқақ-
тату, сөзге тоқтау көшпелілердің қо-
ғамдық қатынастарындағы айқындау-
шы категория деңгейіне дейін көте-
рілген.
КРЕАТИВТІЛІК 
– тұлғаның ай-
рықша идеяларды шығару, ойлаудың 
дәстүрлі схемаларынан кете алу, 
проблемалық жағдаяттарды шеше 
алу қабілеті К. интеллектуалдық қа-
білеттердің ішінде ерекше тип ре-
тінде бөлініп шықты. Гуманистік 
психологияның көрнекті өкілдерінің 
бірі Абрахам Маслоу К. пен өзін-өзі 
танытудың арақатынасын зерттеуде 
креативтілік тұлғаның жетістігін 
емес, ол тұлғаның өзін сипаттайды 
деген. Бұл пікірден жетістіктер өзін-
өзі танытатын тұлғаға қатысты екін-
ші ретті болып табылатыны көріне-
ді. Өзін-өзі танытатын тұлғаға тән 
батылдық, еркіндік, спонтандылық, 
тұтастылық, өзін-өзі қабылдау, ай-
қын ақыл-ой, сана сияқты мінездік 
қасиеттер К.-тің генерализациясына 
әкеледі. Генерализацияланған К. де-
геніміз – тұлға өмір сүретін барлық 
аумақтарда көрініс табатын, тұлға-
ның креативтік бағдарлары мен креа-
тивтік өзіндік қызмет етуі. А.Маслоу 
К-ті тек творчестволық қасиет емес, 
ал нағыз адамгершіліктік қасиет деп 
атаған.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: