Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

495
данып отырады. Адам алдына мақсат 
қойып, оның нәтижелі орындалуына 
сенім білдіріп, іс-әрекетке кіріскен 
кезде ғана ол жоғары нәтижелерге 
же-те алады. С. – адамның ақыл-ойын, 
күшін, еркін, қабілетін жоғарылата-
тын жағымды, адамның, жігерін арт-
тырып, болашаққа құлшындыратын 
құбылыс (болашаққа еңбегінің нә-
тижесіне, жақын адамдарына сену, 
т.б.). С. үміттен басталады. Адамның 
алдына қойған мақсатының айқын 
болуы дүниетанымының өмірмен 
байланыстылығы берік сенімнен туа-
ды. Адамның дүниетанымына берік 
сенім нақты іс-әрекеті мен тәжірибе-
сіне байланысты, сеніммен бекімеген 
дүниетаным берік болмайды.
Сенім мен дүниетаным қатарласып 
жүрсе ғана адам санасы нұрлана тү-
седі. Өйткені бұл екеуі, құстың қос
қанатындай адамның ең асыл қасиет-
тері болып табылады. Берік сенім жоқ 
жерде тыңғылықты дүниетаным да, 
тұрақты мінез-құлық та болмайды. 
Сенімі қалыптаспаған адамның шын-
дықтың жай-жапсарын дұрыстап 
айыруға, өмірден өз орнын дұрыс 
таңдай алуына да шамасы жете бер-
мейді. Оны өмір толқыны біресе ан-
да, біресе мұнда соқтырады да, мі-
нез-құлықты көлденеңнен кез келген 
кездейсоқ жағдайлар билеп кетіп 
отырады. Қай адамның болса да өзін-
ше бір түсінігі болады. Бірақ осының 
бәрі дұрыс болып келе бермейді. Тек 
ғылымға негізделген түсінік қана, 
адамның сенімімен, іс-әрекетімен 
тығыз ұштасқан дүниетаным ғана 
бірден-бір дұрыс дүниетаным бола-
ды. Мұндай дүниетанымды қалып-
тастыру үшін адамға бәрінен бұрын 
білім негіздерін меңгеру қажет. Бі-
лімсіз дүниетаным қорланбайды. 
Өйткені сапалы білім – дүниетаным 
мен сенімнің негізі еңбек.
СЕНСИБИЛИзАЦИЯ
(лат. 
sensibi-
lis
– сезімтал, сезгіш) тітіркендіргіш 
әрекетінің ықпалымен жүйке орта-
лықтары сезгіштігі артуын көрсете-
тін психикалық құбылыс. Адамның 
барлық стимулдарға сезгіштігі бір-
дей емес, тек белгілі бір оқиға неме-
се жағдаятқа сезімтал келеді. Сезім 
мүшелерінің біреуінің әсерінен бас-
қаларының сезгіштігі артып отыра-
ды. Мұны былайша түсінуге бола-
ды: әлсіз тітіркендіргіштер өзімен 
бірге әсер етіп тұрған басқа тітір-
кендіргіштерді, сезгіштікті арттыра-
ды. Мысалы, көзге жеткілікті мөл-
шерде түскен жарық оның көру қа-
білетін арттырумен қатар, есту түй-
сігінің сезімталдылығының артуын-
да себепші болады.
Қызыл түс адамның ақ, қара түстер-
ді дұрыс ажыратуына көмектеседі. 
Мысалы, ұшқыштар түнгі ұшуға да-
йындық кезінде 20-30 минут қызыл 
көзілдірік киеді. Егер адаптация құ-
былысы талдағыштар сезгіштігінің 
түрлі жағдайларға орай бәсеңдеуі-
нің көрсеткіші болса, ал С.- сезгіштік-
тің тек артуын ғана көрсететін құ-
былыс. Сезім мүшелерінің біреуі-
нің әсерінен басқаларының сезгіш-
тігі артып отырады, Әлсіз тітіркен-
діргіштер өзімен бірге әсер етіп тұр-
ған басқа тітіркендіргіштердің сез-
гіштігін арттырады. Психологиялық 
зерттеулерде адамның таза ауада 
жиі демалуы, жеңіл-желпі дене қи-
мылдарын жасауы, беті-қолын сал-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: