Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев
жүктеу/скачать 11,21 Mb. Pdf көрінісі
|
b51b9b89e1b6b84ef8ef8f36547c93bb
| ҰЛТТЫҚ ПСИХОЛОГИЯ
– бүкіл халық ұстанатын тәлім-тәрбиелік нормаларды жан жүйесі тұрғысынан баяндау – ғылыми этнопсихология- ның ілкі бастауы болып табылатын халықтық психологияның зерттеу ны- саны болып табылады. Мұнда ғасырлар бойы сұрыптала жи- нақталып, жүйеге түскен ұлттық дәс- түр, салт-сана, әдет-ғұрып, ұрпақтан- ұрпаққа біртіндеп жалғасатын адам- гершілік, ақыл-ой, эстетикалық, ең- бек, дене, т.б. тәрбие түрлеріне қа- тысты таптаурынды нормалар мен принциптер, яғни белгілі бір этностың, жалпы мінез-құлқы, іс-әрекетінің ішкі астарлары сөз болады. Халықтық психология – психика мен мінез-құ- лықтың қанға «сіңген», тез өзгеріп, не жоғалып кетпейтін ұлттық бітісі, мезгіл мөлшерімен алғанда ұзақ дә- уірдің жемісі. Халықтық психология – адамдардың қоғамдық және жеке тәжірибесінен, өмірдегі пайымдауларынан туын- дайтын қарапайым психологиялық білімдердің жүйесі. Бұл – адам мінез- құлқының көптеген жақтарын қам- тып, белгілі этностың өзіне тән пси- хикасы жөнінде біршама мәнді мағлұматтар беретін ілім-білімдер- дің жүйесі. Әйтсе де, бұлар арнайы ғылыми жүйеге негізделмегендіктен, адам психологиясын ажыратуға жөн- ді жарай бермейді. Мұндай жағдайда біз тек ғылыми психологияның тео- риялық мәселелерін зерттеумен этно- графиямен астарласа дамыған этно- психология атты ғылым саласы шұ- ғылданады. Этнопсихология – әрбір халықтың рухани әрекетін (миф, фольклор, тіл, дәстүр, салт, әдет- ғұрып, діл, дін, т.б.), жемісін сол ха- лықтың психологиясын, сана-сезімін көрсететін негізгі өлшемдер деп есептейді. Этнопсихология жеке ғы- лым ретінде ХІХ ғасырдың орта ше- нінде Ресейде, кейінірек Батыс Еу- ропа елдерінде (Лацарус, Штейнталь, Вундт, т.б.) пайда болды. Қазақ то- пырағында бұл мәселемен көбірек айналысқан Шоқан Уәлиханов еді. Оның еңбектерінде «халық рухы» дейтін ұғым жиі кездеседі. Мұны «халықтық психология» ұғымының синонимі деуге болады. Бұдан бір- туар ғұлама ғалымның еуропалық этнопсихологтардың еңбектерінен біршама хабардар болғаны байқала- жүктеу/скачать 11,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|