Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

565
уақытқа тәуелділігін эксперименттік 
тұрғыда анықтады. Бұдан кейінгі 
зерттеулер ұмыту қарқынының есте 
сақталатын материалдың көлеміне, 
оның мазмұны мен ұғынылу дәре-
жесіне, есте сақталатын және интер-
ференттелетін материалдың ұқсас-
тығына, есте сақталатын материал-
дың мәнділік дәрежесі мен оның
субъектісінің қарекетіне қамтыла-
тындығына және т.б. байланысты. 
Қайсыбір материалды еске түсірудің 
мүмкін еместігі оның мүлдем ұмы-
тылғандығын білдірмейді: мате-
риалдың нақты нысаны ұмытылады, 
бірақ оның субъект үшін мәнді маз-
мұны сапалық өзгерістерге ұшырап, 
субъекттің тәжірибесіне қосылады. 
Интерференциялық теорияларға 
сәйкес ұмыту проактивтік және 
ретроактивтік ентерференцияның 
ықпалымен жад ізінің өшірілуінің 
салдары болып табылады. Р. Аткин-
сон бойынша ұзақ мерзімдік жад 
мәңгі, ал ұмыту былайша болады: 
еске түсірудің кілті сынама ақпарат 
болып табылады, осының арқасында 
ұзақ мерзімдік жадтың қоймасында 
тиісті іздеу жинағының белсенділігі 
күшейеді: сынама ақпараттың лайық-
ты таңдалмауы және одан кейінгі сәт-
сіз қайта жанғырту ұмытуға әкеп
соғады. Бірақ бұл теория да осал,
өйткені ұмытудың барлық феномен-
дерін түсіндірмейді.
Қазіргі уақытта жадтың ұмыту фено-
менің түсіндіретін психологиялық 
теориясының жасалу келешегі дәс-
түрлі іздер доктринасымен байла-
нысты емес, жад туралы осы сөздің 
өз мағынасындағы іс-әрекет ретінде-
гі түсінікпен байланысты.
ҰМЫТШАҚТЫҚҚА ҚАРСЫ 
КҮРЕС. 
Біздің әдейі немесе әлде-
қалай жаттап алғанның барлығы 
бірдей мәңгі есімізде қала бермейді, 
көбін ұмытамыз.
Ұмытшақтық – біртіндеп дамитын, 
ұзақ процесс. Ұмытшақтыққа қарсы 
ойдағыдай күресу үшін мынадай не-
гізгі ережелерді ескеру керек:
1)Ұмытшақтықпен күресте қолданы-
латып негізгі шара – қайталап отыру.
Қайталап нығайтылмаған білімдер-
дің қандайы болса да бірте-бірте 
ұмытылады; 2) Ұмытшақтық жатта-
ғаннан соң-ақ кешікпей басталады, 
әсіресе бастапқы кезде тез ұмытыла 
бастайды. Егер жаттап алғаннан соң 
5 және 10 күнней кейін еске түсіріп 
көрсе, бастапқы 5 күнде ұмытылғаны 
кейінгі бес күнде ұмытылғанынан 
едәуір артық болады; 3) Жатталған 
нәрсені ұмытып кеткең соң қайталау 
пайдасыз, ұмытпай тұрып қайталау 
керек. Орыс халқының белгілі педа-
гогі және психологі Ушинскийдің ай-
туы бойынша «үйді құлаған соң оң-
дамай, үйдің негізін нығайтып отыру» 
керек. Ұмытпау үшін жеңіл-желпі пы-
сықтаған жеткілікті, ал ұмытылғанды 
қайта жаңғыртуға көп жұмыс керек.
Екінші және үшінші пункттерде ай-
тылғанды еске ала отырып, мынадай 
қорытынды жасауға болады: оқыған-
нан соң көп уақыт жібермей өткенді 
қайталау керек, өйткені жаттаған 
нәрсе жаттағанның соңынан іле-ша-
ла тез естен шығады.
Жаттаған нәрсе жаттағанның соңы-
нан іле-шала тез ұмытыла бастайды 
дедік. Бірақ мұны әрқашан жаттап 
болысымен іле-шала ұмытыла бас-
тайды деп ұғынбау керек. Тәжірибе-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: