Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

149
сысында да ерекше маңызды орын 
алады. Д-ның арқасында біздің са-
намыз қызметтің түпкілікті, шешу-
ші кезеңдеріне жұмылдырылып та-
бысты болуын қамтамасыз етеді. 
Д-лар сенсорлық (тікелей қабылдау) 
және интеллектілік дағдылар болып 
бөлінеді. Д. – көп рет қайталаулар 
арқылы автономды орындалуға бе-
йімделген іс-әрекет.
Д. – бірнеше рет қайталаулардың нә-
тижесінде пайда болған және оның
саналы қадағалауының қысқартылуы-
мен сипатталатын жеке әрекеттер –
операцияларды орындаудың тапта-
урын тәсілі. Д. бірнеше түрлері бар:
перцептивті, интеллектуалдық, қоз-
ғалыс және мінез-құлық дағдылары. 
Перцептивті Д. – жақсы таныс зат-
тардың тану белгілерінің бірмезгіл-
дік, таптаурын бейнелеуі. Интел-
лектуалдық Д. – белгілі бір сыныпқа 
кіретін есептер мен тапсырмалар-
ды шешудің таптаурын тәсілдері. 
Қозғалыстық Д. – таптаурын әрекет-
тер, жақсы қойылған қимыл-қоз-
ғалыстардың жүйесі. Қозғалыс дағ-
дыларына әрекеттің әдетті құралда-
рын таптаурын түрде пайдалану да 
кіреді. Д. әртүрлі дәрежедегі жалпы-
лаумен – олардың әртүрлі жағдаят-
тарды қамтумен, икемділікпен, тез 
жүзеге асырылуға даярлықпен си-
патталады.
Д. деңгейіндегі әрекеттер оның кей-
бір реттеу компоненттерінің көрін-
беуімен (болмауымен) ерекшеленеді. 
Осылайша, мыс., жазу дағдысында 
оны қалай орындау жөнінде ойлау-
дың қажеттілігі болмайды. Сондық-
тан көптеген үйреншікті әрекеттер 
адаммен автоматизацияланады да, 
адамның саналы іс-әрекетіне күш тү-
сірмейді. Ал оны басқа едәуір күрделі 
міндеттерді орындауға бағыттайды.
ДАҒДЫЛАРДЫҢ АВТОМАТТА-
НУЫ 
– адамның өзінен жүйелі жә-
не саналы бақылауын қажет етпей-
тін, қандай да бір күрделі әрекетті 
орындауға байланысты дәл және нақ-
ты орындалатын әрекеттер мен реак-
цияларды автоматты орындау деңге-
йіне жеткізген адамның икемділік-
тері мен дағдылары.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: