Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

461
де индивидуумдық қасиеттердің әр-
түрлі шкалалары түзіледі де, нақты бір 
әдістеменің (тестің) сенімділігі мен 
валидтілігі туралы қорытынды жа-
салады. Соңғы жылдары өзгермелі 
жағдаяттарды да, сондай-ақ сына-
лушылардың индивидумдық ерек-
шелікгерінде де ескеруге мүмкіндік 
беретін психометриялық процедура-
лар мен модельдер жасауға беталыс 
байқалады. Алайда зерттеулердің
жалпы психологиялық және диф-
ференциалдық – психологиялық ба-
ғыттарың шын мәнінде біріктіру әлі 
жүзеге асқан жоқ.
ПСИХОНЕВРОз
(психо... және грек. 
пеuroп – 
жүйке) – жеке адамның ойла-
уы мен сөйлеу, сезім-эмоция, мінез-
құлығындағы әртүрлі ауытқушылық-
ты сипаттайтын психиатрия мен 
диагностикалық психоталдаудың
басты ұғымы. Психоневроздың ны-
шанына ұғынылмаған еріксіз қимыл-
әрекетте сірескен психикалық шие-
леніс себеп болады. П. кейде жыныс-
тық құмарлықпен агрессиялық қи-
мылдың шиеленісу барысында өр-
ши түседі. П. үрей мен күдікті қозды-
рып адамның жүріс-тұрысындағы 
қимыл аумағын иемделу мүмкіндігін 
тарылтып, оның мінезіне жағымсыз 
қасиетті жұқтырады.
ПСИХОПАТИЯЛАР
(ірек. 
рsyche 
–
жан, 
раthos – 
зардап шегу, ауыру) –
мінез-құлық патологиясы; мұндайда 
субъектіде оның әлеуметтік ортаға 
бейімделуіне кедергі келтіретін қа-
сиеттерінің іс жүзінде қайтымсыз ай-
қындығы байқалады.
П.-дың пайда болу салдары: 3) ауы-
ру (миға зақым келуі, инфекциялар, 
интоксикациялар психожарақаттар 
және т.б.); 2) тұқымқуалаушылық,
ұрыққа зиянды әсер, туу кезінде 
жарақат алу және т.б. факторлардан 
жүйке жүйесінің туа біткен кемістігі. 
Конституциялық немесе ақиқат деп 
аталатын мұндай патологиялар, эмо-
циялар – еріктік саланың кінәраттар 
түрінде бала кезінде-ақ көрінеді. 
Бұл орайда зият біршама сақталуы 
мүмкін. Ересек жаста П.-дың біліну 
дәрежесі тәрбиеленген жағдайына 
және қоршаған ортаның ықпалына 
байланысты. П.-дың көріністері алуан 
түрлі.
Таза типтердің аз аралас нысандар-
дың басымдығына қарамастан, П.-
дың мынадай классикалық типте-
рі сараланады: 1) циклоидтер, мұның
негізгі нышаны – циклінің ауытқула-
ры бірнеше сағаттан бірнеше айға
дейін болатын көңіл күйдің үнемі ал-
масып келуі; 2) шизоидтер – бұларға 
қарым-қатынастан тартыну, тұйықтық, 
бүкпешілік, ренжігіштік, эмпатияның
болмауы, жүріс-тұрыстың болмауы;
3) эпиллептоидтер, бұлардың негізгі
нышандары шектен тыс шамдан-
ғыштық, бұлтандық, жасқаншақтық 
тән; 4) астениктер, бұларға әсершіл-
дік, психикалық қоздырғыш тән; 
тез арықтау, шамданғыштық, жас-
қаншақтық тән; 5) психастениктер –
үнемі алаңдап, өзіне сенімді бол-
май, қашанда ойға батып жүреді, 
патологиялық күмәншілдікке бейім; 
б) параноялық психопаттар – аса
құңды идеялар ойлап шығаруға бе-
йім, бірбеткей, өзімшіл болып ке-
леді, күмәнданушылығы болмайды, 
өзіне нық сенімді болады және өзін
тым жоғары бағалайды: 7) есірік пси-
хопаттар – қайткен күнде де айнала-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: