Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

502
эксперимент жүргізуше бір-бірінен 
үйренеді, олардың арасында ынты-
мақтастық және бір-бірін өзара тү-
сінушілік қарым-қатынас қалып-
тасады.
СОЦИОМЕТРИЯЛЫҚ СТАТУС –
 
Социограмма (лат. 
societas – 
социо-
метрияда – әртүрлі топтар арасын-
дағы өзара әрекет құрылымын ар-
наулы сұлбамен
 
белгіленеді. Со-
циометриялық тест (сынақ) – стан-
дартталған әдістеменің кең таралған 
түрі шағын топтардағы тұлғаралық 
қатынастарды көрнекі-кестелік жә-
не индекстік көріністер арқылы ай-
қындауға арналған.
СөзГЕ ТҮСІНБЕУ 
– семантикалық 
афазияның бір түрі. Әрбір сөздік 
грамматикалық құрылысы мен мә-
нін жеткізудегі кемістік. Мысалы, 
осындай кемістігі бар адам «әкесі», 
«баласы» деген сөздерді дұрыс айт-
қанымен, «әкесінің ағасы» немесе
 
«әкесінің інісі» деген сөздердің мә-
нін ажырата алмайды. Мұндай ауру-
ға душар болған адамдар сөздерді 
дұрыс қабылдай алмайды, олардың 
дыбыстық бөлшектерінің мәнісін 
түсінбейді.
СөзДІК-ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУ
–
 
ойлау әрекетінің ерекше бір түрі. 
Сөздік-логикалық ойлауда белгілі 
ұғым-түсініктер түрлі ой-әрекеттері 
арқылы анықталып, жүйеге түседі. 
Мұндай ой әрекеті заттар мен тікелей 
сезімдік, таным тәжірибелеріне не-
гізделмейді. Ойдың шындығы мен
ақиқаттығы ақыл-ой талқысы арқы-
лы анықталады. С.-л.о. – ойлау
 
түр-
лерінің бірі, ұғымдарды, логикалық 
құрылмаларды пайдаланатынымен 
сипатталады. С.-л.о. өз функциясын 
тілдік құралдар негізінде атқарады 
және ойлаудың тарихи және
 
онто-
генездік дамуының неғұрлым кейін-
гі кезеңі болып табылады. Сөздік-
логикалық ойлаудың құрылымында 
жалпылаулардың алуан түрлері өз 
функцияларын атқарады.
СөЙЛЕУ 
– адамдардың материал-
дық өзгертуші іс-әрекеті процесінде 
тарихи тұрғыда қалыптасқан тіл ар-
қылы болатын қарым-қатынас ныса-
ны. С. қарым-қатынас мақсаты үшін 
не (жеке жағдайда) өз іс-әрекетін 
реттеу және бақылау мақсаты үшін 
(іштей сөйлеу, Эгоцентрлік сөйлеу) 
хабарламаларды туындату және қа-
былдау процестерін қамтиды. Пси-
хология үшін, ең алдымен, адамның 
жоғарғы психикалық функциялары 
жүйесіндегі орны, оның ойлаумен, 
санамен, жадпен, эмоциялармен бай-
ланысы назар аудартады; бұл орайда, 
оның тұлғаның және іс-әрекеттің құ-
рылымын бейнелейтін ерекшелікте-
рі ерекше маңызды. С. іс-әрекеттің 
тұтас актісі (егер оның іс-әрекеттің, 
басқа түрлерімен жүзеге аспайтын-
дай арнайы мотивациясы болса) не-
месе сөйлеушілік емес қарекетке 
қамтылған сөздік қимылдар түріндегі 
көрінетін сөйлеу қызметі деп қа-
растырылады.
С. карекетінің не сөздік қимылдың 
құрылымы принципінде кез келген 
әрекеттің құрылымымен үйлеседі, 
яғни бағдарлану, жоспарлану (іштей 
бағдарламалану нысанында), жүзеге 
асу және бақылану сатыларын қам-
тиды. С. әр жолы жаңадан құрала-
тын белсенді және динамикалық сөз-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: