Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

504
найы іріктеу амалдарын анықтау, 
сондай-ақ жаттықтыру салаларында 
одан әрі тереңдетіледі. Спорт пси-
хологиясының психикалық реттелу, 
сөре алдында өзін-өзі ұстау, жарыс 
барысында және жарыс жағдаятынан 
кейінгі ұстаным секілді бағыттары 
ерекше проблемалар болып табыла-
ды. Соңғы жылдардағы зерттеулерде 
спортшының өз жеңістеріне және 
жеңілістеріне көзқарасы мәселеле-
ріне көп көңіл бөлінуде.
Командалар құру, олардағы тұлға-
лар аралық қарым-қатынастар, олар-
дың топтасқандығын және құнды-
лық-бағдарлық бірлігін нығайту про-
блемалары, жаттықтырушымен не-
месе жаттықтырушылар ұжымымен, 
жанкүйерлермен (бұлардың ішін-
де «спорт фанаттарымен») қарым-
қатынас, командалар аралық қарым-
қатынастар мәселелері әлеуметтік-
психологиялық зерттеулердің өз ал-
дына бір бағыты болып саралануда. 
С. п.-ның қазіргі уақыттағы негізгі 
міндеттері спортшылардың спорттық 
жоғары нәтижелерге жетуіне жағдай 
жасау ғана емес, сонымен қатар 
спортшы тұлғасын жан-жақты дамы-
ту, оның жалпы және психологиялық 
мәдениетін көтеру болып табылады.
СТАТУС
(әлеуметтік психологияда), 
(лат. 
status
–
 
жағдай, күй) – субъекттің 
тұлғааралық қарым-қатынастар жү-
йесіндегі
і 
оның құқықтарын, мін-
деттері мен пұрсаттылықтарын 
анықтайтын жағдайы. Сол бір ғана 
индивидтің өзінің әртүрлі топтар-
да әрқилы статусы болуы мүмкін. 
Топтық даму деңгейі жөнінен іс-әре-
кет пен қарым-қатынастың мазмұны 
жөнінен ерекшеленетін топтардағы 
индивид иеленетін статустардағы 
елеулі алшақтық екінін бірінде 
фрустрацияның, кикілжіңдердің 
және т.б. себептері болуы мүмкін. 
Эксперименттік тұрғыдан статус әр-
түрлі әлеуметтік-психологиялық әдіс-
терді қолдану арқылы анықталады. 
Статустың маңызды сипаттамала-
ры төңірегіндегілердің индивидтің 
сіңірген еңбегін тануының өзіндік бір 
өлшемі ретіндегі мәртебе мен бедел 
болып табылады.
СТЕНИКАЛЫҚ
(грек. 
sthenos – 
қаз. 
күш деген мағынада) – индивидтің 
жұмысқа барынша қабілеттілігінің 
әртүрлі бөгеттерге беріктігінің, тіпті
бірнеше тәулік бойына ұйықтама-
ғанның өзінде ұзақ уақыт үздіксіз 
қызмет атқаруға қабілеттіліктің си-
паттамасы. С.-тың қарама-қарсы ұғы-
мы – астеникалық.
СТИВЕНС зАҢЫ
– америкалық ға-
лым Стикенс ашқан формула, түйсік 
күшін тітіркендіргіштің физикалық 
қарқындылығының белгілі бір дә-
режесімен байланыстырады. С. з.-н
негіздеу үшін психологиялық-фи-
зиологиялық зерттеулердің мәлімет-
тері қатыстырылады. Алайда, әдетте, 
психофизикалық өлшеулердің нә-
тижелері индивидуумдық тұрғыдан 
барынша өзгермелі болатындықтан, 
бұл заңмен анықталатын дәрежелік 
тәуелділіктің Фехнер заңына қатыс-
ты артықшылығын бір мәнде дәлел-
деуді қиындатады. (
қ. Вебер – Фихнер 
заңы). 
С.з. негізгі психофизикалық 
(Вебер-Фехнер ) заңының бір вариан-
ты, бұл заң стимул мен түйсік күші-
нің арасындағы қатысты логариф-
микалық емес дәрежелік функдио-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: