Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов Г. Күзембаева Азық-түлік өнімдерін тану
жүктеу/скачать 2,23 Mb. Pdf көрінісі
|
kuzembaev k kulazhanov t kuzembaeva g azyktulik onimderin ta
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.2.1. Түйнекжемістілер Картоп
| Генеративті көкөшстерде
тамаққа түқымдары, жемістері, гүлдері колданылады. Оларға: • асқабакты (қияр, кәді, асқабақ, патиссондар, карбыз, кауын); • томатты (қызанақ, баклажан, бұрыш); • бүршакты (асбүршак, үрмебұршақ, атбас бүршак); • астык кекөністері (жүгері) жатады. Жетілу мерзіміне байланысты кекөністер ерте, орташа, кеш пісетін больш бөлінеді. Қолданылуына қарай көкеністер асханалық (тамаққа колдану үшін), техникалык (крахмал, қант және баска өнімдерді any үшін) және әмбебап болып бөлінеді. 3.2.1. Түйнекжемістілер Картоп (картофель)- аса бағалы азықтық, жемдік және техникалык өсімдік. Дүние жүзінде 150 астам түрі бар. Картоп оңтүстік Америкадан тараған. Европаға 16 ғасырдын ортасында, ал Россияға 18 ғасырда әкелінген. Орташа өнімділігі гектарына 200-400 кг. Картоптың тағамдық касиеті оның түйнегіндегі крахмалдың мелшеріне қарай бағаланады. Түйнекте 8-29% крахмал, қантты заттектер- 8% , сахароза 5,5 %, фруктоза 0,4-2,9% , шикі протеин 0,7-4,6 %, жалпы азот 0,1-0,7 % және басқалар бар. Картоптың кұрамындағы күрғақ заттардың мөлшері 20-22% (шикі массасына щақканда). Картоп белогы тағамдық касиеті жағынан ет белогынан төмен болтанымен, өсімдік белоктарынын ішіндегі ең бағалысы болъш есептеоінеді. Картоп крахмалы картоптың негізгі белігі болып табылады. Түйнектін қүрғақ заттарында крахмалдың мөлшері 80 % дейін болады. Картоп крахмалы амилозадан және амилопектиннен түрады. Амин кышқылдық күрамы бойынша тауық жүмыртқасы белогына жақын. Тирозин амин кышкыльшың ферменттік тотығуының нәтижесінде аршылған картоп ауа қатысында қараяды. Картоп крахмалы амилозадан және амилопектиннен түрады. Крахмал мөлшеріне байланысты картопты темен крахмалды (15% темен), орта крахмалды (16-20%) және жоғары крахмалды (20% жоғары) болып бөлінеді. Тағайындалуы бойышпа картоп асханалық, техникалық, жемдік, және әмбебап болып бөлінеді. Асханалык картоптың дәмі жақсы, қабығы тегіс, көздері терең емес, тазалағанда және турағанда ұзақ уакыт караймайды. Құрамында 12-18% крахмал болады, тез піседі, езіліп кетпейді және жаксы сакталады. Жетілу мерзімінв карай ерте (75-90 күнде жетіледі), орта (90-120 күн) және кеш (150 күнге дейін) пісетін болып белінеді. Топинамбур (жер алмұрты) - тамыржемісті, жеуге жарайтын түбірі бар, күнбағыс түқымдасы, күрделігүдділер түқымдасына жататын шөптесін өсімдік. Түбірінде канттьщ мөлшері квп. Топинамбур түйнектерін ірі өскіндер жапкан, үзынша цилиндр тәрізді немесе үршьіқ тәрізді формалы, сары-ақ, қызғылт немесе күлгін түсті; жүмсағы ақ, шырынды, тәтгі. Топинамбурда 20% инулин, 1,5-3% азотты заттар, 2-5% сахароза бар. Топинамбурды малға жем ретінде, спирт, инулин алу үшін және қуырылған түрде тагам ретінде қолданылады. жүктеу/скачать 2,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|