Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов Г. Күзембаева Азық-түлік өнімдерін тану

керек. Ең үлкен көлденең диаметрі 1-ші сорт үшін- 55 мм ; 2-ші сорт үшін- 40 
мм болу керек. 
Кеш пісетін алмалар екі помологиялық топка және төрт тауарлық сортқа: 
жоғары, 1,2 және 3-ші. 
Жоғары сортқа 1-ші помологиялық топка жататын алмалар: Антоновка, 
Апорт алматинский, Бельфлер желтый, Осеннее полосатое, Ренет Симиренко, 
Старкинг жэне .6. жатады. Өлшемі (мм): жоғары сорт- 65, 1-ші-60,2-ші-50,3-
ші-40. 
Кеш пісетін алмалардьвд сапасы келесі көрсеткіштермен бағаланады: 
сырткы түрі, ең үлкен көлденең диаметрі бойынша өлшемі, жетілу дәрежесі, 
рүқсат етілетін ауытқулар. Домалақ формалы жоғары сотты алмалар үшін 
елшемі (мм): 65, 1-ші сорт үшін-60, 2-ші сорт үшін-50 және 3-ші сорт үшін -
40; овал формалы жоғары сортты алма-60, 1-ші сорт- 50, 2-ші сорт-45 және 
үшінші сорт-35. 
Алмүрт (груша). Алмаларға қарағанда нәзіктеу,' нашар сақталады, 
алмалармен салыстырғанда кышкыл мөлшері аз, кант мелшері көп. Алмүртты 
балғын түрінде қолданады, компот, тосап, цукат дайыңдайды. Алмүрт 
қүрамында 9% кант, 0,3% қышқылдар, 0,2%пектин заттары, 0,02-0,17% илік 
заттар, 0,7% минералды элементтер, 0,6% клетчатка, С витамині бар. 
Жетілу мерзіміне карай жаздық, күздік және кыстык болып бөлінеді. 
Жаздык сорттарға: Бессемянка, Лимонка, Ильинка, Любимица, Клаппа 
және т.б. жатады. Олар шілде-тамызда пісіп, үш аптаға дейін сақталады. 
Күздік сортгарына Лесная красавица, Беребоск, Дюшес жатады. Олар 
тамыз аяғында және кыркүйек басьшда піседі. 
Алмүрттьщ қыстык сорттары кыркүйек аяғында- қазанда жиналады, ал 
түтынушылық жетілуі 4-6 ай сактағаннан кейін басталады. Оларға: Бере зимняя 
Мичурина, Вильяме зимний, Деканка зимняя, Сен-Жермен, Бере Арданпон 
жатады. 
Сапасы бойынша ерте пісетін алмүрт екі тауарлык сортқа: 1 және 2-ші; 
кеш пісетін алмүрт екі помологиялық топка және үш тауарлык сортқа: 1,2 және 
3-піі бөлінеді. 
Айва жемістері ірі, жүмсағы тығыз, ауыз қуыратын дәм мен нәзік 
жағымды ароматка ие. Консерві өндірісінің қүнды шикізаты, одан тосап, джем, 
желе, цукат, компот дайындайды. Айва күрамында 7,6% кант, 0,9% 
қышқылдар, 0,8% пектин заттары, 0,6% илік заттар, 1,5% пектин заттары, 0,8% 
минералды заттар, 23 мг% С витамині бар. Айваның өзіндік ароматы 
қүрамында энант-этил және пеларгон-этил эфирінің болуына негізделген. 
Жетілу мерзіміе карай ерте пісетін (кыркүйекте жинайды) жөне кеш 
пісетін (казанда жинайды) болады. Сапасы бойынша 1 және 2-ші тауарлык 
сортқа бөлінеді. 
Түқымды жемістердің аурулары. Түқымды жемістер көбінесе жеміс 
шірігімен, паршамен, күйе саңыраукүлағымен закымданады. Физиологиялык 
аурулар (күю, жүмсағының караюы, солу және т.б.) дүрыс емес сактау кезінде 
108 

пайда болады. Тұқымды жемістердің зиянкестеріне плодожорка, долгоносик, 
щитовка жатады. 
Түқымды жемістерді буьш-түю және сақтау. Алмаларды сиымдылығы 30 
кг дейін жәшіктерге, алмүртты - 20 кг дейін, айваны - 35 кг дейін буып-түйеді. 
Жемістерді жәшіктерге қатарлап немесе шахматты решен әр қатарды 
ағаш жаңқаларымен сеуіп орналастырады. Помологиялык сорттары құнды 
алма мен алмүртты әр жемісін арнайы кағазбен орап жәшіктерге салады. 
Тұқымды жемістерді 0-1 °С температурада және 85-90% салыстырмалы ауа 
ылғалдылығьшда сақтайды. 
3.3.3. Сүйекті жемісгер 
Сүйекті жемістерге шие, қара шие, көк өрік, абрикос, шабдалы жатады. 
Сүйекті жемістер қабығынан, шырынды жүмсағынан және сүйектен түрады. 
Сүйекті жемістерді түтынушылық жетіле стадиясында жинайды, себебі 
олар жиналғаннан кейін иісу қабілеті жоқ. Олар ұзақ тасымалдау мен сақтауға 
төзімсіз. Оларды балғын түріде және өңдеу үшін: кептіру, тосап, компот, 
шырындар, түндырмалар жасау колданады. 

жүктеу/скачать 2,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: