Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов Г. Күзембаева Азық-түлік өнімдерін тану
жүктеу/скачать 2,23 Mb. Pdf көрінісі
|
kuzembaev k kulazhanov t kuzembaeva g azyktulik onimderin ta
| Шие (вишня) On
маусым-тамызда піседі. Жеміс қүрамында 7-18% қант, 0,8-2,5% органикалық қышқылдар бар. Шырынының түсіне байланысты шиені екі топқа бөледі: морели және аморели. Морели (гриоттар) қабығы қою шие түсті және боялған шырыны қышқыл дәмді. Бүл топка кең тараған шие сорттары жатады: Любская, Шубинка, Лотовая, Плодородная Мичурина және т.б. Аморели жемістері ашык түсті және түссіз шырыны бар. Олар морелига Караганда кьішкыдцығы темен. Оларга Краса Севера, Аморель розовая жатады. Сапасы бойынша шие жемістерін 1-ші және 2-ші тауарлық сорттарға бөлінеді. 1-ші сортты жемістердің түсі мен пішіні помологиялык сортына тән, жетілуі бойынша біртекті болу керек. 2-ші сортты жемістердің түсі мен пішіні помологиялык сортына тән және тән емес, жетілуі бойынша біртексіз, бірақ жасыл емес және де өте пісіп кетпегён болу керек. Қызыд шие (черешня) шиеге Караганда жылу сүйгіш дакыл больш табылады. Қызыл шие жемістері пшеге қарағанда ірілеу және тәттірек. Жүмсағының күрылымы бойынша шие екі топқа бөлінеді: бигаро (шеміршекті) жөне гини (нәзік шырынды жұмсақ). Шиенің кең тараған сорттары: Дрогана, Жабуле, Апрелька. Сапасы бойынша шие 1-ші және 2-ші сорттарға белінеді. Адқоры (слива). Бақшалык алқоры, алша, терн, тернослив жемістері жатады. Бакшалық алқорының бірнеше топтары өсіріледі: Венгерки, ренклодты, жүмыртқалы алқоры. Венгерки- қою көк түсті жүмыртқа формалы ірі немесе орташа жемістер. Жүмсағы тығыз шырынды, қышқыл-тәтті Оларды балғын түрінде, кептіріп 109 Кара өрік (чернослив) алуда қолданады. Венгеркалардың кең тараған сорттары: итальяндык венгерка, үй венгеркасы және т.б. Ренклодтар- жасыл немесе сары түсті, домалак тәтті сүйегі алынбайтын жемістер. Оларды компот, маринад, джем және т.б. дайындауда колданады. Ренклодтардың кен тараған сорттары: жасыл, Реформа, альтана. Жұмыртқалы алқоры сары немесе қызыл сары түсті жүмыртка формалы, қьгшқыл тәтті,шьірьшды жұмсағы бзр ірі жемістер. Бұл сортка: Яичная желтая, золотая капля жатады. Тенослишердщ ішінде мирабели үлкен орын алады. Олардьщ жемістері майда, домалак формалы сары түсті. Мирабели ауыз куыратын қышқыл дәмге ие. Және тосап пен повидло жасауда колданады. Алша (алыча) жемістері жасылдан кара туске дейін майда немесе орташа формалы, қүрамында қышқылдар мен пектин мелшері квп. Алшаны кептіру үшін, тосап дайындау үпіін, пастила, мармелад жэне желе жасау үшін колданады. Тери жетстъфі қою көк түсті, ауыз куыратын дәмі бар. Балғьга түрінде қолданбайды, тек повидло, түндырма, тосап жасайды. Сапасы бойынша алкоры пен алша 1-ші және 2-ші тауарлык сорттарға белінеді. Майда жемісті жемісті сортқа белмейді. 1-ші сорт жемістерінің пішіні мен түсі помологиялық сортына тән және жетілуі бойынша біртекті болу керек, ал 2-ші сорт - помологияльщ сортқа тән және тән емес, жетілі бойынша біртексіз, бірақ жасыл емес және өте пісіп кетпеген болу керек. Өріктер (абрикосы). Өрік жемістері жоғары канттылыкпен, қүрамында пектин, каротин, органикалық кышқыддар ароматты және күнды минералды заттар көп мелшерде болады. Тағайындалуы бойынша абрикостар асханалық - консервілік және кептірілетін сорттарға бвлінеді. Асханалык-консервілік сорттар ірі жемістері мен ашық түсімен, ерекше дәмімен шырынды жүмсағымен ерекшеленді. Бүл сорттарға: Никитинский, Краснощекий, Ананастык, және т.б. жатады. Кептірілетін сорттарда қант мөлшері көп, ал кышқылдар аз. Бүл топтарға: Хурмаи, Исфарак, Бабаи және т.б. атады. Сапасы бойынша абрикостар 1-ші және 2- сорттарға бөлінеді. 1-ші сорт жемістері пішіні мен түсі бойынша помологияльщ сортына тән, айқындалған түсті, пісуі бойынша біртекті бірақ жасыл емес және өте пісіп кетпеген болу керек. Жемістердің ең үлкен келденең диаметрі бойьшша өлшемі еуропалық сорттары үшін- 30мм, орта азиялық - 25мм аспауы керек. 2-ші сорт жемістері пішіні мен түсі бойынша помологиялык сортына тән және тән емес, айқындалған түсті, пісуі бойынша біртексіз, бірақ жасьш емес жөне өте пісіп кетпеген болу керек. Жемістердің өлшемі нормаланбайды. Шіріген және жасыл жемістер саудаға түспеуі керек. Шабдалы (персик) еріктерге қарағанда дәмі мен ароматы ерекше, жүмсағы нәзіктеу. Бетінің сипаты бойынша шабдалыньщ барлык сорттары түкті және түксіз болады. Сүйегі тез алынатын шабдалылардың жүмсағы талшыкты, нәзік, шырынды болады және десертті жемістер ретінде 110 қолданылады. Сүйегі алынбайтын шабдалылар компот жасау үшін колданады. ПІабдадыларды ң кең тараған сорттары: Ананасный, Никитинский, Золотой юбилей және т.б. Балғын шабдалылар екі помологиялык топка және үш тауарлық сортқа: жоғары, 1-ші және 2-ші бөлінеді. Сортьш айқьшдаған кезде жемістердің сырткы түрін, жетілуін, өлшемін, механикалық закымдануын, сонымен қатар зиянкестер мен ауыруларын ескереді. Сүйекті жемістердің кең тараған ауруы ащы жемісті шірік болып табылады, ол қоңыр дақтар түрінде жеміс бетінде және жүмсағыньщ тереңінде таралады. Сүйекті көкөністерді жүктеу/скачать 2,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|