Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов Г. Күзембаева Азық-түлік өнімдерін тану

информация күралдары маркілеу, техникалық күжаттар, анықтамалы, оқу және 
ғылыми әдебиеттер, жарнама және насихатгау жатады. 
Маркілеу- тауарға және (немесе) қаптамаға белгіленген текст, шартты 
белгі немесе сурет. Белгілеу орньша байланысты маркілеу өндірістік және 
саудалык болып ажыратылады. Өндірістік маркілеуге затбеягілер, 
қыстырмалар, кольереткалар, жапсырмалар, биркалар, бақылау таспалары және 
т.б. жатады. Саудалық маркілеуге бағасы, тауарлық және кассалық чектар 
жатады. 
Жеке тауарлар түрлерін маркілеу тәртібі мен ережесі нормативті 
құжаттарда көрсетіледі. Жалпы барлық тауарларды маркілеуде төмендегі 
мәліметтер міндетті түрде болу керек: 
•
шығарушы және кәсіпорын туралы мәлімет; 
• тауар
сәйкес қелетін стандарт; 
• сертификация туралы информация; 
•
өндіруші кепілдігі; 
• тауарды
сақтау мерзімі; 
• онын негізгі
тұтынушылық қасиеті; қүрамы, массасы, көлемі, 
калориялығы, қолданудағы ескертулер. 
Тауарды маркілеу кезінде өнімге және бүйымға арнайы белгі белгілейді. 
Ондай белгілерге тауарлық белгі және ілестірмелі белгілер жатады. 
Тауарлық белгі —
ресми түрде рәсімделген графикалық бейне, ерекше 
аталу, цифрлардығ, әріптердің немесе сөздердің ерекше үйлесуі, ол 
кәсіпорынмен тауарға белгіленеді және зацмен қорғадады. 
Тауарлық белгі бәсекелестік күресте маңызды орьш алады, себебі 
көптеген тұтынушьшар тауарлық (фирмалық) белгіге көңіл аударып, белгілі бір 
кәсіпорьшньщ тауарларын түгынады. Бұл белгілерді тацбалаудьщ негізгі үш 
типі бар: 
•фирмальщ аталу -
сөз, әріп, немесе сөз немесе әріп тобы; 
•фирмальщ белгі - символ, сурет, ерекше
түс немесе белгілеу; 
•тауарлы
қ белгі - фирмалық ат, фирмальщ белгі, тауарлық бейне немесе 
олардьщ үйлесуі, олар ресми түрде Халықаралық реестрде тіркелу керек 
және заңмен қорғалады, оны тауарлық белгінін қасында түрға R әрпі 
көрсетеді. Егер тауарлық белгі фирма меншңгң болып саналса, онда С 
белгісі болу керек. 
1.9. Тауарларды пприх кодтау 
Штрих код (IHK) - тауар туралы информацияны есепке алу жэне 
автоматтандырылған идендификация үшін арналған сандар мен штрихтар 
түрінде кодталған белгі. 
Штрих кодты енгізу қажеттілігі өндіріс және сауда саласына ЕЭМ-нің 
кең енуі мен информациялық технологияның дамуымен байланысты туындады. 
Нәтижесінде тауарлардьщ түсуін,. оларды тиеу және сатуды есепке алуды 
40 

автоматтандыру есебінен тауар козғалысьга тездетуге және оның әртүрлі 
кезеңдерінде құжаттарды рәсімдеуді жеңілдетуге мүмкіндік туды. Қүжаттарды 
колмен толтыру, коймада кажетті тауарды табу кеп уақыт пен еңбекті кажет 
етеді және ол операцияларды орычдағанда қатедіктер пайда болады. 
Штрих кодтар екі түрге бөлінеді: европалык -EAN және америкалық -
UPC. UPC кодының EAN кодынан сырткы айырмашылығы UPC кодында 
алдыңғы және соңғы цифрлары қалғандарына қарағанда кішірек, сонымен 
қатар соңғысы шетте "зебрадан" тыс орналаскан. Штрих кодтардьщ кұрылымы 
1.2-кестеде келтірілген. 
1.2-кесте 
Штрих кодтардын құрылымы 
Код кұрылымы 
Шрих код жайында мәліметтер жинағы бар мемлекет 
Өндіруші ұйым немесе сатушы 
Тауар жайлы мәлімет 
Тауар каптамасының коды 
Бакылау цифрасы 
Белгінін реттік нөмірі 
EAN-8 
1,2 (3*) 
3-5 
(4-5) 
-
8 
EAN-13 
1,2(3*) 
3-7 
(4-7**) 
-
13 
EAN-14 
1,2(3*) 
3-7 
(4-7**) 
9-13 
14 
Алғашкы екі цифр өндірушіні, оның тауарын тіркеген және оларға 
реттік нөмірін бекіткен ұйым орналасқан мемлекет кодын білдіреді. 
Штрих кодтағы мемлекет коды тауарды шығаратын мемлекет кодымен 
сәйкес келмеуі мүмкін, себебі өндірупгі немесе сатушы отандық мәліметтер 
банкісінде емес, шет елде де тіркелуіне хүқығы бар. 
Әрбір мемлекетте EAN ассоциациясы ортальщтандырып код 
диапазонын береді. Кодтар әдетте екі орынды (Франция - 30-37,
АКДІ пен 
Канада -00-09, Жапония - 45-49),
бірақ кейде өндіруші кодының бір белгіге 
қысқаруына байланысты үш орынды (ТМД - 460-469) болады. 
Өндірушіге кодты (келесі 3-5 цифр) КЖИКСАН ассоциациясы 
тағайындайды, ол EAN Халықаралық ассоциациясында өз мүшелерін 
колдайды. 
EAN-8 және EAN-13 кодтарының келесі цифрлары тауар туралы 
мәлімет береді, оны өндіруші ұйым немесе сатушының өзі өзінің кәсіпорны 
шегінде тіркеу нөмірі ретінде белгілейді. 
Осы цифрлар көмегімен идентификация ұшін кажет тауар туралы 
мәліметтер кодталады: аталуы, сорты, массасы және т.б. мәліметтер. Тауарға 
енгізілетін және идентификацияға эсер ететін кез-келген өзгерістерштрих 
кодты қайта кодтауды талап етеді. Тек бағаның өзгеруі штрих кодтың өзгеруіне 
ықпал етпейді. 
EAN-14 кодындағы 9-дан 13-ке дейінгі цифрлар тауар каптамасы жайлы 
мәлімет береді. 
Соцғы код (8,13 немесе 14) - бақылау саны, штрих кодты сканер 
көмегімен EAN алгоритмінде оқуға арналған. 
41 

EAN-8 кішігірш өлшемді қаптама және (немесе) тауарды маркілеу үшін 
қолданады; EAN-I3 кез-келген қаптама және (немесе) тауарға белгіленеді. 
EAN-14 тек тасымалдаушы қаптамаға ғана қолданылады. 
EAN-13 кодының құрылымы 1.1-суретте көрсетілген. Штрих код ені әр 
түрлі қою түсті (штрих) және ашық (пробел) сызықшалардың алмасып 
орналасқан. Енінің бірлігі ретінде модуль алынады. Модул - ең жіңішке штрих 
немесе пробел (ені -0,33 мм). Әрбір цифр екі штрих пен екі пробелге 
топтастырылған жеті модульмен кодталады. Мысалы, 4 саны 1011100 түрінде 
келтірілген (жеті модуль, бірақ екі штрих және екі пробел). Штрихтардың жіне 
пробелдардың ені 1-ден 3 модулые дейін. 
Штрих кодтау коммерциялық тауарлық информацияға жатады және ен, 
алдымен тауарға төлеу және есептеуді компьютерлендіру үшін арналған, себебі 
кодты ашу тұтьшушыға белгісіз. 
ШЕГЮ ШГРИХГАР 

жүктеу/скачать 2,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: