0 Қызылорда, 2022
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
АХМЕТ ПЕДОКУ ЖИНАГЫ
| 192
Ахмет Байтұрсынұлының ғалым- теоретик, эстетик- сыншы тұлғасын айқындап беретін күрделі , толымды , жаңашыл туындысы «Әдебиет танытқыш» еңбегі 1926 жылы Ташкент қаласында басылып шығады. Қазақтың ұлттық әдебиеттануының ғылыми негізі, методологиялық арналары , басты- басты терминдері мен категориялары түп- түгел осы кітапта берілген. Автор өнер атаулыны тірнек өнері мен көрнек өнері деп екі ұлы топқа бөліп алады, сөзін былай жалғастырады: «Көрнек өнері бес тарау болады: Бірінші - үй салу өнері , екінші- сурет салу өнері , үшінші - кескін өнері, төртінші - күй тарту өнері , яғни әуез өнері, бесінші - нәрсенің жайын , күйін,түрін, түсін, ісін сөзбен келістіріп айту өнері . Бұл сөз өнері болады, қазақша- асыл сөз, арабша- әдебиет, европаша- литература» -деп, анықтама береді. «Өнердің ең алды сөз өнері саналады. «Өнер алды -қызыл тіл» деген қазақ мақалы бар. Мұны қазақ сөз баққан , сөз күйттеген халық болып, сөз қадірін білгендіктен айтқан. Алдыңғы өнердің бәрінің де қызметін шама қалдарынша сөз өнері атқара алады, қандай сәулетті сарай болсын, қандай сымбатты я кескінді суреттер болсын, қандай ән- күй болсын , сөзбен сөйлеп, суреттеуге, таныстыруға болады. Бұл өзге өнердің қолынан келмейді» -деп, «Әдебиет танытқыш» кітабының 2 бетінде айтып өтеді. Сонымен қатар өлең айшықтары, шумақ түрлері, тармақ толғаулары , бунақ, буындар, ағындар, тармақ кезеңдері , ұйқастар- осы тектес өлеңтану категориялары «Әдебиет танытқышта» жасалады. Ахмет Байтұрсынұлы қазақ әдебиеттану ғылымының негізін салған, тұңғыш әдебиет теориясын жазған ғалым ретінде тарихта қалды. Ахмет Байтұрсынұлының ақын , публицист, ғалым, қоғам қайраткері санатында жасаған барлық еңбегі, тартқан қорлық, көрген азабы, болашаққа сенген үгіт- арманы - баршасы осы ұлы миссияны орындауға , туған халқы үшін қасықтай қаны қалғанша қалтқысыз қызмет етуге арналған. жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|