120.Жоғарғы-төменгі жақтың функционалдық анатомиясын жазыңыз. Бонвил ұшбұрышы, Беннет және Гизи бұрыштарын сипаттаңыз. Жоғарғы-төменгі жақ контрфорсы.Бұл артикулятор төменгі жақтың қозғалыстарына сәйкес тістердің орналасуын ескере отырып, тіс протездерін жобалау үшін ұсынылған бірінші құрылғы болып табылады. Қазіргі уақытта Бонвилл артикуляторы пайдаланылмайды, өйткені төменгі жақтың қозғалыстары мен төменгі жақ моделінің қозғалыстары онда тек көлденең жазықтықта қолдану мүмкін. Бұл артикулятор қызығушылық тудырады, өйткені оның дизайны ондағы модельдердің кеңістіктік орналасуын зерттеуге негізделген. Артикуляторда орналасқан теңбүйірлі үшбұрыш бет қаңқасы мен бас сүйегінің басқа сүйектеріне қатысты жақтардың кеңістіктік орналасуына белгілі бір сәйкестікте жақ үлгілерін орнатуға мүмкіндік береді. Тең бүйірлі үшбұрыш негізіндегі Бонвилл артикуляторын құру принципі барлық басқа артикуляторларды құрастыруда қолданылады. Гизи артикуляторы. Бұл артикулятор барлық тістері жоқ науқастарға протезде жасанды тіс қатарларын салуға арналған. Бұл артикулятормен тіс қатарын жобалау кезінде төменгі жақтың алға және артқа, ішке және сыртқа, ашылуы мен жабылуының қозғалыстарын қайталауға болады. Артикулятордың үш нүктелі тірегі бар: екі тіреу нүктесі айналу нүктелерінде және біреуі кескіш платформада. Бұл артикулятордың қажетті тұрақтылығын және пайдаланудың қарапайымдылығын анықтайды. Алдыңғы тік түйреуіштің көмегімен альвеола аралық биіктік бекітіледі, ондағы көлденең нүкте арқылы ортаңғы сызық, кесу нүктесінің орналасуы және төменгі жақтың орталық азу тістерінің медиальды бұрыштары арасындағы нүкте белгіленеді. Трансверзальды буын жолы бұрышы Беннет бұрышы сагиттальді буын жолы бағытымен және төменгі жақ сүйегі басының осы сүйектің бүйірлік қозғалысында ішке ығысуымен жасалады.Оның орташа мәні 15-17.Контрфорстар деп бассүйектің қалыңдаған, мықты жерлерін айтады. Олар арқылы шайнау қысымының күші бас күмбезіне таралады. Жоғарғы жақ контрфорстарына:Маңдай-мұрын контрфорсы;Альвеолярлы-бет сүйек контрфорсы; Қанат тәрізді-таңдай контрфорсы;Таңдай контрфорсы; Альвеолярлы-бет сүйегі контрфорсы: 1 – 2 азу тістердің төмпешіктерінен басталып, жоғары қарай бет сүйегінің қырына қарай бағытталады. Бұл жерде соққы күшінің бағыттары: артқа – самай сүйегінің бет доғасына қарай, жоғарыға – маңдай сүйегенің беті. Ішкі жағына қарай – бет сүйек өсіндісіне бағытталады. Бұл шайнау тістерінің төменнен жоғарыға қарай, алдынан – артқа қарай, сыртынан – ішке қарай бағытталған күштерді теңестіріп тұрады. Таңдай контрфорсы : Жоғарғы жақтың таңдайлық өсіндісі, қң және сол жақтағы альвеолярлы доғаларды көлденең қосатын таңдай сүйегінің горизонтальды пластинкаларынан құрылған. Бұл контрфорс шайнау кезіндегі күшті көлденең бағытта теңестіреді.Төмеңгі жақ контрфорстары: Альвеолярлық – жоғары қарай альвеолалардың ұяшықтарына бағытталған.Өрлеуші – төмеңгі жақтың тармағы бойымен, оның мойыны және басына қарай бағытталған. Осы жерден шайнау қысымының күші самай сүйегінің төмеңгі жақтық шұңқырына беріледі.