1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
«ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
жүктеу/скачать 1,97 Mb. Pdf көрінісі
|
2-2018
- Бұл бет үшін навигация:
- ӘДЕБИЕТТЕР
| «ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
атты республикалық ғылыми-тәжірибелік студент жастар конференциясының материалдары 35 қаперіне алу, елеу. Шырға – бұғалық.Кершеуле –1. Турау, қазу, үңгу. 2. Ауысп. жарық сызатты қиюластырып бекіту, құрсаулау. Ілияс ақын осы тұста сөздің ауыспалы мағынасы құрсаулауды қолданған тәрізді.Малалап – түбір сөз – мала. Жыртылған жердің топырағын майдалау үшін пайдаланылатын қарапайым құрал. Шумақтағы мағынасы – маламен майдалау, ұсақтау.Керт – сүйенер ешкімі жоқ, жалғыз өзі.Қамбаз түн – тымырсық, тымық. Саңғырып – саңғыраған дауыс. Жемеңгер – елді қанап-сорушы.Үртіс – шұғыл, жылдам. Сырма – қарлы борасын, сусымалы бұрқақ. Мәуірттеп – 1. Белгілі бір уақыт, кезең, мезгіл. 2. Дәурен, шақ.Ғарық – суға батты, су апатына ұшырады [2]. Мият – көңілге медеу, тірек, сүйеніш. Алынған мысалда бұл сөз 2 рет қолданылып, Әлімқұлдың сөзін сөйлеуші, шашбауын көтеруші мағынасында жұмсалған. Кәдік болды – 1. Күмән, шүбә, күдік. 2. Қауіп, қатер. Қоналқа – қонып шығатын жер, түнейтін орын. Аталған сөз «Жорықта», «Исатай» поэмасында көрсетілген мағынада және ұшақ қонатын жер, айлақ мағынасында қолданылады. Зәугім сөзі- біздің ойымызша, зәулім яғни биік деген мағынадағы сөз. Шумақтағы ойға байланысты сөз техникалық қатемен жазылған деп те қарастыруға болады. Жабал – не ғып. Бұл сөзге ақынның өзі осындай түсінік береді.Деркері – қанішер. Инаяттап – ластап.Кеуір – кәпір. Трюм - кеменің двигатель орналасқан, жүк қоятын астыңғы бөлімі. Шыралжың – шашағы нәзік, күлтелі, көпжылдық өсімдік. Дүкер – зәру, мұқтаж. Мият – медеу, сүйеніш. Тұғыр – мініске төзімді жабы жылқы. Албыртсынған – аңғырт, есер.Сердебе – 1. Бірнеше үйдің адамдары бірігіп мал сойып жеу, бас қосу салты. 2. Сейіл, серуен. Сердебелеу – шашылу, үріп ішіп, шайқап төгу. Теке жаумет –асыл тұқымды түркімен жылқысы, ақалтеке. Аужар – ожар, аужар мінезді. Телі – ақымақ, тентек, сотанақ. Қазір лексикада телі-тентек қос сөз түрінде кезігеді. Суат – 1. өзенің, бұлақтың мол суаратын жері. 2. Ауысп. көзі, бастауы, арнасы ұшқыр.Сырмай – оңай кебетін өсімдік майы, олифа [3]. Қорыта келгенде, қаламгер шығармаларының лексикасы ана тіліміздің сөздік қоры мен құрамына енген сөздерді қамтиды және қазіргі қарым-қатынас тілінде қолданылмайтын көнерген сөздер мен түсінігі қиын сөздер І.Жансүгіров туындыларының шынайылығын түптей түсетіні анық. ӘДЕБИЕТТЕР: 1. Жансүгіров І.Көптомдық шығармалар жинағы. – Алматы: Қазықұрт,2005 2. Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы. – Алматы, 2005. VII том. 3. Уәли Н., Құрманбайұлы Ш. т.б. Қазақ сөздігі. – Алматы: Дәуір, 2013. жүктеу/скачать 1,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|