1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 18.Мәтін бойынша өмірде жақсылықтың 19. Оңай олжаға кенелген жігіт пен бар екеніне сенімін жоғалтпаған уәделескен жігітті не байланыстырады
- Қызық көрмек болған тобырдың еңсесінің түсуіне ңе себеп болды
- 1. Мәтін мазмұнында сөз болмайтын 2. Мәтінде қай жыл мезгілі суреттелген табиғат сипаты
- Бірінші азатжолдағы негізгі ой
- Мәтін бойынша қазақ халқының қыз баланы тәрбиелеудегі басты мақсаты
- Төменгі тұжырымдардың қайсысы дұрыс
- 6.Қыз бала тәрбиесіне қатысты пікір қай бөлімде сөз болады
- Жиенінің қандай әрекеті «балтаны осы ұрлады» деген сенімін нығайта түсті
- Қандай жауап мәтіннің негізгі түйіні бола алады
- 9.III бөлімнен автордың қандай адам екені көрініп тұр
- Қорытынды бөлімдегі автордың айтқысы келген ойы
- 11. Мәтін қандай стильде жазылған 12.1 бөлімде автор алдымен A. Публицистикалық сезіктенді
|
16. Мәтіннің реттілігін көрсетіңіз. 1.Еңіреген жігіт 17. Мәтіннің қорытынды бөліміндегі жігіт 2.Көңілі түскен топ сөзінің түйіні. 3.Оңай олжа A. Адам болмысы - ізгілік пен адалдық. 4.Сенімін жоғалтпаған жан B. Ала жіпті аттамағанның абыройы биік. A. 1.3.4.2 C. Көңіл - қазы, көз - таразы. B. 2.4.1.3 D. Байлыққа қол жеткізу - әркімнің арманы. C. 3.4.2.1. E. Ақкөңілден арамдық шықпас,Арамдық D. 3.1.2.4. шықса да, жамандық шықпас.
A. Олжалы болған пенде B. Кеңпейілдіктері B. Театр ақтері C. Отбасылық жағдайлары C. Киімі жұпыны жігіт D. Жүрек адалдығы D. Уәделескен жан E. Кедейліктері E. Жиналған қауым Қызық көрмек болған тобырдың еңсесінің түсуіне ңе себеп болды? A. Серттескен адамның жеңілуі. B. Әмиянның қайтарылуы C. Әмиянын жоғалтқан адамның сөзі. D. Әмиянның жоғалуы. E. Серттескен адамның күлкіге қалуы.
1-мәтін
1. Мәтін мазмұнында сөз болмайтын 2. Мәтінде қай жыл мезгілі суреттелген? табиғат сипаты A. Жаз A. Мөлдіреген таңғы шық B. Күз B. Көк шағыр аспан C. Көктем C. Толастамаған несер D. Жазғытұрым D. Қарағайлы алқап E. Қыс
187
Отбасындағы ұл тәрбиесінде әке мен аталардың рөлі ерекше. Әке - отбасы мүшелерінің тірегі, асыраушысы, қамқоршысы. Ата-бабаларымыз балалар тәрбиесіне үлкен мән берген. Әкенің мінез-құлқы, өзгелермен қарым- қатынасы, өнері, білімі -ұя баланың көз алдындағы үлгі-өнеге алатын нысаны. Қазақта біреудің баласы жақсы, өнегелі азамат болса: «Оның әкесі немесе атасы жақсы кІсі еді, онегелі жерден шыққан ғой»,-деп мадақтайтыны сондықтан. «Әкеге қарап ұл өседі, шешеге қарап қыз өседі», «Әке - бәйтерек, бала - жапырақ», «Ата - балаға сыншы» деген мақалдар осыны растайды. Ертеректегі ұлттық тәрбие қазақ халқында нақышты деңгейде қалыптасқан, бала тәрбиесіне бүкіл ауылдың үлкендері, әсіресе қарттары араласқан. Үлкендер балаларының өрескел мінез-құлықтарын көрсе ұрсып, зекіп, тыйым салуға, ақыл айтуға құқылы болған. Осындай үлттық тәрбие арқылы отбасында жақсы тәлім-тәрбие алған азамат ертеңгі кезде ұлттың тағдырын ойлайтыны анық. Қазақ халқы бала тәрбиесіне, оның ішіңде қыз баланың тәрбиесіне ерекше мән бергені баршамызға мәлім. Кез келген ата-ана қызының ертең барған жерінде тастай батып, судай сіңіп кетуін, жақсы жар, әдепті келін, аяулы ана болуын армандайды. Еліміздің болашағы бала тәрбиесінде отбасылық құндылықтарды, ұлттық тәлім-тәрбиені дұрыс насихаттау арқылы жүзеге асады. Бірінші азатжолдағы негізгі ой A. Отбасында қыз баланы ерекше құрметтеген. B. Отбасы мүшелері тең қарым-қатынаста болады. C. Отбасында ананың орны жоғары. D. Отбасында ұл баланың тәрбиесінде әкенің орны. E. Отбасында балаға барлық жағдай жасалады. Мәтін бойынша қазақ халқының қыз баланы тәрбиелеудегі басты мақсаты A. Өскенде ата-анасын асырауға жәрдемдесуі B. Қатарынан қалмауы C. Болашақта жақсы келін, аяулы ана атануы D. Қатарының алды, өжет болуы E. Басқа үйдің ұл-қыздарына үлгі болуы Төменгі тұжырымдардың қайсысы дұрыс? 
Жеке бала тәрбиесі ұлт болашағының жағдайына әсер етеді. Қазақта өрескел мінсіз-кұлық көрген қария тыйым салуға, ақыл айтуға құқылы болған. 3.Ұлттық тәрбие - отбасылық құндылықтардың бастауы.
1.Аяқ астынан есіктің алдында жатқан, талай жылдан бері керегіме жарап жүрген балтам жоғалды. Ары іздедім, бері іздедім - жоқ. Қора- қопсының ішін аударып-төңкеріп, астан-ксстеңін шығара қарадым. Жоқ. «Өз-езіңе мығым бол, көршіңді ұры тұтпа» деген нақылды ұлық тұтқан қазақеңнің ұрпағы болған соң, дымым ішімде. Досхан деген қызметтес дизайнер жігіт қайным болып келеді. Ол жұмысқа осы балта жоғалатын күні алғаш рет «шайтан арбамен» келген болатын. Әрі ол үйінде қызу құрлыс жұмысын бастап жатыр. Күдігім соған ауғандай. II.Тағы да бір күн өтті. Аяқ астынан жиенім келе қалсын. Аға, өткен жолы тойға шақыру таратып жүріп көлігіммен үйіңізге соқсам, есіктеріңіз құлыптаулы. Ары отырып, бері отырып, сіздер келе қоймаған соң, көршілеріңізге қалдырып кетіп едім. Әйтеуір аманат қой, соны алған-алмағаныңызды білейін деп келіп едім, - дейді. -Ауыл қалай, ағайындар аман ба? - деп хал сурасып жатырмыз. -Иә, аға, бәрі жақсы, сол жолы құрылысқа кажетті заттар алып кеткен едім. Соның біразын осы жолы түгендеп әкетіп барамын, - деді.
II.Балта табылғанша қанша адамды ұры етерімді кІм білсін. Сенбі күні кешкілік үйді жинастырып жүрген қызым: - Көке, іздеп жүрген балтаңыз мынау ма? - деп құж желке балтамды аяқ киім қоятын сөренің астынан шығарын тұр. «Сен алдың!» демесем де, ішкі ойыммен ұры түтқан маңайымдағылардан ұят болды. Енді балтам табылған соң, Досханға да, Құрақка да, жиеніме де қараймын, олардың түрлерінен ешқандай ұрлық жасаған 188 «қылмыскердің» белгісін таба алмадым. Балта табылған соң, әлгі күдік-күмәндар күл болып ұшып кеткендей. Досханың баяғы сол жымия күліп жүргені, Құрақтың сол еқбекқорлығы, жиенімнің жібектей ұяндығы, басқа ештеңе жоқ. IV.Өзгені өзгеге танытуға, ғайбаттауға, нақақтан жала жабуға, қара күйе жаға салуға құмарақпыз, ал енді өзге түгілі өзімізді өзіміз осы күнге дейін танымай келгенімізге қайранмын, Үш күн тығылып жатып, өзімді өзіме танытқан «алтын сапты» балтама қарай бердім. Жиенінің қандай әрекеті «балтаны осы ұрлады» деген сенімін нығайта түсті? A. Әңгіме кезінде жиенінің ұялып, темен қарай бергені B. Жиенінің шақыру билеттерін таратуы C. Жиенінін қолының шеберлігі. D. Оның үй иесінің жоғында келіп-кеткені E. Жиенінің аяқ астынан келуі Қандай жауап мәтіннің негізгі түйіні бола алады?
Бұзауды ұрлаған өгізді де ұрлайды. Ала жіпті аттамағанның абыройы артық. Ат жүйрігін түлкі сүймес. Досыңның қимасына көз салма. Өзін танымаған өзгені танып жарытпас. 9.III бөлімнен автордың қандай адам екені көрініп тұр? Түк болмағандай өмір сүре беретін Өзінің кемшілігін түсіне алатын Нәрсенің байыбына бармай жатып әрекет жасайтын Өзінің іс-әрекетіне сенімді Өзінің кемшіліктерін мойындамайтын Қорытынды бөлімдегі автордың айтқысы келген ойы A. Барлық адамды танып-білу мүмкін емес. B. Балтасының табылғандығына куанышын. C. Дәлелсіз айып таққандарды кешіре білу керек, D. Алдымен адам өзін-өзі танып білуі керек. E. Адамды танып-білмей, шешім қабылдаудың сөкеттігі жоқ. 11. Мәтін қандай стильде жазылған? 12.1 бөлімде автор алдымен A. Публицистикалық сезіктенді? B. Ресми ісқағаз A. Отбасы мүшелерінен C. Көркем әдебиет B. Құрақтан D. Ауызекі сөйлеу C. Өзінен E. Ғылыми D. Жиенінен E. Қызметтесінен кімнен Астрономияда жаңа туған айдың ұштарын «Ай мүйіздері» дейді. Халық сүйікті деген малдарын Ай тұяқты тұлпарым, Ай мұйізді ақ серкем деп өзгеше ықыласпен мадақтайды. Ай мен Күн туралы: «Ай мен Күн егіз туған керемет сүлу екі әйел екен. Әсіресе Ай сұлуырак болып мақтанып, Күн оны қызғаньт Айдың бетін тырнап, оған дақ түсірген. Кесірлі Ай жазасын осылай тартқан. Ай бетіндегі қарауытқан дақ содан екен» деседі. Айдың кеш туғанын немесе кемігенін ел Ай «қорғалады» дейді. Күнге жақындап барғанда Ай «қорғалап» бетін жасырады, ал қашықтағанда Ай толып, Күнді қызықтырып, бетін түгел көрсетіп, ереуілдейді. Ай түрінің өзгеру құбылысын жаңа Ай, ширек Ай, толған Ай деп түсіндіреді. «Жаңа ай жарылқа, Ескі ай есірке» деп тілек айтып, жаңа Ай туу құбылысы қазақ ортасында елеулі оқиға болып келді. Жана туған Айды көргенде шаруа адамның көңіліне әр түрлі ой келеді, шаруаға жайлы бола ма, жоқ жайсыз бола ма деген ойлар тумай қоймайды. Қазақ арасында егер Ай тігінен туса, ауа райы шаруаға жайлы, жылы болады. Ал, Ай шалқасынан жатса, ай суық, жайсыз болып өтеді. Мұны «Айдың өзіне жайлы. халыққа жайсыз болатаны» дейдІ. Қазақ тұрмысында Айды қастерлеуге себеп көп болды: Ай болмаса, түн қараңғысын жамылып қасқыр да, ұры да малға шабуылды күшейтеді, шаруа жайымен ұзақ түн қату да қиын тиеді. Аталарымыздың ай қараңғыда малы түгіл, басы да зор қауіпте болғандығын еске алсақ, неліктен айды қастерлегендігін жақсы түсінеміз. «Қараңғыалғыр» деген сез тегін шықпаған. Елдегі үлкен ақсақалға Айға бата қыл дегенде: - Ай шалқасынан туыпты, бұл мен бата қылмайтын Ай екен, депті. Жұрттың бұл сенімдерін саралай келіп, ғылыми тұрғыдан 189
келгенде мынадай қортынды шығарамыз. Жаңа туған Айдың қалпына қарай жұрттың ауа райы өзгереді дегені бос сөз емес, Анығында да, жалпы алғанда жаз айларында жаңа Ай тігірек тұрады да, қыс айларында Ай «шалқасынан жатады», өйткені қыстыгүні түнге қарай эклиптика (Күн жолы) аспанда жоғары тұрады, Ай жолы да оған жуық, сондықтан күн сәулелері Айдың астыңғы төменгі бетін ала жарық береді де, бізге Ай шалқалап жатқан сияқты көрінеді. Сөйтіп, жаңа Ай орағының орналасу қалпы мен ауа райының арасындағы бұл кызық іліктестік Күн мен Айдың аспандағы жолдарының әр мезгілдегі өзара орналасуына байланысты. Атан түйе мен шіркей қандай болса, үлкендігі жағынан алғанда Күн мен Ай да сондай. Ай бетіндегі қарауытқан дақтар ойпаттау жерлері екен. Адам баласының ұзақ жасаған тарихында оның көп іздеген аспан шырағы Ай болатын-ды. Ес білмейтін сәби де керім Айға қол созып аймалайды. Малшы, керуенші, аңшы, қарақшы бәрі де Айды бақты. Ойшыл, сыншылдар да тіпті еріккенде Айға қарады. Кәне, ойланайықшы, «Мен ұрлық қылғанда ай жарық болды»; «Ай қарап тұрсың ба?» дегендей сөздер де бар емес пе? Осыдан 350 жылдай бұрын Галилей тұңғыш рет ойлап тапқан кұралымен Ай бетінен тауларды көрдім, деп жарияласымен-ақ Айға ынта ерекше күшейді.
8 Өмір бақи меңіреу жатқан кең дұниенің түкпірлерін шарлауда адам перзенттерінің аяғы тұңғыш рет Ай бетін басатыны сөзсіз. Ай келешекте космос жолаушылары үшін бірінші бекет болып табылмақ. жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||