Мұнайдың шығу тегінің 2 теориясы бар:
1. Мұнайдың органикалық – жыныстық – миграциялық түзілу теориясы(биогенді).
2. Абиогенді (бейорганикалық) теориясы.
Биогендік шығу тегі - жер қойнауында мұнайдың пайда болуының ең танымал гипотезаларының бірі. Ол бойынша мұнай жер қыртысының шөгінді қабаттарындағы жануарлар мен өсімдіктер қалдықтарының химиялық ыдырауы нәтижесінде пайда болған. 3000 м-ден астам тереңдікте жоғары (140 - 160 °С) температура мұнай түзілу жағдайына айналды.Органикалық массадан химиялық реакция нәтижесінде бөлінетін сұйық көмірсутектер бос орындарды толтырды, кейін олар көмірсутекті шөгінділерге айналды.
Мұнайдың шығу тегінің биогендік теориясын алғаш рет Ресейде Михаил Ломоносов тұжырымдаған. Бұл ресурстың қалыптасу сипатын сол кездегі атақты ғалымдар бірауыздан дерлік білдірді. Жалғыз тосқауыл бастапқы материал болды: кейбіреулер оны тарихқа дейінгі өсімдіктер деп санады, басқалары - динозаврлардың қалдықтар.
Хронологиялық тәртіпте мұнайдың биогендік шығуының негізгі қазіргі заманғы теориялары:
Теңіз шөгінділерінен (Н. И. Андрусов, Г. П. Михайловский )
Сапропелиттен (Н. Д. Зелинский) [5 ]
Тірі материядан ( В. И. Вернадский)
Саз шөгінділерінің органикалық заттары ( А.Д. Архангельский , П. Траск)
Өсімдік материалынан (Engler, Gefer)
Өсімдік майларынан (Г. Л. Стадников) [6]
Теңіз шөптерінен in situ ( К. П. Калицкий ) [7]
Жануарлар мен өсімдік тектес ( И.М. Губкин )
Өсімдік көмірсуларынан (В.Б. Порфильев)
Биогенді мұнай түзілуінің үш негізгі кезеңі бар:
Сингенез – мұнай көздерінің (шөгінділердің) түзілуі
Диагенез – бұл шөгінділердің тау жыныстарына айналуы
Катагенез – тау жыныстарының жоғары қысым мен температура әсерінен өзгеруі.
2. Мұнай құрамындағы гетероатомдық қосылыстар
Барлық мұнайлардың құрамында көмірсутектермен қатар гетероатомды
қосылыстар кездеседі. Гетероатомдар көбіне күкірт, азот, оттек, шайырлы-
асфальтендер және кейбір металдар болып келеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
