1 Дәріс Психологияға кіріспе Жоспары
жүктеу/скачать 0,52 Mb.
|
1 Дәріс Психологияға кіріспе Жоспары-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекцияның мақсаты
- Лекцияның мәтіні
- (ағылш. interaction — өзара әрекеттесу, бір-біріне әсер ету)
- Интерактивтік жағы
| Әдебиеттер
1.Майерс Д. Әлеуметтік психология [Мәтін] = Social Psychology: [оқулық] / Д. Г. Майерс, Ж. М. Туенж ; ауд. Г. Қ. Айқынбаева [және т.б.]. - 12-бас. - Астана : "Ұлттық аударма бюросы" ҚҚ, 2018. - 559, [1] б.: сур. - (Рухани жаңғыру). 2.Майерс Д. Психология / пер. с англ. И.А. Карпиков, В.А. Старовойтова. – 4-е изд. - Минск: «Попурри», 2015. – 848 с. 3.Психология индивидуальных различий / Под ред. Ю.Б. Гиппенрейтер, В.Я. Романова. – 3-е изд., перераб. и доп. – М.: АСТ: Астрель, 2018. – 720 с. 4.Руденко А.М. Психология в схемах и таблицах: учебное пособие. – М: Феникс, 2016. – 379 с. 5.Шульц Д. Қазіргі психология тарихы [Мәтін] = A History оf Modern Psychology : [монография] / Д. Шульц, С. Э. Шульц ; ауд. Б. Қ. Ақын [және т.б.]. - 11-бас. - Астана : "Ұлттық аударма бюросы" ҚҚ, 2018. – 447 [1] б.: сур. - (Рухани жаңғыру). 11 тақырып. Қарым-қатынастың интерактивті жағы 1.Психологиялық әсер етудің мәні, түрлері 2.Психологиялық әсер етудің негізгі тәсілдері мен әдістері Лекцияның мақсаты: Тұлғааралық өзара әрекеттестік (интеракция) әлеуметтік-психологиялық зерттеу пәні ретінде. «Диадалық өзара әрекеттестік теориясы, тұлғааралық өзара әрекеттестіктің айырмашылық белгілері қарым-қатынас формалары ретінде қарастыру. Лекцияның мәтіні:Қарым-қатынастың интерактивті жағы – адамаралық қарым-қатынастың, адамдардың бір-бірімен әрекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин. Қарым-қатынас барысында қатынасқа түсу үшін тек мәліметпен алмасып және өзара түсіністікке қол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, әрекеттермен алмасу, ортақ іс-әрекетті жоспарлап, бірлескен әрекеттердің формалары мен нормаларын қалыптастыру да маңызды. Қарым-қатынастың осы жағын сипаттағанда жеке адамаралық қарым-қатынастың түрлерін талдау мен қарым-қатынасқа түсушілердің әрекеттесудің қай түрін таңдауға итермелейтін мотивтерін де қарастыру керек. Қарым-қатынастың интерактивті жағы (ағылш. interaction — өзара әрекеттесу, бір-біріне әсер ету) — адамдардың бір-біріне әсер ете әрекеттесуінің, тұлғааралық қатынастардың пайда болуы мен дамуы мәнінің әлеуметтік-психологиялық үрдістер мен құбылыстардан туындайды және олардың өзара әрекеттесудің ортақ стратегиясын жасауынан көрініс береді. Интерактивтік жағы – бұл адамдардың бірігіп қызмет жасауы үшін стратегиялық жоспар құруын көрсетеді. Қарым – қатынастың интерактивті жағы – адамаралық қарым - қатынастың, адамдардың бір – бірімен әрекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин. Қарым – қатынас барысында қатынасқа түсу үшін тек мәлметпен алмасыпжәне өзара түсініксіздікке қол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, әрекеттермен алмасу, ортақ іс - әрекетті жоспарлап, бірлескен әрекеттердің формалары мен нормаларын қалыптастыру да маңызды. Қарым – қатынастың осы жағы сипаттағанда жеке адамаралық қарым – қатынастың түрлерін талдау мен қарым –қатынасқа түсушілердің әрекеттесудің қай түрін таңдауға итермелейтін мотивтерін де қарастыру керек. Жеке адамаралық әрекеттесу стратегиясының сипаттамасы төмендегідей болады. Әртүрлі зерттеулерде, адамның басқа адамдармен қарым – қатынасқа түсуінде бірнеше маңызды әлеуметік мотивтер айқындалған. Ортақ жетістікті барынша жоғарылату мотиві (немесе кооперация мотиві) Өзінің жетістігін барынша жоғарылату (немесе индивидуализм); Салыстырмалы жетістікті барынша жоғарылату мотиві (канкуренция) Басқаның жетістігін барынша жоғарылату (альтуризім); Басқаның жетістігін барынша төмендету (агрессия); Жетістіктердегі айырмашылықты неғұрлым төмендету (теңдік). Әрекеттесу процесінің маңызды сипаттамаларын қарастырудың бірнеше жолдары ұсынылған. Мәселден, Т.Парсонс теориясы бойынша, әрекеттесудің бірнеше бөлек актісіннің мынандай элементтері бар: а) әрекет етуші; ә) басқа объект; б) нормалар (әрекеттің ұйымдастырылуындағы) в) құндылығы (әрбір әрекеттенушінің қабылдағандары) г) ситуация – жағдай (әрекет жасалынатын кездегі). Бұл өте «абстрактылы» теория, экспериментте қолданылуы күрделі болғандықтан көп пайдаланылмайды. Екінші бір түрі әрекеттесу сатыларын қарастырумен байланысты. Тағы да бір, әрекеттесудің құрылымдық сипаттамасы транзактілі талдауы – қатынасушылардың әрекеттерін олардың позициясы, ситуацияны есептеу және әрекеттесу стиліне байланысты реттестіруде ұсынылады. Осы әдіс кейінгі кезде практикада кең қолдау табуда. Транзактілі талдау бойынша әрбір әрекетке қатысушы үш позициясының біреуінде болады. Шартты түрде бұл позицияларды – Ата – ана, Ересек, Бала деп белгілеуге болады. Балалық позицияның психологиялық сипаттамасы «Қалаймын!», Ата – ана позициясы «Керек!», Ересек позициясы «Қалаймын» мен «Керектің» бірлесуі. Қарым-қатынастың интерактивтік жағы – адамдардың өзара әрекетіне, олардың біріккен әрекетін ұйымдастыруға қатысты қарым-қатынастың компоненттерінің сипатын ашатын термин. Егер коммуникативтік процесс біріккен әрекет негізінде туындайтын болса, онда осы әрекет жөніндегі білімдер мен идеялардың алмасуы әрекетті дамыту мен ұйымдастыруды көздейді. Бұл әрекетке бір уақытта көп адамның қатысуы (әр адам өз үлесін қосуды) өзара әрекетті біріккен әрекетті ұйымдастыру ретінде талдауға мүмкіндік беретін әрбір адамның өз үлесін қосуды білдіреді. Оның барысында оған қатысушылар үшін информацияларды алмасу ғана емес, әрекетті алмасуды ұйымдастыру, ортақ әрекетті жоспарлау да маңызды. Қарым-қатынастың интерактивтік жағы қарым-қатынасқа қатысушылардың мінез-құлқын өзгертетін белгілер жүйесін қадағалап қана қоймайды, топтың мүшелері үшін ортақ әрекетті ұйымдастыруға мүмкіндік беретін біріккен әрекетті ұйымдастыруды да қадағалайды. Қарым-қатынастың интерактивтік жағы өзара әрекеттің бөлігі болып табылатын адамдардың әрекетінде ашылады. Әлеуметтік психологияның тарихында осы өзара әрекеттің құрылымын жасауға тырысқан бірнеше бағыт болды. Мысалы, Батыстағы әлеуметтік психологияда әрекеттің жекелеген амалдарына түрлі вариантта сипаттама берілетін «Әрекет теориясы» немесе «Әлеуметтік әрекет теориясы» кеңінен қолданылады. Бұл идеяны социологтар : М. Вебер, Г. Сорокин, Т. Парсонс, әлеуметтік психологтар: Янг, Фримен және тағы басқалар қолдады. Олардың бәрі өзара әрекеттің кейбір компоненттерін: адамдар , олардың байланысы, олардың бір-біріне әсері, осының салдарынан олардың өзгеруі деп белгіледі. Келесі бағыт өзара әрекеттің құрылымын оның даму деңгейімен байланыстырады. Мұнда өзара әрекет қарапайым амалдарға бөлшектелібейді, олар өтетін даму деңгейіне бөлшектелінеді. Бұл бағытты ұсынған Я. Щепаньский болды. Я. Щепанский үшін негізгі ұғым әлеуметтік байланыс ұғымы болып табылады. Оның құрылымы: Кеңістік байланыс. Психологиялық байланыс (өзара қызығушылық) Әлеуметтік байланыс (біріккен әрекет) Өзара әрекет (партнердан белгілі бір жауап реакциясын туғызатын жүйелі үнемі әрекеттің орындалуы) 5.Әлеуметтік қатынас Өзара әрекет проблемасын талдау мәселесінде тағы бір бағыт бар, ол өзара әрекеттің түрлерін жіктеу. Әлеуметтік психологияда өзара әрекетті түрлерге жіктеуге көптеген талпыныстар болды. Неғұрлым кеңінен қолданылатын жіктеу өзара әрекет түрлерін қарама-қарсы екі жаққа бөлу болып табылады: жүктеу/скачать 0,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|