№1 дәріс тақырыбы. Қазіргі әлеуметтік-мәдени жағдайдалардағы білім берудің рөлі мен ерекшеліктері

Білім 
мазмұнын 
гуманитаризациялау 
принципі 
оқушылардың 
жалпыадамзаттық мәдениетті белсенді шығармашылыпен және практика жүзінде 
игеруіне жағдай жасаумен тығыз байланысты. 
Білім  мазмұнын  іргелендіру  принципі  гуманитарлық  және  жаратылыстану 
білімдерінің  интеграциясын  талап  етеді,  пәнаралық  байланыстар  мен 
сабақтастықты  орнатуды  көздейді.  Бұл  жағдайда  оқыту  білімді  алу  жолы  және 
іскерлік пен дағдыны қалыптастыру ғана емес, сонымен қатар оқушыларды жаңа 
білімдерді  алу  әдістерімен  қаруландыру,  іскерліктер  мен  дағдыларды  өз  бетінше 
меңгерту құралы болады. 
Білім мазмұнын іріктеудің жалпыдидактикалық критерийлер жүйесі. 
1.
 
Өзінше ойлай алатын шығармашылық тұлғаны қалыптастыру міндетін білім 
мазмұнында тұтас көрсету критерийі. 
2.
 
Оқыту  материалдары  мазмұнының  жоғары  ғылыми  және  практикалық 
мәнділігі критерийі. 
3.
 
Оқыту  материалдары  мазмұнының  күрделілігінің  оқушылардың  оқу 
мүмкіндіктеріне сәйкестігі критерийі.Оқыту материалдары мазмұнының көлемінің 
сол пәнді оқытуға бөлінген уақытқа сәйкестігі критерийі. 
4.
 
Білім мазмұнын құрастыруда халықаралық тәжірибені ескеру критерийі. 
5.
 
Білім  мазмұнының  мектептің оқу-әдістемелік  және  материалдық  базасына 
сәйкестік критерийі. 
Қоғам      және      тұлғаның      қызығушылығын      айқындайтын      білім      беру 
мазмұнының бастапқы анықтаушы оның мақсаты болып табылады. Қазіргі заманда 
білім  берудің  мақсаты  –  қоғамдағы  әлеуметтік  құндылық  іс-  әрекетті  жүзеге 
асыруда    тұлғаға  қажетті    қасиеттерді  дамыту.  Оқытуға      мұндай      максат  қою 
тұлғаның іскерлік, білім дағдысы жағынан жан-жақты жетілген, толыққанды ақыл 
ойы, дене бітімі ерік жігері күшті болуын қамтамасыз етеді. Өмірдің мәдени жағын 
игеруге білім іскерлік дағды өте қажет. Сондықтан да білім ордаларында өнер мен 
ғылымның  негізін  оқыту  өз  мүддесі  үшін  емес,  нағыз  әдемілікті  танып  білуге 
үйрететін  құрал.  Адам  –  қоршаған  ортамен  бірлікте  тұлға  болып  калыптасатын 
динамикалық  жүйе.  Тұлғаның  күштілігі  уақыт  өзгеруіне  байланысты  және 
субъектінің қасиеті адамның (онтогенетикалық) организмінің дамуына сәйкес. Ол 
іс-әрекет  жүйесінде  жүзеге  асады.  Басқа  сөзбен  айтқанда  субъектінің  дамуы  іс-
әрекеттің жемісі. Іс-әрекет түрлері (еңбек, ойын, қоғамдық) тұлғаның дұрыс дамып 
жетілуі үшін жағдай жасау туралы сөз болып отыр. 
Осыдан барып білім берудің мазмұнын анықтайтын тұлғаның іс-әрекеті болып 
табылады.  В.С.Ледневтың тәжірибесінде оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру 
арқылы  мазмұнын  анықтауға  болады  дейді.  В.В.Краевскийдің  –  педагогикалық 
теориясында жалпы білім беру мазмұнын қалыптастыру принципі қарастырылған. 
Ол принцип білім берудің барлық элементтерімен барлық деңгейлерінде қоғамның 
ғылым, мәдениет және тұлғаның дамуымен сәйкес келеді. Ол – тұлғаның өсуі үшін 
және  мәдениетті  өмір  сүруі  ушін  дәстурлі      білім,     іскерлік,      дағды    қоғамның   
әлеуметтік   дамуы   деңгейін көрсететін білім беру мазмұнына ендіру қажет дейді. 
Оқытудың процессуалдық және мазмұндық бірлігі принципі жалпы білім беру 
мазмұнын  тандағанда  бір  жақты  пәндік  –  ғылыми  бағдарлы  болып  келеді.  Ол 
білімнің мазмұнынсыз  нақты  оқу  процессті  жүзеге  асыра  алмайды.  Жалпы  білім 

беру  мазмұнын  құрастырғанда  қажетті  принциппен  технологияны  енгізуі  қажет. 
Білім  беру  мазмұнының  құрылымдық  бірліктегі  принципі  әр  деңгейде  окушы 
тұлғасы  мен  педагогикалық  іс-әрекетті  оқу  материалы,  оқу  пәнін  теориялық 
жағынан бірлікте қарастырады. Соңғы жылдары білім беру мазмұнын таңдағанда 
гуманитарландыру және негіздеу бағдарлы 
– 
білімнен тұлғалық бағдарлы білімге 
көшу  тенденциясы  байқалды.  Жалпы  білім  беру  мазмұнын  гуманитарландыру 
принципі  жалпы  адамзаттың  мәдениетті,  оқушылардың      тәжірибелік      және    
шығармашылық   жағынан меңгеруге жағдай жасаумен байланысты. Бұл принцип 
оқушылардың  көз-қарасын  қалыптастыруға  дайындаумен  байланысты.  Қазіргі 
кездегі қоғамның даму   жағдайы,   сондай-ақ  тұлғаның  мәдени   гуманитарлық  
компоненті:  өмірлік  мәдени  өзін-өзі    анықтауы;    еңбек  мәдениеті    және 
экономикалық  мәдениеті;  саяси  және  құқықтық  мәдениеті;  интеллектуалдық, 
адамгершілік, экологиялық, өнер және дене мәдениеті, отбасымен мәдени қарым-
қатынас жағдайы сияқты көптеген аспектілерден тұрады. Мазмұнын терең негіздеу 
арқылы жалпы білім беруді дегуманизациялауды жеңу принципі болып табылады. 
Пәнаралық  байланыста,  сабақтастығын  гуманитарлық  және  жаратылыстану 
білімдерін  кіріктіруді  қалыптастыруды  талап  етеді.  Бұлай  оқыту  білім  алудың 
тәсілі  ғана  емес,  іскерлік  дағдыны  қалыптастыру,  оқушыларды  жаңа  біліммен 
қаруландыру,  әдістерімен  өздігінен  іскерлік  дағдыны  меңгерудің  кұралы  болып 
табылады. 
Жалпы  білім  беру  мазмұнының  беріктілігі  оның  жүйелі  түрде  оқу  процесін 
гуманитарландыру,  оқушыларды  шығармашылыкпен  оқу  ақпарат  құралдарын 
шамадан тыс емес мүмкіндігіне қарай алуға жағдай туғызады. 
Жалпы  білім  беру  мазмұнның  компоненті  тұлғаның  базалық  мәдениетімен 
байланысты. Білімсіз іскерлік мүмкін емес, шығармашылық әрекет белгілі білімнің 
іскерліктің тәрбиелеліктің негізінде калыптасады. 

жүктеу/скачать 2,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: