Түрік қағанаты тарихында Тоныкөк тұлғасы ерекше орын алады. Ол
Елтеріс қаған, Бөгі қаған және Білге қағандарға кеңесші болған. Тоныкөк ел
қамын ойлаған ақылгөй, дана қарт. Түрік қағанатына төрт жағынан жау
қаптағанда, Тоныкөк ақыл кеңесімен де, тапқыр сөзімен де, батырлық
істерімен де қағандарға көмектесіп отырады. Орхон жазба жәдігерліктері
ішінде «Тоныкөк» жыры ерекше орын алады. Бұл жырдың авторы бөлек,
оны Тоныкөктің өзі жазған деген болжам бар. Екіншісі – руна жазуындағы
бұл жәдігерліктерді поэзиялық туындыға тән барлық белгілері бар, ежелгі
түркілердің өзіндік әдеби дәстүріне негізделген көркем туынды деп
таныды.
Орхон жәдігерліктерінің ерекшеліктері туралы соңғы кезге дейін өзара
қарама қайшы екі түрлі көзқарас орын ала келді. Бірі – Күлтегін және
Тоныкөк жәдігерліктері көркем әдебиетке, соның ішінде поэзияға ешбір
қатысы жоқ, Түрік қағанатының дәлме дәл жазылған тарихы деп қарады.
Орхон жазба жәдігерліктерінің ішінде «Күлтегін» және «Тоныкөк»
жырлары өзінің идеялық мазмұны, композициялық құрылысы, көркемдік
бейнелеуі жағынан қазақтың ерлік пен елдікті жырлаған қаһармандық
жырларының алғашқы үлгілері болып табылады.
Көне түркі жазба ескерткіштері[
өңдеу
|
қайнарын өңдеу
]
Достарыңызбен бөлісу: